Gwarancja pozwala na uniknięcie zamrażania własnych środków na wpłatę wadium przetargowego czy zabezpieczenie kredytu, gdyż wystarczy ją przedstawić, aby uniknąć konieczności wnoszenia zabezpieczeń finansowych. Regułą jest, że ubezpieczyciele wystawiają gwarancję tylko w sytuacji, gdy są pewni, że klient jest w stanie wywiązać się z umowy.

Przyjmującemu zobowiązanie gwarancja daje większą swobodę finansową, gdyż nie musi on zabezpieczać umowy np. poprzez wniesienie kaucji gotówkowej. Tym samym gwarancja ubezpieczeniowa wpływa na poprawę płynności finansowej przedsiębiorstwa. Jest to też sposób na potwierdzenie pozytywnej oceny sytuacji finansowej firmy przez niezależną instytucję finansową, dzięki czemu zwiększa się wiarygodność przedsiębiorcy jako partnera biznesowego. Ma to duże znaczenie zwłaszcza dla niedużych, słabo znanych na rynku firm. Gwarancja ubezpieczeniowa ma jedną przewagę nad gwarancją bankową – pozwala mianowicie odciążyć limity kredytowe w bankach.

– Zainteresowanie gwarancjami ubezpieczeniowymi pozostaje niezmiennie duże. W przypadku TU Euler Hermes możemy nawet mówić o znaczącym wzroście zarówno liczby zapytań o udzielenie gwarancji, jak i liczby wystawianych gwarancji – mówi Grzegorz Kwieciński, product manager ds. gwarancji ubezpieczeniowych w Towarzystwie Ubezpieczeń Euler Hermes. – Najpowszechniej poszukiwanymi i wystawianymi są gwarancje kontraktowe.

Jak podaje Artur Nawrocki z Departamentu Zarządzania Produktami Ubezpieczeń Korporacyjnych w TUiR WARTA, najczęściej o gwarancje ubiegają się firmy z szeroko pojętego sektora budowlanego. Są to firmy zarówno z sektora SME, jak i duże podmioty gospodarcze.

– Jednak ostatnie zawirowania w gospodarce światowej, które doprowadziły do upadku wielu firm zarówno w Polsce, jak i na świecie, spowodowały, że ubezpieczyciele znacznie ograniczyli liczbę udzielanych gwarancji ubezpieczeniowych dla firm budowlanych – mówi Barbara Piekarek, broker specjalista ze STBU Brokerzy Ubezpieczeniowi. – Obecnie koniunktura zaczyna się lekko poprawiać, ale szacujemy, że przyszły rok może spowodować kolejne pogorszenie sytuacji.

Gwarancje kontraktowe zabezpieczają cały proces związany z realizacją umowy.

Jakie są rodzaje gwarancji

W praktyce przedsiębiorca może starać się o:

- gwarancję przetargową (zapłaty wadium), która zalicza się do przewidzianych przez prawo form wniesienia wadium przez podmioty przystępujące do przetargów na zasadach zamówień publicznych i zwalnia oferenta z obowiązku wniesienia wadium w formie pieniężnej. Wydając beneficjentowi gwarancję, towarzystwo zobowiązuje się do wypłaty kwoty wskazanej w gwarancji, w przypadku gdyby przedsiębiorca, który wygrał przetarg, odmówił podpisania kontraktu na warunkach oferty lub w inny sposób nie wykonał zobowiązań wynikających z przetargu;

- gwarancję należytego wykonania kontraktu stanowiącą zabezpieczenie właściwego i terminowego wykonania kontraktu przez wykonawcę, która zwalnia go z obowiązku wnoszenia zabezpieczenia w formie gotówkowej. Okres obowiązywania gwarancji zależy od zapisów określonych w warunkach umowy zabezpieczanej gwarancją;

- gwarancję zwrotu zaliczki wymaganą przez inwestora, który finansuje wykonanie kontraktu, wypłacając wykonawcy zaliczkę. Ubezpieczyciel zobowiązuje się do wypłaty wskazanej kwoty, gdyby przedsiębiorca nie wykonał umowy i nie zwrócił w wyznaczonym terminie zaliczki;

- gwarancję właściwego usunięcia wad i usterek, która stanowi zabezpieczenie dla inwestora, że ewentualne wady i usterki zrealizowanego kontraktu, ujawnione już po podpisaniu protokołu zdawczo-odbiorczego, zostaną właściwie i terminowo usunięte. Gwarancja udzielana jest na okres trwania rękojmi lub gwarancji jakości.

Mniej popularne są gwarancje podatkowe na zapłatę cła i akcyzy, które zabezpieczają zapłatę długu celnego czy podatku akcyzowego, gwarancje środowiskowe przeznaczone do zabezpieczenia instytucji kontrolnych przed ryzykiem, że firma nadmiernie zanieczyści środowisko czy gwarancje czynszowe, zabezpieczające właściciela powierzchni biurowej lub handlowej od ryzyka braku płatności czynszu przez najemcę tej powierzchni.

Oświadczenie woli

Gwarancja stanowi oświadczenie woli ubezpieczyciela (gwaranta), który zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia pieniężnego na  rzecz wierzyciela (beneficjenta gwarancji) w sytuacji, gdy dłużnik (zleceniodawca gwarancji) nie wywiąże się ze swojego zobowiązania wobec beneficjenta gwarancji. Towarzystwo, udzielając gwarancji, niejako daje słowo i ręczy swoim majątkiem, że przedsiębiorstwo będzie w stanie wykonać rzetelnie zabezpieczone zobowiązania.

W zależności od rodzaju gwarancji zleceniodawcami, czyli podmiotami zawierającymi z  ubezpieczycielem umowę gwarancji, mogą być wykonawcy prac budowlanych, producenci maszyn i urządzeń, dostawcy różnych produktów, importerzy realizujący obrót towarowy obarczony cłem, przechowawcy, przetwórcy z branży spożywczej, biura usług płatniczych, podmioty prowadzące składowiska odpadów itd.

Beneficjentami gwarancji mogą również być te same grupy podmiotów, co zleceniodawcy.

– Bardzo często są to również samorządy, spółki komunalne, GDDKiA, izby celne, Agencja Rynku Rolnego – mówi Adam Kosiński, dyrektor Biura Ubezpieczeń Finansowych w STU Ergo Hestia.

Jak wygląda procedura

Gwarancje ubezpieczeniowe są negocjowane indywidualnie. Przedsiębiorstwo, które chce otrzymać gwarancję, składa wniosek, do którego dołącza wymagane przez ubezpieczyciela dokumenty, takie jak zaświadczenia z ZUS i urzędu skarbowego, dokumenty rejestrowe i finansowe oraz dotyczące kontaktu. Ubezpieczyciel ocenia ryzyko i proponuje formę zabezpieczenia, które klient ma dostarczyć na wypadek, gdyby nie wywiązał się z zobowiązań. Mogą to być weksel in blanco, poręczenie wekslowe, przewłaszczenie, hipoteka, zastaw rejestrowy. Po uzgodnieniu z beneficjentem treści gwarancji podpisywana jest umowa. Na cenę gwarancji ubezpieczeniowej wpływają wysokość sumy gwarancyjnej, skala działalności firmy, sytuacja finansowa przedsiębiorstwa wnioskującego o gwarancję, informacje o zabezpieczanym kontakcie oraz dotychczasowa współpraca z danym ubezpieczycielem.

Dla stałych klientów towarzystwa mają uproszczone procedury.

– Klientom, którzy często korzystają z gwarancji, proponujemy zawarcie umowy o limit – mówi Artur Nawrocki z WARTY. – Umowa ta określa limity kwotowe dla poszczególnych rodzajów gwarancji, w ramach których WARTA jest gotowa udzielać gwarancji w oparciu o uproszczony wniosek. Umowa określa także cenę za gwarancje. W przypadku umowy o limit składka płacona jest za gwarancje, które zostaną wystawione (nie ma opłaty za limit).

Z kolei Euler Hermes dał swoim klientom dostęp do systemu online, który pozwala na szybkie wystawienie gwarancji bez zbędnych formalności i dodatkowych kosztów. Przedsiębiorca, który chce otrzymać to zabezpieczenie, loguje się do bazy danych i sprawdza, czy ubezpieczyciel jest gotów wystawić na jego zlecenie gwarancję w określonej wysokości. Następnie system sam sprawdza wiarygodność klienta, weryfikuje bieżące zaangażowanie i określa, czy wystawienie kolejnej gwarancji nie wiąże się z nadmiernym ryzykiem. Jednocześnie klient, korzystając z bazy danych, weryfikuje dane organizatora przetargu i nie musi już ich wpisywać od początku – wystarcza numer NIP, REGON czy KRS. Wszystkie pozostałe dane firmy uzupełnia za niego system. Klient wpisuje jedynie kwotę wadium, terminy obowiązywania gwarancji, treść przetargu i zatwierdza wpisane dane. Ubezpieczyciel potwierdza gwarancję, klient drogą elektroniczną otrzymuje treść gwarancji, a oryginał jest do niego wysyłany lub przygotowywany do osobistego odbioru.

Gwarancje wadialne online mają znaczenie w branżach, w których ogłaszanych jest kilkanaście lub kilkadziesiąt przetargów tygodniowo, np. w farmacji. Firmy regularnie przystępujące do przetargów mają niejednokrotnie dwa–trzy dni na przygotowanie dokumentacji ofertowej, w tym również przygotowanie stosownego zabezpieczenia wadialnego, więc uproszczona procedura jest dużym ułatwieniem.

Gdy dochodzi do zdarzenia

Jeżeli dochodzi do zdarzenia zabezpieczanego przez gwarancje, wówczas beneficjent gwarancji, czyli strona uprawniona do roszczenia z gwarancji, kieruje do gwaranta (wystawcy gwarancji) wezwanie do zapłaty, informując, że zabezpieczone zobowiązanie nie zostało zrealizowane przez wykonawcę kontraktu.

Gwarant sprawdza, czy wezwanie do wypłaty jest prawidłowe, czyli czy zostało złożone zgodnie z zasadami określonymi w treści gwarancji i w okresie jej ważności, w kwocie zgodnej z sumą wystawionej gwarancji itp. Następnie w czasie określonym w treści gwarancji, który najczęściej wynosi od kilkunastu do 30 dni, gwarant wypłaca żądaną kwotę beneficjentowi.

Najczęściej stosowanym typem gwarancji są tzw. gwarancje dokumentowe, co oznacza, że wypłaty z ich tytułu oparte są na wskazanych w gwarancji dokumentach, które powinien przedłożyć beneficjent wraz z żądaniem zapłaty – mówi Adam Kosiński ze STU Ergo Hestia. – Ważne jest również zachowanie przez beneficjenta wymaganej w gwarancji formy złożenia roszczenia. Generalnie dla wypłaty z gwarancji konieczne jest spełnienie przez beneficjenta gwarancji wszystkich warunków formalnych w niej zawartych.

Zdarzają się również gwarancje o zakresie zbliżającym odpowiedzialność do poręczenia.

– Oznacza to, że wszystkie zarzuty podnoszone przez zleceniodawcę gwarancji przeciwko jej beneficjentowi może również podnieść gwarant i w związku z  tym powinien je zbadać przed  dokonaniem wypłaty – dodaje Adam Kosiński.

Regina Skibińska, prawnik, specjalista ds. ubezpieczeń

Trzeba pamiętać, że zleceniodawca gwarancji musi udzielić ubezpieczycielowi niezbędnych informacji i dostarczyć mu dokumenty, które mogą pomóc w kalkulacji odszkodowania. Gwarancja nie oznacza też, że klient jest wolny od zobowiązań. Po wypłacie roszczenia beneficjenta gwarant występuje do niego z roszczeniem regresowym i podejmuje działania mające na celu odzyskanie wypłaconej kwoty od klienta, dla którego gwarancja była wystawiona.