Jak zastrzec patent na nowy produkt lub usługę

W czasach, gdy kupić można praktycznie wszystko, nie jest łatwo osiągnąć sukces w biznesie. Dziś najważniejszy jest przede wszystkim pomysł na nowy produkt lub nową usługę. Innym sposobem na osiągnięcie sukcesu jest konkurowanie nie nowościami, ale ceną lub jakością. Jednak także w takich przypadkach przedsiębiorca potrzebuje pierwiastka nowości.

Aby produkować lepsze towary lub czynić to taniej, konieczne jest wynalezienie tego czegoś. Jeśli ów wynalazek mamy już w ręku, musimy go chronić, ponieważ gdy wpadnie w ręce konkurencji, nasza przewaga nie dość, że zniknie, to stanie się udziałem naszego rywala. Dlatego warto zapoznać się z zasadami patentowania wynalazków, które znajdziemy w ustawie z 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (dalej: ustawa).

Co podlega ochronie

W ustawie nie ma pozytywnej definicji wynalazku. Dowiemy się natomiast z przepisów, co nim nie jest. Warto też odwołać się do orzecznictwa. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 13 marca 2008 r. (VI SA/Wa 1404/07) stwierdził, że wynalazek to rozwiązanie jakiegoś problemu przy posłużeniu się zdatnymi do opanowania siłami przyrody dla osiągnięcia przyczynowo przewidywalnego rezultatu leżącego poza sferą intelektualnego oddziaływania człowieka.

Z tego samego wyroku dowiadujemy się, że technika jest sferą działalności człowieka, której bazą teoretyczną są stosowane nauki przyrodnicze wymagające weryfikacji eksperymentalnej. Poza sferą techniki pozostają obszary działalności ludzkiej, których bazą teoretyczną są takie nauki jak matematyka, lingwistyka, programowanie wymagające wyłącznie weryfikacji logicznej.

Ten sam WSA w Warszawie w wyroku z 15 grudnia 2009 r. (VI SA/Wa 719/09) stwierdza, że wynalazek w świetle prawa polskiego musi wiązać się z oddziaływaniem na materię poprzez jej nowe techniczne wykorzystanie, a rezultatem wynalazku musi być wytwór materialny o nowej budowie lub składzie albo nowy sposób technicznego oddziaływania na materię.

Sąd podkreślił, że wynalazki mogą być dokonywane we wszystkich dziedzinach techniki, ale jednak ciągle muszą mieć charakter techniczny. Wynalazek to rozwiązanie techniczne, które oczywiście jest poprzedzone przez pomysł, ale jego istotą jest przedstawienie precyzyjnego sposobu realizacji tego pomysłu przy pomocy oddziaływania na materię, tak aby znawca mógł go w sposób powtarzalny realizować i otrzymać określony w wynalazku rezultat.

Przemysłowe stosowanie

Zgodnie z ustawą patenty są udzielane – bez względu na dziedzinę techniki – na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania. Wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki. Czyli nie wchodzi w zakres tego, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób.

Uwaga!

Za stanowiące część stanu techniki uważa się również informacje zawarte w zgłoszeniach wynalazków lub wzorów użytkowych, korzystających z wcześniejszego pierwszeństwa, nieudostępnione do wiadomości powszechnej, pod warunkiem ich ogłoszenia w sposób określony w ustawie.

Wynalazek posiada poziom wynalazczy, jeżeli nie wynika dla znawcy, w sposób oczywisty, ze stanu techniki. Wynalazek jest więc wynalazkiem wtedy, gdy jest czymś odkrywczym. W tym miejscu po raz kolejny musimy odwołać się do orzecznictwa.

Zgodnie z wyrokiem WSA w Warszawie z 30 kwietnia 2008 r. (SA/Wa 89/08) pojęcie znawcy obejmuje osobę, która w dziedzinie, której dotyczył wynalazek, posiada wiedzę i umiejętności co najmniej takie, jakie należą do zasobu wiedzy ogólnie i powszechnie przyjętej, akceptowanej przed datą pierwszeństwa wynalazku.

Zgodnie z ustawą wynalazek nadaje się do przemysłowego stosowania, jeżeli przewiduje on możliwość uzyskiwania wytworu lub wykorzystywania sposobu, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej. Dotyczy to także rolnictwa.

Ustawa określa, co nie jest wynalazkiem, i wymienia sześć kategorii:

- odkrycia, teorie naukowe i metody matematyczne;

- wytwory o charakterze jedynie estetycznym;

- plany, zasady i metody dotyczące działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier;

- wytwory, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki;

- programy do maszyn cyfrowych;

- przedstawienie informacji.

Pora na zgłoszenie

Aby uzyskać patent, należy zgłosić wynalazek do Urzędu Patentowego.

Zgłoszenie powinno zawierać:

- podanie zawierające co najmniej oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie patentu lub patentu dodatkowego;

- opis wynalazku ujawniający jego istotę;

- zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe;

- skrót opisu;

- rysunki, jeżeli są one niezbędne do zrozumienia wynalazku.

Zgłoszenie zostanie uznane za dokonane, jeżeli obejmuje co najmniej podanie oraz części wyglądające zewnętrznie na opis wynalazku i na zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe. W razie braku któregoś z elementów Urząd Patentowy wyznacza postanowieniem, pod rygorem umorzenia postępowania, termin do uzupełnienia zgłoszenia. Uważa się je za dokonane w dniu wpłynięcia do Urzędu Patentowego ostatniego brakującego dokumentu.

Opis wynalazku powinien przedstawiać wynalazek na tyle jasno i wyczerpująco, aby znawca mógł ten wynalazek urzeczywistnić. W szczególności opis powinien zawierać tytuł odpowiadający przedmiotowi wynalazku, określać dziedzinę techniki, której wynalazek dotyczy, a także znany zgłaszającemu stan techniki oraz przedstawiać w sposób szczegółowy przedmiot rozwiązania, z objaśnieniem figur rysunków (jeżeli zgłoszenie zawiera rysunki) i przykładem lub przykładami realizacji bądź stosowania wynalazku.

Zastrzeżenia patentowe powinny być w całości poparte opisem wynalazku i określać w sposób zwięzły, lecz jednoznaczny, przez podanie cech technicznych rozwiązania, zastrzegany wynalazek oraz zakres żądanej ochrony patentowej.

Uwaga!

Każde zastrzeżenie powinno być ujęte jasno, w jednym zdaniu lub równoważniku zdania.

Zgłoszenie wynalazku może obejmować jeden lub więcej wynalazków połączonych ze sobą w taki sposób, że stanowią wyraźnie jeden pomysł wynalazczy (jednolitość wynalazku). Kilka wynalazków ujętych w jednym zgłoszeniu spełnia wymóg jednolitości, jeżeli połączenie ich ze sobą opiera się na jednej lub wielu wspólnych bądź wzajemnie sobie odpowiadających cechach technicznych spośród tych, które określają zastrzegane wynalazki i decydują o wkładzie wnoszonym przez nie do stanu techniki.

Do zgłoszenia dokonanego w celu uzyskania patentu należy dołączyć również inne niż powyżej wymienione dokumenty i oświadczenia, jeżeli jest to niezbędne do uzasadnienia twierdzeń i żądań zawartych w zgłoszeniu. Wszystkie części zgłoszenia mogą być złożone w jednym egzemplarzu, z wyjątkiem opisu wynalazku, zastrzeżeń patentowych, rysunków oraz skrótu opisu, składanych w liczbie i formie uzasadnionej potrzebą postępowania oraz ujednolicenia dokumentacji.

Ile kosztuje

Opłata za zgłoszenie wynalazku wynosi 550 zł.  W przypadku ujęcia w zgłoszeniu więcej niż dwóch wynalazków podlega zwiększeniu o 50  proc. To tylko jedna z kilku opłat, które trzeba ponieść w trakcie procedury patentowej i już po niej. Ich zestawienie znajduje się w rozporządzeniu Rady Ministrów z 29 sierpnia 2001 r. w sprawie opłat związanych z ochroną wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych.

Rozpatrywanie podania

Gdy wniosek zostanie złożony, Urząd Patentowy nada mu numer, stwierdzi datę jego wpływu i powiadomi  o tym wnioskodawcę. Kolejnym etapem  będzie jego rozpatrywanie.

W razie stwierdzenia, że zgłoszenie dokonane zostało z naruszeniem przepisu o jednolitości wynalazku,  wnioskodawca zostanie wezwany do złożenia oddzielnych zgłoszeń. Jeżeli zgłoszenia wydzielone nie wpłyną w wyznaczonym terminie, uważa się, że zgłoszenie pierwotne dotyczy wynalazku określonego na pierwszym miejscu w zastrzeżeniach patentowych, a pozostałe wynalazki zostały przez zgłaszającego wycofane.

Gdy wynalazek zostanie zgłoszony, Urząd Patentowy informuje o tym fakcie poprzez ogłoszenie w „Biuletynie Urzędu Patentowego”. Następuje to niezwłocznie po upływie 18 miesięcy od daty pierwszeństwa do uzyskania patentu. Zgłaszający może w okresie 12 miesięcy od daty pierwszeństwa złożyć wniosek o dokonanie ogłoszenia w terminie wcześniejszym. Procedura ta nie następuje w dwóch przypadkach, gdy:

- dotyczy wynalazku tajnego,

- przed terminem ogłoszenia wydana została decyzja ostateczna o umorzeniu postępowania albo o odmowie udzielenia patentu.

Od dnia ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku osoby trzecie mogą zapoznać się z opisem zgłoszeniowym wynalazku. Mogą one do czasu wydania decyzji w sprawie udzielenia patentu zgłaszać uwagi co do istnienia okoliczności uniemożliwiających jego udzielenie.

Urząd Patentowy wydaje decyzję o udzieleniu patentu, jeżeli zostały spełnione ustawowe warunki do jego uzyskania. Udzielenie patentu stwierdza się przez wydanie dokumentu patentowego. Częścią składową dokumentu patentowego jest opis patentowy obejmujący opis wynalazku, zastrzeżenia patentowe i rysunki. Opis jest publikowany przez Urząd Patentowy. Udzielone patenty podlegają wpisowi do rejestru patentowego.

Czym jest patent

Patent to prawo wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Polski. Zakres przedmiotowy patentu określają zastrzeżenia patentowe zawarte w opisie patentowym. Czas trwania patentu wynosi 20 lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku.

Uwaga!

Patent na wynalazek dotyczący sposobu wytwarzania obejmuje także wytwory uzyskane bezpośrednio tym sposobem.

Właściciel patentu może zakazać osobie trzeciej, niemającej jego zgody, korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy polegający na:

- wytwarzaniu, używaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu lub importowaniu dla tych celów produktu będącego przedmiotem wynalazku lub

- stosowaniu sposobu będącego przedmiotem wynalazku, jak też używaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu lub importowaniu dla tych celów produktów otrzymanych bezpośrednio takim sposobem.

Patent jest zbywalny i podlega dziedziczeniu. Umowa o jego przeniesienie wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej. Przeniesienie patentu staje się skuteczne wobec osób trzecich z chwilą wpisu tego przeniesienia do rejestru patentowego. Natomiast ustanowienie zastawu rejestrowego na patencie jest skuteczne z chwilą wpisu do rejestru zastawów i podlega ujawnieniu w rejestrze patentowym.

Uwaga! Uprawniony z patentu może wskazać, w szczególności przez stosowne oznaczenie na towarach, że jego wynalazek korzysta z ochrony.

Piotr Rogowiecki ekspert Pracodawcy RP

Piotr Rogowiecki ekspert Pracodawcy RP

Sama procedura patentowa nie jest nadmiernie skomplikowana i warto z niej korzystać. Niestety system ochrony własności przemysłowej w ujęciu międzynarodowym nie jest szczelny, co nie jest tylko naszym kłopotem.

O ile patent daje ochronę na terenie kraju, o tyle przedsiębiorcy z niektórych państw nie mają skrupułów w korzystaniu z cudzych pomysłów.

Wystarczy im jeden egzemplarz danego produktu, aby za chwilę zaoferować bliźniaczo podobny, ale już pod własną marką. Polski ustawodawca tak naprawdę nic nie może na to poradzić. Jednak każdy z wynalazków warto zastrzec zgodnie z omówioną procedurą, bo chroniąc własne pomysły, zwiększamy szanse na biznesowy sukces.