Prawo do jednorazowego odszkodowania dla członków rodziny zmarłego pracownika przewiduje art. 13 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.).
Co od ZUS
Zgodnie z nim członkowie rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, mogą domagać się jednorazowego odszkodowania. Przysługuje ono także w razie śmierci wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej rencisty, który był uprawniony do renty z ubezpieczenia wypadkowego.
Uprawnieni do tego świadczenia są:
- małżonek,
- dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty warunki uzyskania renty rodzinnej,
- rodzice, osoby przysposabiające, macocha oraz ojczym, jeżeli w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub jeżeli ubezpieczony lub rencista bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania albo jeżeli ustalone zostało wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów z jego strony.
Do tego odszkodowania nie ma jednak prawa małżonek, jeśli orzeczono separację. Ale np. odrębne zamieszkiwanie małżonków (tzw. separacja faktyczna) nie pozbawia tego świadczenia.
Aby ustalić, czy dzieci zmarłego mają prawo do jednorazowego odszkodowania, trzeba sięgnąć do ustawy o emeryturach i rentach z FUS (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.) i określić, czy w chwili śmierci pracownika spełniały one warunki do otrzymania renty rodzinnej. W myśl art. 68 tej ustawy dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:
- do ukończenia 16 lat;
- do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, ale nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo
- bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie do ukończenia 16 lat lub do osiągnięcia 25 lat życia.
Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku nauki.
Warto pamiętać, że członkowie rodziny pracownika, który zmarł wskutek wypadku przy pracy, dostaną jednorazowe odszkodowanie pieniężne niezależnie od tego, czy zmarły przyczynił się i w jakim stopniu do tego zdarzenia. Tak uznał Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z 8 czerwca 2011 r. (I UK 418/10).
Przykład
Zatrudniony jako suwnicowy pan Adam wskutek awarii zasilania maszyny spadł z wysokości i zmarł z powodu doznanych obrażeń. Wniosek o przyznanie jednorazowego odszkodowania złożyła wdowa.
Po ustaleniu, że był to wypadek przy pracy, do którego przyczynił się pan Adam, będąc pod wpływem alkoholu, pracodawca przesłał wniosek wdowy z protokołem powypadkowym do ZUS.
Ten odmówił przyznania jednorazowego odszkodowania, gdyż uznał, że zmarły znacznie przyczynił się do wypadku, bo był nietrzeźwy. Wtedy wdowa odwołała się do sądu, który zmienił zaskarżoną decyzję ZUS i przyznał jej odszkodowanie.
Stwierdził, że ewentualne przyczynienie się pracownika nie wpływa na uprawnienia członków rodziny do jednorazowego odszkodowania.
Co od pracodawcy
Członkowie rodziny zmarłego wskutek wypadku przy pracy mogą też wystąpić z żądaniami odszkodowawczymi przeciwko jego szefowi. Na podstawie kodeksu cywilnego przysługują im trzy rodzaje roszczeń.
Mogą domagać się zasądzenia odszkodowania, jeśli wskutek śmierci pracownika znacznie pogorszyła się ich sytuacja życiowa (446 § 3 k.c.). Określając wysokość odszkodowania należnego najbliższym członkom rodziny pracownika zmarłego z powodu wypadku, sąd musi wziąć pod uwagę różnicę między stanem, w jakim znaleźli się najbliżsi po jego śmierci, a ich przewidywaną sytuacją materialną, gdyby zatrudniony nadal żył.
Ponadto zgodnie z art. 446 § 2 k.c. osobom, wobec których ciążył na zmarłym obowiązek alimentacyjny, przysługuje ren- ta. Mogą jej żądać także inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania. Przyznania tej renty mogą domagać się zwłaszcza małżonkowie zmarłego oraz jego małoletnie dzieci.
Sąd ma prawo także przyznać najbliższym zmarłego odpowiednią sumę jako zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę (art. 446 § 4 k.c.). Kompensacie podlega tu w szczególności cierpienie, ból i poczucie osamotnienia po śmierci tego członka rodziny. Zadośćuczynienie ma więc złagodzić cierpienia wywołane śmiercią osoby bliskiej oraz pomóc pokrzywdzonemu w dostosowaniu się do zmienionej w związku z tym rzeczywistości.
Na rozmiar krzywdy wpływają przede wszystkim: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią najbliższego, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia (np. nerwicy, depresji), roli w rodzinie pełnionej przez zmarłego, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolność jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy czy wiek pokrzywdzonego. Tak uzasadniał SN w wyroku z 3 czerwca 2011 r. (III CSK 279/10).
Przykład
Pan Alojzy pracował jako malarz w spółce z o.o.
Gdy wchodził po drabinie, aby pomalować drugą kondygnację budynku, ta zachwiała się i przewróciła. Spadając z niej, pana Alojzego uderzył jeden z jej elementów w głowę. Jak się okazało, drabina nie była odpowiednio przymocowana, czego nie dostrzegł ani brygadzista, ani kierownik budowy.
Wskutek wypadku pan Alojzy doznał poważnych obrażeń ciała i zmarł po dwóch miesiącach. Wdowa złożyła pozew przeciwko pracodawcy, domagając się zasądzenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę spowodowaną utratą osoby najbliższej.
Wskazywała, że wskutek śmierci męża została całkiem sama i opuszczona oraz musiała korzystać z pomocy psychologa, gdyż popadła w depresję. Sąd przyznał jej od spółki 40 tys. zł jako zadośćuczynienie za doznaną krzywdę.
Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach
Czytaj także w serwisach:
»
»
»
»
»
