Jak działać w razie katastrofy budowlanej

Pożar sklepu, wybuch gazu czy zawalenie się konstrukcji zakładu produkcyjnego może zniszczyć cały budynek. Przedsiębiorca powinien wiedzieć, jak postępować w takich sytuacjach

Publikacja: 02.01.2012 07:11

Renata Krupa-Dąbrowska

Tylko w 2010 r. Główny Urząd Nadzoru Budowanego zarejestrował 731 katastrof budowlanych. Najczęściej ulegały im obiekty, które miały kilkadziesiąt lat, aż 315 wydarzyło się w obiektach liczących od 30 do 70 lat. Sprawcą części budowlanych nieszczęść był silny wiatr, śnieg lub powódź, ale także pożar i wybuchy gazu.

Dla przedsiębiorcy i każdego właściciela nieruchomości bardzo ważne jest stwierdzenie, czy doszło faktycznie do katastrofy budowlanej, o której mówi prawo budowlane, czy też ona nie nastąpiła. Od tego zależą bowiem dalsze procedury.

Niezamierzone zniszczenie obiektu

Zgodnie z prawem budowlanym katastrofą budowlaną jest niezamierzone, gwałtowne zniszczenie obiektu budowlanego lub jego części a także konstrukcyjnych elementów rusztowań, elementów urządzeń formujących, ścianek szczelnych i obudowy wykopów. Nie będzie więc katastrofą wypadek, do którego doszło na skutek świadomego działania człowieka, na przykład nastąpiło celowe uszkodzenie obiektu, szalunków albo rusztowań.

Definicja katastrofy budowlanej nie jest precyzyjna, dlatego jej stosowanie w praktyce nastręcza sporo trudności. Przede wszystkim chodzi o rozróżnienie dwóch stanów faktycznych – katastrofy i awarii. To ostatnie pojęcie nie zostało bowiem zdefiniowane w przepisach.

Uwaga!

Nie może być uznane za katastrofę budowlaną uszkodzenie elementu wbudowanego w obiekt budowlany, który może być naprawiony lub wymieniony. Dotyczy to zwykle uszkodzenia lub awarii instalacji.

Na przykład zdarzenie, gdy z pękniętej rury wycieka woda i zalewa kilka ulic z budynkami (ich piwnice i partery), będzie typową awarią. Natomiast, w myśl przepisów, za katastrofę budowlaną zostanie uznana sytuacja, gdy na którejś kondygnacji biurowca dojdzie do wybuchu gazu, który zniszczy budynek i zabije kilka osób.

Trzeba zawiadomić

W razie katastrofy budowlanej w budowanym, rozbieranym lub użytkowanym obiekcie budowlanym kierownik budowy (robót), właściciel, zarządca lub użytkownik mają przede wszystkim obowiązek

• zorganizować doraźną pomoc poszkodowanym i

• przeciwdziałać rozszerzaniu się skutków katastrofy.

Ich zadaniem jest także zabezpieczenie miejsca katastrofy przed zmianami uniemożliwiającymi prowadzenie postępowania wyjaśniającego jej przyczyny. Muszą też zawiadomić właściwy organ nadzoru budowlanego, czyli najczęściej powiatowego inspektora nadzoru budowlanego, rzadziej wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego. Ten ostatni jest właściwy m.in. w wypadku, który dotyczy dróg krajowych i autostrad, lotnisk, obiektów usytuowanych na terenach kolejowych.

Niezbędne jest także zawiadomienie prokuratury, policji oraz w zależności od potrzeb: straży pożarnej, inspekcji pracy, inspekcji ochrony środowiska, inspekcji sanitarnej, dozoru technicznego etc.

Ważne telefony pod ręką

Dlatego warto, by właściciel obiektu budowlanego (lub zarządca) odpowiadający za bezpieczeństwo jego użytkowania dysponował już wcześniej numerami telefonów alarmowych instytucji i urzędów, które potencjalnie będzie musiał zawiadomić w razie zaistnienia katastrofy budowlanej. Taką listę telefonów (adresów) można dołączyć do książki obiektu budowlanego lub umieścić w obiekcie w widocznym miejscu (np. u ochrony albo w recepcji).

Niezbędne numery telefonów powinny być również dostępne na zapleczu trwającej budowy. Niektóre dane telefoniczne znajdują się na tablicy budowy, ale nie wszystkie. Na tablicy informacyjnej muszą być m.in. numery telefonów alarmowych policji, straży pożarnej, pogotowia oraz okręgowego inspektora pracy.

Osoba upoważniona do prowadzenia książki obiektu budowlanego musi także pamiętać, żeby w dacie katastrofy dokonać stosowanych wpisów w tabeli nr 10.

Komisja do zbadania przyczyn

Nadzór budowlany po otrzymaniu zawiadomienia o katastrofie budowlanej ma obowiązek niezwłocznie powołać komisję w celu ustalenia przyczyn i okoliczności katastrofy oraz zakresu czynności niezbędnych do likwidacji zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia.

W skład komisji wchodzą przedstawiciele: nadzoru budowlanego (jako przewodniczący), innych zainteresowanych lub właściwych rzeczowo organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego a także, w miarę potrzeby, rzeczoznawcy lub inne osoby mające wymagane kwalifikacje zawodowe.

Do udziału w czynnościach komisji mogą być wezwani:

• inwestor,

• właściciel lub zarządca oraz użytkownik obiektu budowlanego,

• projektant,

• przedstawiciel wykonawcy i producenta wyrobów budowlanych,

• osoby odpowiedzialne za nadzór nad wykonywanymi robotami budowlanymi.

Ponadto inspektor nadzoru budowlanego, który otrzymał powiadomienie o katastrofie, musi poinformować o niej właściwy organ nadzoru budowlanego wyższego stopnia (w przypadku powiatowego inspektora będzie to wojewódzki inspektor a tego ostatniego – główny inspektor nadzoru budowlanego). Postępowanie wyjaśniające może przejąć organ wyższego stopnia.

Główny inspektor nadzoru budowlanego prowadził je np. w 1995 r. po wybuchu gazu w piwnicy XI-kondygnacyjnego budynku mieszkalnego w Gdańsku Wrzeszczu, gdzie były 44 ofiary śmiertelne, oraz w 2006 r. po zawaleniu się dachu pawilonu wystawienniczego Międzynarodowych Targów Katowickich w Chorzowie, gdzie zginęło 65 osób.

Uwaga! Inspektor nadzoru budowlanego może nakazać właścicielowi lub zarządcy, w drodze decyzji administracyjnej, zabezpieczenie miejsca katastrofy i obiektu budowlanego, który uległ katastrofie. Decyzji można nadać tryb natychmiastowej wykonalności i może być ona ogłoszona ustnie. W razie niewykonania lub nadmiernej zwłoki w jej wykonaniu przez zobowiązanego – właściciela lub zarządcę obiektu budowlanego – nadzór zapewni jej wykonanie na koszt zobowiązanego.

Niezbędne ekspertyzy

Po zakończeniu prac komisji powiatowy inspektor wydaje decyzję określającą zakres i termin wykonania niezbędnych robót w celu uporządkowania terenu katastrofy i zabezpieczenia obiektu budowlanego do czasu wykonania robót doprowadzających obiekt do stanu właściwego.

Urząd może zlecić na koszt inwestora, właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego sporządzenie ekspertyzy, jeżeli jest to niezbędne do wydania decyzji lub do ustalenia przyczyn katastrofy.

Niezależnie od tego odbudowa zniszczonego obiektu będzie wymagała załatwienia formalności budowlanych, a więc uzyskania pozwolenia na budowę, często poprzedzonego decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. O tym, czy będzie to odbudowa czy budowa obiektu o innych parametrach w tym samym miejscu, zadecyduje jego właściciel.

Odpowiedzialność zawodowa

Osoby odpowiedzialne za powstanie katastrofy budowlanej podlegają odpowiedzialności zawodowej i cywilnej oraz karnej. Odpowiedzialność zawodowa dotyczy osób pełniących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, tj. projektanta, kierownika budowy (robót), inspektora nadzoru inwestorskiego, którzy mają odpowiednie uprawnienia budowlane i są członkami właściwej okręgowej izby zawodowej.

Informacje o zaistniałych katastrofach przekazywane są do GUNB przez powiatowych i wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego w ramach zadań i kompetencji określonych w art. 76 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo budowlane. Na podstawie tych informacji w GUNB prowadzony jest rejestr katastrof budowlanych, od 2008 r. w formie elektronicznej za pomocą systemu e-katastrofy.

Obiekty, w których doszło w 2010 r. do katastrofy budowlanej

• budynki gospodarcze lub inwentarskie – 358

• budynki mieszkalne – 196

• budynki rekreacji indywidualnej – 2

• obiekty przemysłowe – 23

• obiekty użyteczności publicznej – 24

• budynki magazynowe – 47

Źródło: główny inspektor nadzoru budowlanego

Inne zdarzenia

Katastrofą budowlaną nie jest:

• uszkodzenie elementu wbudowanego w obiekt budowlany, nadającego się do naprawy lub wymiany;

• uszkodzenie lub zniszczenie urządzeń budowlanych związanych z budynkami;