Polskie prawo wekslowe nie podaje definicji weksla, wymienia natomiast jego istotne cechy oraz precyzyjnie określa części składowe(treść) dokumentu, który w myśl ustawy uważa się za weksel. Powstałą w ten sposób lukę wypełniła doktryna tworząc szereg definicji. Jednak nie udało się ustalić definicji powszechnie akceptowanej i w pełni poprawnej.
Weksel ( od niemieckiego Weschel – wymiana) jest dokumentem sporządzonym w formie przewidzianej przez prawo (duży formalizm), zawierającym bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie(remitentowi) sumy pieniężnej, w ustalonym terminie i miejscu przez wystawcę (w przypadku w. własnego) lub inną osobę przez niego wskazaną(weksel trasowany), którego egzekucja wyposażona w specjalny rygor.
Rodzaje weksli
Prawo wekslowe zna dokumenty o nazwie weksel trasowany i weksel własny. Różnica między w. trasowanym a w. własnym polega na tym, że w w. własnym sam wystawca zobowiązuje się do zapłaty sumy pieniężnej określonej w treści weksla (weksel trasowany - rodzaj przekazu pieniężnego, weksel własny - skrypt dłużny). Natomiast w wekslu trasowanym wystawca poleca zapłacenie oznaczonej sumy wskazanej przez siebie osobie (trasatowi).
Można jeszcze odróżnić dokument o nazwie weksel niezupełny w chwili wystawienia (weksel in blanco).
W praktyce występują jeszcze inne nazwy, takie jak: weksel gwarancyjny, kaucyjny, depozytowy, rymesa komisowa, trata komisowa, rekta-weksel, weksel piwniczny jednak nie będą one opisywane szerzej gdyż nie są przedmiotem niniejszej opinii.
- Weksel niezupełny
(in blanco) – jest to weksel zaopatrzony w podpis wystawcy, lecz niewypełniony zupełnie, względnie nieposiadający niektórych cech, jakich prawo wymaga dla ważności weksla. Najczęściej weksle in blanco są wystawiane, gdy strony zawierając między sobą umowę pragną zabezpieczyć ewentualne roszczenia mogące z niej wyniknąć, ale nie są w stanie z góry oznaczyć ani wysokości tych roszczeń, lub też terminu płatności.
Ze względu na cel wystawienia weksla in blanco nosi czasami nazwę weksla gwarancyjnego lub kaucyjnego, bądź depozytowego. Weksel gwarancyjny udzielany jest na zabezpieczenie spłaty przyznanych kredytów oraz na zabezpieczenie prawidłowego wykonania kontraktu. Weksel kaucyjny zastępuje złożenie kaucji w gotówce. Weksel depozytowy nie jest przeznaczony do obiegu i służy jako zabezpieczenie przyszłego spełnienia określonych świadczeń. Weksla kaucyjnego używamy, gdy chcemy zabezpieczyć obroty gospodarcze, pożyczkę lub kredyt. Składamy go jako kaucję. Dlatego nie służy on do obrotu, w przeciwieństwie do weksla płatniczego.
Weksel in blanco jest to najbardziej popularny rodzaj weksla. W skrajnych przypadkach jest to "goły" blankiet z podpisem inaczej nazywany niezupełnym. Co powinien w takim razie zawierać dobrze wystawiony weksel kaucyjny? Powinien zawierać wszystkie te elementy, które w momencie wystawiania weksla są znane. Z treści weksla wynika, że wystawca przyrzeka wykupić ten papier wartościowy w dniu który oznaczy na wekslu remitent i za cenę jaką ustali.
Do takiego weksla przeważnie stosuje się dodatkową umowę, według której w przyszłości zostanie on uzupełniony. Jeśli jej nie ma, właściciel uzupełnia weksel według ustnej umowy do wysokości zobowiązania. Weksel kaucyjny może być zupełny, a weksel in blanco nie musi być kaucyjny. To dwie różne cechy. Jeśli znamy osobę, której weksel kaucyjny wręczamy np. bank lub dostawca, to powinniśmy wpisać przynajmniej nazwisko lub nazwę tej osoby. Zapobiegnie to dostaniu się weksla w niepowołane ręce. Zawsze powinniśmy wpisać miejsce płatności, „bo to znakomicie ułatwia transakcje wekslowe. A jeśli sami chcemy dostać taki weksel, powinniśmy poprosić wystawcę o dopisanie klauzuli "bez protestu", bo to w przyszłości pozbawi nas niepotrzebnych kłopotów i kosztów.
Aby kawałek papieru był wekslem musi zawierać treść w formie pisanego tekstu i posiadać w momencie przedstawienia do zapłaty elementy wymienione w art. 101 p.w.
Elementy ustawowe na wekslu:
Nazwa "weksel"
w samym tekście dokumentu w języku, w jakim go wystawiono – brak słowa "w." w tekście lub jego nieprawidłowe użycie czyni weksel nieważnym, chociaż z dokumentu wynikałoby, że wystawca chce się wekslowo zobowiązać; nazwa „w." musi być zawarta w samej treści dokumentu, nie może być to nagłówek, tytuł dokumentu czy też umieszczenie z boku lub pod treścią. „W." w innych językach to: „gezogener Weschel"; „bill of exchange"; „lettre de change"; "lettera di cambio". W. może być wystawiony w każdym języku europejskim lub pozaeuropejskim, jak również w języku sztucznym, o ile jest znany w szerszym kręgom osób, np. esperanto. Celem umieszczenia nazwy "w." w tekście dokumentu jest zwrócenie uwagi podpisującego na charakter i rozmiar zobowiązania, które zaciąga.
Oznaczenie miejsca i daty wystawienia weksla
– jest to wymóg formalny ważności weksla. Miejsce i data wystawienia musi być jedna dla całego weksla. Brak wskazania daty i miejsca wystawienia weksla unieważnia cały weksel. Data wystawienia oznacza dzień, miesiąc i rok wystawienia weksla. Data wystawienia weksla może być tylko jedna, nawet jeżeli wystawców jest kilku. Jeżeli weksel został wręczony jako weksel in blanco wówczas powinien być wystawiony z datą, w której wystawca wręczył weksel remitentowi.
Data wystawienia ma znaczenie przy ocenie, czy osoba, która podpisała weksel, była zdolna wekslowo do skutecznego zaciągania zobowiązania wekslowego w chwili składania na wekslu podpisu i wydania weksla oraz ustalenia, jakie prawo jest właściwe dla danego stosunku wekslowego w przypadku zmiany prawa po wystawieniu weksla (kolizja intertemporalna). Data wystawienia ma znacznie dla określenia rocznego terminu do przedstawienia do przyjęcia weksla płatnego w pewien czas po okazaniu, terminu płatności weksla w pewien czas po dacie, dla określenia rocznego terminu, w którym weksel płatny za okazaniem powinien być przedstawiony do zapłaty, terminu początkowego, od którego należy naliczyć odsetki, jeżeli nie oznaczono innego terminu w przypadku zastrzeżenia oprocentowania (art. 5), również przy ocenie zdolności do zaciągania zobowiązań przez wystawcę.
Oznaczenie terminu płatności
– oznacza wskazanie daty, w której ma nastąpić zapłata. Termin ten należy oznaczyć dniem, miesiącem i rokiem. Oznaczenie dnia, miesiąca i roku można uczynić cyframi. Rok można oznaczyć przyjętym skrótem „br." na oznaczenie bieżącego roku. Miejsce podania w dokumencie terminu płatności jest obojętne. Termin płatności nie jest tożsamy z pojęciem terminu wymagalności.
Termin wymagalności jest dniem, w której można domagać się zapłaty. Jeżeli termin płatności weksla przypada na dzień powszedni, to termin płatności i termin wymagalności pokrywają się. Natomiast, gdy termin płatności weksla przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, zapłaty można się dopiero w najbliższym dniu powszednim (art. 72). Oznaczenie terminu płatności nie stanowi konieczności części składowej weksla. Prawo wekslowe nie traktuje weksla bez terminu płatności jako weksla nieważnego, czy też weksla niezupełnego. Weksel, który nie ma oznaczonego terminu płatności uważany jest za weksel płatny za okazaniem (art. 2 ust. 2).
Prawo wekslowe zna 4 rodzaje terminów płatności weksla. Weksel może być płatny: za okazaniem, w pewien czas po okazaniu, po dacie lub w oznaczonym dniu. Nieważny jest w. z innymi terminami płatności, np. z terminem płatności „w razie śmierci" albo zastrzegający płatność w razie nadejścia zdarzenia, którego nadejście jest wprawdzie pewne, lecz czas jego nadejścia nie jest pewny. Nie uważa się, bowiem takich wypadków za równoznaczne z płatnością za okazaniem. Podobnie ze zdarzeniem niepewnym. Termin płatności musi by c jeden dla całej sumy wekslowej. Nieważne są w. których suma jest płatna ratami (art. 33 ust. 2).
Przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej
– jest to najistotniejszy element ważności weksla. Stanowi podstawę weksla i oznacza, że zobowiązanie w. jest zobowiązaniem nieodwołalnym. Bezwarunkowe polecenie zapłaty polega na tym, że wystawca zobowiązuje się do bezwarunkowej zapłaty na rzecz remitenta. Warunek jest pojęciem z zakresu prawa cywilnego (art. 89). Najczęściej przyrzeczenie stosuje się w postaci zwrotu "zapłacę", w wypadku większej ilości zobowiązanych "zapłacimy". Bezwarunkowe - tzn. bez jakichkolwiek warunków. Np. "zapłacę po otrzymaniu kredytu", "zapłacę po otwarciu konta przez Bank".
Suma pieniężna (suma wekslowa)
- będąca przedmiotem zobowiązania wekslowego oznaczona jest przez podanie w sposób wyraźny kwoty i waluty. W. może opiewać tylko na jedną sumę pieniężną. Wskazanie na w. tylko samej kwoty bez podania rodzaju waluty powoduje nieważność weksla. Brak oznaczenia waluty, w jakiej wyrażono sumę wekslowa, powoduje, że odnośny dokument nie jest uważany za weksel (orzeczenie SN z 8 września 1995 r.).
Na urzędowych blankietach wekslowych walutę podaje się dwukrotnie, raz pisząc ją w górnej prawej części w. obok sumy pieniężnej podanej cyfrowo, wówczas walutę podaje się przy zastosowaniu przyjętego skrótu np. USD, GBP, EUR itd., drugim razem walutę podaje się słownie z kwotą wekslową napisaną słownie. Nieważny jest w., który podaje kilka różnych walut.
Zobowiązanie pieniężne w pieniądzu polskim stanowi regułę, od której są możliwe wyjątki, zgodnie z art. 358
możliwe jest skuteczne zobowiązanie się na terenie Polski do zapłaty w innej walucie niż pieniądz polski. Nieważne są weksle przewidujące klauzulę waloryzacyjną uzależniającą wysokość sumy wekslowej do kursu waluty obcej (art. 358
1
§ 2 k.c.). Klauzule tego typu naruszają zasadę art. 1, według której w. musi opiewać na oznaczoną sumę pieniężną. Poza tym w Polsce obowiązuje zasada nominalizmu.
Nazwisko osoby, na której rzecz lub, na której zlecenie zapłata ma być dokonana (oznaczenie remitenta)
– jest to warunek ważności weksla. Konieczność oznaczenia remitenta wynika z tego, że w. jest papierem wartościowym na zlecenie (według tego podziału mamy do czynienia z pap. wart.: imiennymi, na okaziciela oraz na zlecenie).Może to być osoba fizyczna lub prawna. Nazwiskiem osoby prawnej jest jej nazwa, może być skrócona zwyczajowo używana. Najważniejsze jest by był określony jej status prawny (Sp. z o.o., S.A. itd.) "Nazwisko" może być poszerzone o adres, jednak dla ważności weksla nie jest to konieczne.
Podpis wystawcy weksla
Podpis wystawcy weksla, który jest osobą fizyczną, musi:
- być własnoręczny,
- obejmować, co najmniej nazwisko wystawcy,
- być umieszczony pod treścią weksla.
Wystawcą weksla może być kilka osób fizycznych np wspólnicy spółki cywilnej. Dla ważności weksla nie jest konieczne zaznaczenie, iż są oni wspólnikami oraz podanie nazwy spółki. W imieniu osoby fizycznej może podpisać weksel jej pełnomocnik uprawniony do zaciągania zobowiązań wekslowych. Podpis pełnomocnika musi być odręczny oraz wskazywać w czyim imieniu został złożony.
W wypadku osoby prawnej:
- musi być odciśnięta pieczęcią nazwa firmy wraz z jej statusem prawnym ( Sp. z o.o., S.A.) - podpisy osób uprawnionych muszą być złożone pod pieczęcią tzw. pod firmą.
Wystawcą weksla może być również spółka prawa handlowego, niebędąca osoba prawną, ale mająca zdolność do zaciągania zobowiązań – np. spółka jawna. W takim przypadku, co do złożenia podpisu obowiązują zasady jak przy osobach prawnych.
Pozostałe nieustawowe elementy weksla:
(Mogą być, lecz dla ważności weksla nie są wymagane, są pomocne w procesie dochodzenia roszczeń z weksla).
Poręczyciel
- osoba która poręcza za wystawcę. Poręczenie wekslowe (awal) można ograniczyć, co do wielkości, jeśli tego nie zrobimy poręczamy za sumę, jaką wpisze remitent. Jeśli poręczenie jest za niskie można poprosić następnego poręczyciela o złożenie podpisu. Poręczenia się sumują. Nie można natomiast ograniczyć poręczenia w czasie np. "Poręczam do 15 grudnia 2001 roku". Trzeba pamiętać, że poręczenie wekslowe jest wieczyste i nieodwołalne po wręczeniu weksla. Ustaje z momentem zapłaty za weksel.
Poręczycielem może być osoba fizyczna lub prawna. Poręczenia można dokonać bądź na przedniej stronie weksla bądź na odwrocie. Poręczenia dokonuje się poprzez umieszczenie słowa poręczam lub per aval albo gwarantuję - które podpisuje poręczyciel. Kilka osób może dokonać poręczenia, jeśli na przedniej stronie to wystarczy samo złożenie podpisu, jeśli na odwrocie to każdy z poręczycieli musi umieścić słowo poręczam, które następnie podpisuje. Sam podpis na odwrotnej stronie weksla nie oznacza poręczenia.
Klauzule wekslowe:
- Klauzula "bez protestu" inaczej "bez kosztów"
tzn. bez obowiązku zrobienia aktu notarialnego zwanego protestem, w przypadku nie zapłacenia weksla. Po wpisaniu tej klauzuli, dla utrzymania wszystkich praw przysługujących prawnemu posiadaczowi, wystarczy przedstawienie weksla do zapłaty w dniu płatności.
- Klauzule "tylko na rzecz" i "ale nie na jego zlecenie"
jest to zakaz sprzedaży weksla przez indos. Indos zrobiony przy takim zapisie powoduje, że zbycie nastąpiło ze skutkiem zwykłego przelewu. Remitent może też zastawić ten weksel na zasadzie indosu pełnomocniczego "waluta w zastaw". Jeśli nie chcemy by weksel był w jakikolwiek sposób zbyty lub zastawiony przez remitenta, piszemy dodatkowo "Weksel ten nie może być przedmiotem zbycia ani zastawu". Przy takim wpisie ewentualny nabywca weksla może narazić się na odmowę zapłaty i postawienie zarzutu przy dochodzeniu roszczeń z weksla przed Sądem.
- Klauzula "kaucyjny" - określa rodzaj i przeznaczenie weksla. Jest informacją dla księgowości by nie księgować tego weksla jako zapłaty tylko pozabilansowo jako zabezpieczenie.
Klauzule wekslowe nie są konieczne do ważności weksla, ale określają sposób księgowania, rodzaj kosztów, charakter zobowiązania i są pomocne w procesie dochodzenia roszczeń z weksla.
Jednoznacznie określają, do czego zobowiązał się wystawca.
Zapis na "urzędowym blankiecie wekslowym" o treści "Urzędowy blankiet wekslowy do sumy wekslowej nieprzekraczającej (tu suma) zł.", mówi tylko od jakiej kwoty została uiszczona opłata skarbowa. Nie stanowi to w żadnym wypadku górnej granicy zobowiązania wekslowego lub poręczenia.
Weksel, aby był ważny nie musi być sporządzony na blankiecie urzędowym. Także brak opłaty skarbowej od weksla nie powoduje jego nieważności.
Obowiązek zapłaty opłaty skarbowej ciąży na podmiotach, które wystawiają dokumenty jej podlegające. Przy wekslach powinien ją uiścić, zatem wystawca, a nie, tak jak niektórzy sądzą - remitent (wierzyciel wekslowy).
Weksel kaucyjny po ustaniu zobowiązania powinien być bezwzględnie zwrócony wystawcy.
Zobacz: przykład weksla in blanco (w przykładzie tym weksel powinien być uzupełniony o odręczny podpis wystawcy)
Przykład weksla in blanco (w przykładzie tym weksel powinien być uzupełniony o odręczny podpis wystawcy).
Zobacz: przykład wypełnionego weksla (w tym przykładzie weksel można uzupełnić o klauzulę bez protestu oraz o zapis, iż jest to weksel własny (sola, suchy)
Przykład wypełnionego weksla (w tym przykładzie weksel można uzupełnić o klauzulę bez protestu oraz o zapis, iż jest to weksel własny (sola, suchy).
Autor jest radcą prawnym w spółce komandytowej "PIEJKO, SZALBIERZ Kancelaria Radców Prawnych"
Literatura:
- P. Machnikowski – „Weksel własny in blanco" - Wyd. C.H Beck Warszawa 2002 r.
- D. Dąbrowski – „Weksel in blanco" - Wyd. C.H Beck Warszawa 2003 r.
- I. Heropolitańska – „Jak poprawnie wypełnić weksel w 416 przykładach"- Wyd. Twigger Warszawa 2002 r.
Artykuł został opublikowany w ramach projektu „Pisz u nas, zbieraj punkty”
Zobacz serwis:
