Prawo budowlane narzuca inwestorom obowiązek zatrudnienia na budowie wielu specjalistów. Mają oni dawać gwarancje bezpiecznego i sprawnego przeprowadzenia robót budowlanych oraz realizacji inwestycji zgodnie ze sztuką budowlaną.

Najważniejszy jest inwestor

Uczestnikami procesu budowlanego są więc: inwestor, inspektor nadzoru inwestorskiego, projektant, kierownik budowy (kierownicy robót). Bez wątpienia kluczową rolę odgrywa inwestor. Do jego zadań, zgodnie z prawem budowlanym, należy bowiem zorganizowanie procesu budowlanego.

Jakie obowiązki

Do zdań inwestora należy:

• opracowanie projektu budowlanego i, jeśli jest to potrzebne, innych projektów, np. technologicznych, wykonawczych, branżowych (instalacji sanitarnych, elektrycznych, bazowych itp.),

• zatrudnienie kierownika budowy, który będzie prowadził prace budowlane, mającego odpowiednie uprawnienia do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych odpowiednich dla konkretnej budowy,

• opracowanie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (zazwyczaj zleca to kierownikowi budowy),

• wykonanie i odbiór robót budowlanych (w tym odbiorów częściowych),

• zapewnienie przy skomplikowanych pracach lub trudnych warunkach gruntowych nadzoru nad wykonywaniem robót budowlanych.

W celu wykonania tego zadania inwestor zatrudnia osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych i uprawnieniach budowlanych. Na pewno nie obędzie się bez kierownika budowy. Jest on potrzebny zawsze wtedy, gdy niezbędne jest pozwolenie na budowę, a wyjątkowo potrzebuje go inwestor, gdy swoje przedsięwzięcie musi tylko zgłosić staroście.

Uwaga!

Konkretną inwestycję może prowadzić tylko jeden kierownik budowy. Natomiast na budowie może działać równocześnie kilku kierowników robót.

Kierownik podejmuje się swojej pracy na podstawie oświadczenia o przyjęciu obowiązków. Gotowe wzory oświadczeń znajdują się zazwyczaj w dziennikach budowy. Taki dokument inwestor obowiązkowo składa u powiatowego inspektora nadzoru budowlanego, gdy zawiadamia o planowanym terminie rozpoczęcia robót. Podczas budowy kierownika można zmienić. Trzeba jednak to zgłosić w inspektoracie nadzoru budowlanego, dołączając oświadczenie nowego kierownika.

Do obowiązków kierownika należy czuwanie nad tym, by wszystkie roboty były przeprowadzane prawidłowo. On także dba o bezpieczeństwo na budowie, organizację prac, zabezpieczenie terenu budowy, prowadzi ponadto dokumentację, w  tym dziennik budowy. Przygotowuje także dokumentację powykonawczą i zgłasza obiekt do sprawdzenia i odbioru, uczestniczy w odbiorach, przekazuje urzędowe oświadczenia i zapewnia usunięcie ewentualnych wad.

Kierownik ma prawo występować do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeżeli są one uzasadnione koniecznością zwiększenia bezpieczeństwa realizacji robót lub usprawnienia procesów budowy. Może także ustosunkować się do wpisów zawartych w  dzienniku budowy.

Uwaga!

Inwestor przed zatrudnieniem kierownika (zapewnia go wykonawca) powinien sprawdzić, czy ma on dokumenty potwierdzające posiadanie właściwych uprawnień i przynależność do izby zawodowej (także ubezpieczenie, jest bowiem jednoznaczne z przynależnością do izby). Kierownikiem może być wyłącznie osoba z odpowiednimi uprawnieniami budowlanymi. Konieczne dokumenty wydają samorządy zawodowe; aby je uzyskać, trzeba mieć odpowiednie wykształcenie i praktykę zawodową.

Pod lupą inspektora

Na budowie inwestora reprezentuje inspektor nadzoru inwestorskiego. Jego obecność jest obowiązkowa w przypadkach obiektów budowlanych znajdujących się na liście z rozporządzenia.

Kiedy jest niezbędny

Inspektor nadzoru inwestorskiego sprawuje nadzór nad:

• budową budynków użyteczności publicznej i mieszkalnych o kubaturze od minimum 2500 m sześc.,

• budową budynków o wysokości od 15 m,

• przebudową, rozbudową i rekonstrukcją lub remontami budynków wpisanych do rejestrów zabytków,

• budową budynków wymagających uwzględnienia ruchów podłoża, w tym spowodowanych wpływem eksploatacji górniczej,

• budową mostów, estakad, zbiorników naziemnych i podziemnych na materiały stałe i płynne, gazowe, które są niebezpieczne dla ludzi, mienia i środowiska, o wysokości lub zagłębieniu minimum 5 m,

• budową gazociągu o ciśnieniu nominalnym minimum 5kPa lub o ciśnieniu do 5 kPa i średnicy przewodów większych niż 150 mm (z wyjątkiem przyłączy gazowych o ciśnieniu nie większym niż 400 kPa),

• budową rurociągów ciepłowniczych (tradycyjnych o średnicy minimum 300 mm, preizolowanych o średnicy minimum 200 mm), wodociągowych o średnicy minimum 200 mm, kanalizacyjnych średnicy o minimum 400 mm,

• budową dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i związanych z nim obiektów budowlanych, np. tuneli.

Obowiązek zatrudnienia inspektora nadzoru inwestorskiego nakłada starosta (lub wojewoda) w pozwoleniu na budowę. Przepisy nie zabraniają jednak, by inwestor powołał go, jeżeli uzna, że jest niezbędny (art. 18 ust. 2 prawa budowlanego).

Rolą inspektora jest kontrola, sprawdzanie, czy przeprowadzane roboty są zgodne z projektem, pozwoleniem na budowę i przepisami. Do jego obowiązków należy również ocena jakości wykonywanych robót. Rozstrzyga on także, czy stosowane wyroby budowlane są legalnie wprowadzone do obrotu. Sprawdza też i odbiera roboty oraz uczestniczy w czynnościach i odbiorach technicznych przewodów, instalacji i urządzeń.

Inspektor może wydać polecenia kierownikowi budowy lub robót (art. 25 prawa budowlanego). Polecenia muszą być wpisane do dziennika budowy. Mogą dotyczyć usunięcia nieprawidłowości lub zagrożeń.

Inspektor ma prawo żądać od kierownika budowy lub robót budowlanych dokonania poprawek bądź ponownego wykonania wadliwe przeprowadzonych robót budowlanych, a także wstrzymania dalszych  gdy ich kontynuacja może wywołać zagrożenie.

Przepisy dają inspektorowi prawo dokonywania rozliczeń budowy (jeśli zobowiąże go do tego inwestor), np. może dokonać kalkulacji zużycia materiałów budowlanych.

Inspektorem musi być osoba fizyczna, która ma uprawnienia do kierowania robotami budowlanymi w określonej specjalności. Zawsze też można skorzystać z usług firm specjalizujących się w tego typu usługach. Taka firma musi zatrudniać osoby o odpowiednich kwalifikacjach, jej zaangażowanie jest wygodne dla inwestora. W przypadku gdy na budowie pracują inspektorzy różnych specjalności, konieczne jest ustanowienie ich koordynatora. Taka firma może w tym inwestora wyręczyć.

Dobry projektant to podstawa

Projektowanie to ważny etap inwestycji. Błędy popełnione w projekcie mogą prowadzić do katastrofy budowlanej.

Prawo budowlane pozwala, by projekt sporządzała osoba mająca uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności. W przypadku budownictwa kubaturowego projektantem będzie najczęściej architekt. Projektowaniem mostów, wiaduktów zajmie się posiadacz uprawnień w specjalności drogowej i mostowej lub konstrukcyjno-budowlanej. Dla obiektów liniowych (rurociągów przesyłowych, sieci) właściwy będzie projektant z odpowiednią specjalnością instalacyjną.

Każdy projekt musi sprawdzić inny projektant, który ma uprawnienia w takiej samej specjalności. Muszą to być uprawnienia pełne – bez ograniczeń. Może to być też rzeczoznawca budowlany.

Uwaga!

W każdym projekcie musi się więc znajdować oświadczenie projektanta, że został on wykonany zgodnie z przepisami i sztuką budowlaną. Takie oświadczenie składa też osoba sprawdzająca projekt.

Projektant ma również obowiązek sporządzenia informacji o bezpieczeństwie i ochronie zdrowia. Posłuży ona później kierownikowi budowy do przygotowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (bioz). Inwestor może zlecić projektantowi także uzyskanie niezbędnych opinii i uzgodnień, np. z konserwatorem zabytków, rzeczoznawcą ds. bhp, rzeczoznawcą ds. bezpieczeństwa pożarowego.

Wiele inwestycji wymaga, by projektant dopilnował realizacji projektu w praktyce, czyli pełnił nadzór autorski.

Taki obowiązek może nałożyć starosta (lub wojewoda) w pozwoleniu na budowę.

Projektant ma prawo wstępu na teren budowy, może żądać wstrzymania robót budowlanych, jeżeli według niego nie są wykonywane zgodnie z projektem (musi być odpowiedni o tym wpis w dzienniku budowy). Z tych uprawnień może korzystać, nawet gdy nie pełni nadzoru autorskiego.

Strzeż się błędów

Projektant, kierownik budowy a także inspektor nadzoru inwestorskiego muszą być obowiązkowo ubezpieczeni. Zasady tego ubezpieczenia określa rozporządzenie ministra finansów z 11 grudnia 2003 w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej architektów oraz inżynierów budownictwa (DzU z 2003 r. nr 220, poz. 2174).

Minimalna kwota, na jaką inżynier musi się ubezpieczyć, to 50 tys. euro. Zazwyczaj ubezpieczenie na taką kwotę zapewnia odpowiednia izba samorządu zawodowego (inżynierów budownictwa lub architektów).

Jednak kwota 50 tys. euro nie zawsze zabezpiecza to ewentualne roszczenie osób trzecich. Jeżeli da się przewidzieć, że potencjalne roszczenia mogą być znacznie większe, warto się zastanowić, czy wykupić ubezpieczenie z większą sumą gwarancyjną.