Nasza firma jest całkowicie prywatna. Pracuje tu ok. 80 osób, w tym osoby na działalności gospodarczej. Czy może u nas powstać związek zawodowy? Jeśli tak, to jak go założyć? Czy powinniśmy powiadomić pracodawcę o zamiarze założenia związku?
- pyta czytelniczka
Związek zawodowy może powstać u każdego pracodawcy, a więc zarówno w prywatnej firmie jak i np. w urzędzie. Liczba zatrudnionych formalnie nie ma znaczenia, ale w praktyce odgrywa rolę, gdyż do utworzenia organizacji związkowej potrzeba minimum 10 osób.
Wbrew powszechnemu przekonaniu założyciele związku nie muszą się rekrutować wyłącznie spośród zatrudnionych na umowę o pracę. Prawo tworzenia związków zawodowych mają:
- pracownicy bez względu na podstawę stosunku pracy (a więc także zatrudnieni na podstawie powołania, wyboru czy mianowania),
- członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych,
- osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej , jeżeli nie są pracodawcami.
Pracownicy, spółdzielcy czy agenci mają też prawo wstępowania do już utworzonej organizacji. Związku nie mogą natomiast założyć (choć mogą być związkowcami) osoby wykonujące pracę nakładczą oraz emeryci i renciści. Bezrobotni nie mają prawa zakładać związku zawodowego, a wstąpić do istniejącego mogą wtedy, gdy przewiduje to jego statut.
Trzeba jednak pamiętać, że zgodnie z art.25[1] ustawy o związkach zawodowych nie każdy związek zawodowy ma uprawnienia zakładowej organizacji związkowej. Obejmują one np. zajmowanie stanowiska w indywidualnych sprawach pracowniczych, zawieranie układu zbiorowego pracy, ochronę przed zwolnieniem dla wskazanych związkowców. Takie uprawnienia będą przysługiwać tylko członkom organizacji zrzeszającej co najmniej 10 pracowników lub osób wykonujących pracę nakładczą.
Pierwszy krok to zorganizowanie zebrania założycielskiego i podjęcie stosownej uchwały.
Założyciele mają dwie możliwości:
lub
Utworzenie całkiem nowego związku zawodowego wymaga trochę zachodu – trzeba wybrać komitet założycielski (od 3 do 7 osób) uchwalić statut i zarejestrować związek w Krajowym Rejestrze Sądowym. Wyboru komitetu założycielskiego nie należy mylić z wyborem organów statutowych związku (np. komisja zakładowa, zarząd, komisja rewizyjna), ale nie ma przeszkód, by dokonać ich jednocześnie, przed rejestracją związku w KRS.
Wniosek o rejestrację komitet założycielski musi złożyć w ciągu 30 dni od daty podjęcia uchwały o założeniu związku. Jeśli tego nie zrobi, uchwała o założenie związku traci moc, a osoby wskazane w uchwale – ochronę przed zwolnieniem z pracy. Ważne: rejestracja związku zawodowego jest wolna od opłat sądowych. Sąd ma 14 dni od dnia złożenia wniosku na wydanie postanowienia w sprawie rejestracji, odmowy rejestracji lub wezwanie do uzupełnienia braków formalnych.
Przystąpienie do istniejącej organizacji związkowej również wymaga zgodnej uchwały przynajmniej 10 pracowników. Jednak formalności związane z rejestracją załatwia związkowa centrala. To z nią najlepiej się skontaktować w celu ustalenia szczegółów zebrania założycielskiego. Przystąpienie do już istniejącej organizacji wiąże się z przyjęciem jej statutu oraz koniecznością płacenia obowiązujących w niej składek.
Pracodawca nie musi wiedzieć, że jego pracownicy chcą utworzyć związek. Informowanie go o tym jest wręcz ryzykowne.
Wprawdzie konstytucja gwarantuje wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, lecz pracodawcy są niechętni powstawaniu organizacji pracowniczych w swoich firmach i często nie cofają się nawet przed wyrzuceniem inicjatorów z pracy. Nie odstraszają ich przy tym kary grzywny albo ograniczenia wolności za przeszkadzanie w utworzeniu organizacji związkowej, które przewiduje ustawa o związkach zawodowych. Dlatego działania zmierzające do utworzenia związku często do ostatniej chwili są czynione w tajemnicy nie tylko przed pracodawcą.
Natomiast po zarejestrowaniu organizacji w KRS lub w centrali związek powinien poinformować pracodawcę
. Na dowód legalności działania można przekazać wypis z KRS. Poza tym raz na kwartał trzeba przekazywać pracodawcy informację o liczbie członków zakładowej organizacji związkowej. Nie ma natomiast obowiązku przekazywania pracodawcy imiennej listy związkowców.
Zobacz serwis » Dobra Firma » Kadry i płace » Związki zawodowe i rady pracowników » Związki zawodowe