Mimo tych obciążeń pracodawca nie ma żadnego wpływu na wstąpienie pracownika do  NSR. Nie przysługują mu też żadne instrumenty prawne, pozwalające powstrzymać podwładnego przed  takim krokiem. W  praktyce pracodawcy grożą pracownikom zwolnieniem lub starają się wywrzeć nacisk w inny sposób, jednak są to działania niezgodne z prawem.

Jedyną formą rekompensaty dla pracodawcy jest świadczenie pieniężne, które jednak tylko częściowo pokrywa jego szkodę związaną z wstąpieniem pracownika do NSR.

Nabór trwa

Narodowe Siły Rezerwowe (tzw. NSR) to jednostka wojskowa składająca się z żołnierzy rezerwy. Pozostają oni do dyspozycji na  wypadek zagrożeń zarówno militarnych (np. zagranicznych misji wojskowych), jak i niemilitarnych (np. zwalczanie klęsk żywiołowych). Działają w kraju, ale też za granicą.

Państwo zachęca do wstąpienia do NSR, oferując szeroki pakiet dodatkowych zabezpieczeń, również pracowniczych. Tyle że pracodawcą nie jest wojsko, ale prywatna firma, w której kandydat dotychczas pracował. Musi ona respektować dodatkową ochronę takiej osoby, co jest niewygodne, ale przed czym w zasadzie nie można się zabezpieczyć.

Pracownik może zawrzeć umowę przewidującą wstąpienie do NSR na okres od dwóch do sześciu lat. Ale równie dobrze może w niej być przez 15-letni maksymalny okres. Co istotne, po zawarciu tej umowy nie ma możliwości jednostronnego zerwania kontraktu o wykonywanie obowiązków z NSR przez pracownika.

Taki podwładny nie musi informować firmy, w której pracuje, że stara się o zawarcie kontraktu. W praktyce pracodawcy zazwyczaj dowiadują się o trwającym procesie rekrutacji do  NSR w  związku z prośbą pracownika o  wydanie zaświadczenia o zatrudnieniu do tych właśnie celów.

W czasie trwania kontraktu pracownik ma dwojakie obowiązki. Po pierwsze, realizuje zadania docelowe, jeśli zostaną mu zlecone (np. wyjazd na misję militarną). Po drugie, musi uczestniczyć w obowiązkowych ćwiczeniach wojskowych. Czas ich trwania nie może przekraczać łącznie 90 dni w ciągu roku.

Żołnierz rezerwy może odbywać ćwiczenia wojskowe trwające do 24 godzin nie więcej niż trzy razy w roku, a pozostałe ćwiczenia – raz w roku. Dodatkowo może zostać wezwany raz w roku na ćwiczenia prowadzone w celu sprawdzenia gotowości mobilizacyjnej i bojowej jednostek wojskowych.

Na czas trwania tych ćwiczeń lub pełnienia okresowej służby wojskowej pracodawca musi udzielić podwładnemu urlopu bezpłatnego. Podczas niego pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Wypłatę za  ten czas otrzymuje wówczas od Skarbu Państwa, jest to tzw. świadczenie rekompensujące. Szczegóły jego wypłaty i wysokość określa właściwe rozporządzenie.

Angaż niezagrożony

Ochronie przed zwolnieniem podlega żołnierz NSR, który jest zatrudniony na czas nieokreślony. Wtedy w zasadzie nie ma możliwości rozwiązania z nim umowy za wypowiedzeniem przez cały okres trwania kontraktu z NSR. W praktyce może to oznaczać konieczność utrzymywania nieprzydatnego pracownika przez długie lata.

Rozwiązanie umowy może nastąpić tylko w dwóch przypadkach:

• bez wypowiedzenia z winy pracownika (w trybie dyscyplinarnym),

• w związku ze zwolnieniami grupowymi.

Ponadto można rozwiązać umowę za zgodą pracownika w  drodze porozumienia stron.

Ochrony przed zwolnieniem nie stosuje się do umów o pracę zawartych na okres próbny, na czas określony oraz na czas wykonania określonej pracy.

Dodatkowe uprawnienia

Pracownik powołany do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej otrzymuje od pracodawcy odprawę w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia liczonego jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy. Odprawa ta nie przysługuje w razie ponownego powołania do tej samej służby.

Innym uprawnieniem pracownika jest prawo do dodatkowych dni wolnych. Na wniosek pracownika, któremu doręczono kartę powołania do czynnej służby wojskowej, pracodawca musi udzielić zwolnienia od pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia.

Są to dwa dodatkowe dni w przypadku powołania do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej lub jeden dzień w razie powołania do odbycia ćwiczeń wojskowych trwających powyżej 30 dni.

W opisanych przypadkach pracodawca może wypłacić wynagrodzenie podwładnemu, ale nie ma takiego obowiązku.

Zadośćuczynienie

Pracodawcy zatrudniającemu pracownika, który jest żołnierzem rezerwy o nadanym przydziale kryzysowym, przysługuje od  Skarbu Państwa odszkodowanie, nazywane „świadczeniem pieniężnym”.

Obejmuje ono wyłącznie rekompensatę kosztów zatrudnienia nowego pracownika, w szczególności kosztu procesu rekrutacji. Ale nie przysługuje jako zwrot kwot wynagrodzenia pracowników zatrudnionych w celu zastępstwa żołnierza rezerwy ani z tytułu powierzenia tego zastępstwa innemu pracownikowi zatrudnionemu dotychczas u tego pracodawcy.

Nie można też liczyć na zwrot wypłaconej żołnierzowi rezerwy odprawy. Jeżeli jednak pracownik żołnierz rezerwy w okresie odbywania ćwiczeń wojskowych otrzymał wynagrodzenie od pracodawcy, to w kosztach „świadczenia pieniężnego” uwzględnia się również kwotę tej pensji.

Świadczenie to wypłaca się wyłącznie na udokumentowany wniosek pracodawcy. A to oznacza, że bez wniosku firma rekompensaty nie otrzyma.

Podpisany wniosek pracodawca przesyła szefowi wojewódzkiego sztabu wojskowego właściwemu ze względu na siedzibę jednostki wojskowej, do której żołnierz rezerwy ma nadany przydział kryzysowy.

Musi to zrobić przed upływem 30 dni od dnia zwolnienia żołnierza rezerwy z ćwiczeń wojskowych bądź najpóźniej ostatniego dnia miesiąca przypadającego po tym, w którym pełnił on okresową służbę wojskową. Kwotę świadczenia ustala właściwy szef wojewódzkiego sztabu wojskowego i wypłaca na rachunek bankowy w ciągu miesiąca od dnia otrzymania wniosku.

Kwota świadczenia za każdy dzień odbywania ćwiczeń wojskowych lub pełnienia okresowej służby wojskowej przez żołnierza rezerwy nie może być wyższa od 1/30 dwuipółkrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w miesiącu poprzedzającym termin powołania do odbycia ćwiczeń wojskowych, którego wysokość ogłasza prezes GUS.

Według ostatniego obwieszczenia wynosi ono 3591,23 zł. Wysokość odszkodowania ustala się i wypłaca każdorazowo za czas odbywania danego rodzaju ćwiczeń wojskowych, a w przypadku okresowej służby wojskowej – za dany miesiąc jej pełnienia.

Autorka jest radcą prawnym w kancelarii prawnej Schampera, Dubis, Zając i Wspólnicy we Wrocławiu