Prowadząc firmę informatyczną, należy dokładnie uregulować kwestie prawnoautorskie do programów komputerowych w niej tworzonych. Z napisaniem programu komputerowego związane są bowiem doniosłe skutki prawne. Moment, w którym program zostaje ukończony i zyskuje postać umożliwiającą korzystanie z niego, jest zarazem momentem powstania praw autorskich do niego.
Przeważnie przysługują one programiście, który program przygotował. Są jednak pytania: co w sytuacji gdy program stworzono w ramach przedsiębiorstwa informatycznego albo kiedy przedsiębiorca prowadzący firmę informatyczną będzie miał prawa autorskie do programu komputerowego?
Prawa autorskie dzielą się na autorskie prawa osobiste i autorskie prawa majątkowe. Pierwsza kategoria ściśle związana jest z osobą programisty, który program komputerowy napisał. Obejmują one np. prawo do oznaczania przez programistę programu swoim imieniem i nazwiskiem. Prawa te nie mogą być przeniesione na inną osobę, a zatem na zawsze pozostają przy twórcy.
Drugą kategorią są prawa majątkowe, obejmujące prawo do korzystania z programu, rozporządzania nim (zbywania) oraz do wynagrodzenia za korzystanie z niego. W przeciwieństwie do praw osobistych autorskie prawa majątkowe mogą podlegać przeniesieniu na osoby trzecie.
Ustawa z 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych
w odniesieniu do programów komputerowych wyraźnie stanowi, że prawa majątkowe do programu stworzonego w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej (art. 74 ust. 3 powołanej ustawy).
Jak wynika z tego przepisu, dotyczy on tylko programów wykonanych przez pracowników. W takich sytuacjach zasadniczo to pracodawca, nie pracownik programista, jest podmiotem, któremu przysługują autorskie prawa majątkowe do stworzonego programu komputerowego. Jednak prawa te będą przysługiwać przedsiębiorcy (pracodawcy) tylko wówczas, gdy pracownik stworzył program komputerowy w wyniku wykonywania swoich obowiązków pracowniczych.
Jeśli więc programista stworzył program, który nie był objęty jego obowiązkami jako pracownika, wtedy to on nabędzie autorskie prawa majątkowe. Taka sama sytuacja będzie mieć co do zasady miejsce, gdy programista w firmie komputerowej nie będzie zatrudniony na umowę o pracę, lecz będzie z nią związany umową cywilnoprawną, np. umową-zleceniem lub o dzieło.
Co powinien zrobić przedsiębiorca prowadzący firmę informatyczną, jeśli chce zabezpieczyć swoje interesy w możliwie najszerszym zakresie? Przede wszystkim powinien podpisać umowy o pracę z osobami tworzącymi oprogramowanie. Jednocześnie przygotowywanie programów komputerowych powinno być objęte zakresem obowiązków pracowniczych programisty. Nie ma przeszkód, by w umowie o pracę, w celu uniknięcia wątpliwości, strony wyraźnie wskazały, że to pracodawca będzie podmiotem autorskich praw majątkowych do stworzonych programów.
Większe ryzyko dla przedsiębiorcy informatycznego rodzi umowa cywilnoprawna. Tworzenie programów komputerowych przez programistę współpracującego z danym przedsiębiorcą na podstawie takiej umowy, przy braku odpowiednich postanowień umownych, spowoduje, że autorskie prawa majątkowe pozostaną przy programiście. Zawierając umowę cywilnoprawną, której przedmiotem jest tworzenie programów przez programistę na rzecz przedsiębiorcy informatycznego, należy więc zadbać o to, aby umowa ta regulowała przeniesienie na przedsiębiorcę autorskich praw majątkowych do programów po ich stworzeniu.
Niezależnie jednak od formy umowy, jaka zostanie zawarta przez strony, przedsiębiorca prowadzący firmę komputerową nie nabędzie autorskich praw osobistych do programu. Prawa te nie są zbywalne i programista zawsze będzie mógł z nich skorzystać. Mimo niezbywalnego charakteru tych praw strony umowy mogą jednak uzgodnić, że programista nie będzie z nich korzystał przez okres wskazany w umowie.
Przedsiębiorca ma pełną swobodę w doborze rodzaju umowy, jaką zamierza zawrzeć z programistą. Mimo regulacji zawartych w prawie autorskim, zawierając umowę, należy jednak pamiętać, aby określała ona precyzyjnie, komu będą przysługiwać autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego, który na podstawie tej umowy zostanie wykonany.
- Marcin Berlak prawnik w Kancelarii Prawniczej Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. z siedzibą w Poznaniu
