Kredyty na działalność obrotową są przeznaczane na finansowanie bieżących potrzeb przedsiębiorstwa związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, np. na zakup materiałów do produkcji. Z kolei kredyty inwestycyjne zaciągane są w celu finansowania zakupu lub budowy środków trwałych, modernizacji już posiadanych środków lub odtworzenie zużytych.

Są dwa sposoby udzielania przez bank kredytu. Może on przelać całą kwotę kredytu na rachunek bieżący przedsiębiorstwa lub pokrywać sukcesywnie płatności aż do wyczerpania przyznanego limitu kredytu.

[srodtytul]Sposób ewidencji [/srodtytul]

Zobowiązanie z tytułu zaciągniętego kredytu ujmuje się na koncie „kredyty bankowe” po stronie Ma, natomiast po stronie Winien tego konta ewidencjonuje się spłatę kredytu. Jeśli przedsiębiorstwo zaciągnęło więcej niż jeden kredyt, zaleca się prowadzić ewidencję analityczną, co umożliwia ustalenie stanu wykorzystania każdego kredytu.

Pomocne jest również wprowadzenie podziału na kredyty długo- i krótkoterminowe. Zgodnie z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=C4D974F1FF1A718DEDF174AA6983D419?n=1&id=324433&wid=347265]ustawą o rachunkowości[/link] zobowiązania z tytułu kredytu wykazujemy w księgach rachunkowych na dzień ich powstania według wartości nominalnej.

Z otrzymaniem kredytu wiążą się również dodatkowe koszty w postaci prowizji za jego udzielenie i naliczanych przez bank odsetek, które z reguły są płacone wraz z miesięczną ratą kredytu. Tego rodzaju dodatkowe obciążenia ujmuje się w kosztach finansowych.

[srodtytul]Rozliczenie prowizji[/srodtytul]

Ustawa o rachunkowości nie określa żadnych szczególnych sposobów rozliczania kosztów związanych z prowizją bankową. Jednak jej art. 39 ust. 4 może budzić pewne wątpliwości, ponieważ przepis ten nakazuje rozliczanie w czasie kosztów zaciągniętych zobowiązań, jeśli zgodnie z umową wartość otrzymanych składników finansowych aktywów jest niższa od zobowiązania zapłaty za nie.

Zatem prowizja pobrana poprzez przelanie kwoty środków pieniężnych na konto spółki pomniejszonej o tę prowizję jest – co do zasady – czynnym rozliczeniem międzyokresowym kosztów, które odpisuje się w koszty finansowe w równych ratach, w ciągu okresu, na jaki został zaciągnięty kredyt. Trzeba tu jednak pamiętać o zasadzie istotności; jeżeli kwota prowizji jest niewielka, a zatem nieistotna, nie jest zasadne rozliczanie jej w czasie.

W przypadku kredytów w rachunku bieżącym czy linii kredytowych, gdy bank nie dokonuje przelewu, a jedynie ustala kwotę do bieżącego korzystania, prowizje księgujemy jednorazowo w koszty. Z tym że prowizje od kredytów udzielonych na zakup środka trwałego (a także odsetki) naliczone, niekoniecznie zapłacone do dnia przyjęcia tego środka do używania, ujmujemy na koncie „środki trwałe w budowie”. Będą one zwiększać wartość początkową środka trwałego.

Dopiero odsetki naliczone po przyjęciu środka trwałego do używania należy zaliczać do kosztów finansowych (bilansowo odsetki są zawsze kosztem, tylko w ujęciu podatkowym muszą być faktycznie zapłacone, aby były kosztem).

[srodtytul]Na dzień bilansowy[/srodtytul]

Konto „kredyty bankowe” na dzień bilansowy wykazuje saldo kredytowe, które wykazujemy po stronie pasywów w bilansie przedsiębiorstwa. W zależności od terminu zapłaty kredytu wykazuje się je jako zobowiązania krótko- bądź długoterminowe.

Do zobowiązań długoterminowych zalicza się część kredytu, której termin płatności wynikający z umowy przypada na lata następujące po dniu bilansowym, natomiast do zobowiązań krótkoterminowych zalicza się część kredytu, której termin płatności przypada na rok następujący po dniu bilansowym.

Kredyty w pasywach bilansu wykazuje się w pozycjach:

1. B.II.2 lit. a) „Zobowiązania długoterminowe wobec pozostałych jednostek – kredyty i pożyczki” – długoterminowe kredyty lub

2. B.III.2 lit. a) „Zobowiązania krótkoterminowe wobec pozostałych jednostek – kredyty i pożyczki” – krótkoterminowe kredyty.

Zobowiązania, a w tym również kredyty, na dzień bilansowy wycenia się w kwocie wymaganej zapłaty. Z tego wynika, że zobowiązania z tytułu zaciągniętych kredytów powinno się wykazywać w bilansie wraz z należnymi odsetkami dotyczącymi danego roku obrotowego.

[srodtytul]Ważny cel[/srodtytul]

Zgodnie z art. 28 ust. 11 pkt 2 ustawy o rachunkowości zaciągnięte pożyczki powinno się ewidencjonować w księgach rachunkowych na koncie „pozostałe rozrachunki” w dniu ich otrzymania w wartości nominalnej. Zapis w księgach wygląda następująco: kwotę pożyczki księgujemy na koncie „rachunek bieżący” lub „kasa” po stronie Winien w korespondencji z kontem „pozostałe rozrachunki” po stronie Ma. Dobrze jest prowadzić imienną analitykę pożyczkodawców do konta „pozostałe rozrachunki”.

Sposób ujmowania w księgach odsetek od pożyczki zależy od celu, na jaki została wykorzystana. Jeśli na cele związane z bieżącą działalnością spółki, odsetki księguje się w koszty finansowe zapisem na koncie „koszty finansowe” po stronie Winien w korespondencji z kontem „pozostałe rozrachunki” po stronie Ma.

Natomiast gdy pożyczka została zaciągnięta w celu wybudowania nowego środka trwałego, odsetki zwiększają jego wartość początkową do momentu oddania go do użytku, zapis na koncie „środki trwałe w budowie” strona Winien oraz „pozostałe rozrachunki” strona Ma.

Po oddaniu środka trwałego do użytku odsetki są kosztami finansowymi. Spłata pożyczki wraz z odsetkami księgowana jest zapisem na koncie „pozostałe rozrachunki” po stronie Winien i na koncie „rachunek bieżący” po stronie Ma.

[ramka][b]PCC i koszty z tytułu odsetek[/b]

Udzielenie pożyczki lub kredytu oraz ich zwrot jest neutralny dla celów podatku dochodowego. Zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=346580]ustawy o PIT[/link] oraz art. 12 ust. 4 pkt 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893]ustawy o CIT[/link] do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się otrzymanych i zwróconych pożyczek i kredytów.

Ponadto w świetle art. 23 ust. 1 pkt 8 lit a) ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt 10 lit a) ustawy o CIT wydatki związane ze spłatą pożyczki i kredytu nie są kosztami uzyskania przychodu.

Przychodem podatkowym są natomiast otrzymane odsetki od udzielonej pożyczki lub kredytu (art. 14 ust. 3 pkt 2 ustawy o PIT oraz art. 12 ust. 4 pkt 2 ustawy o CIT). Zapłacone odsetki od otrzymanej pożyczki lub kredytu zaliczymy z kolei do kosztów podatkowych, co wynika z art. 23 ust. 1 pkt 32 ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt 11 ustawy o CIT.

Samo naliczenie odsetek nie powoduje konsekwencji w podatku dochodowym.

Jedynie faktycznie otrzymane są przychodem podatkowym, a zapłacone – kosztem.

Należy też pamiętać o wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów odsetek od pożyczek i kredytów, zwiększających koszty inwestycji w czasie ich realizacji (art. 23 ust. 1 pkt 33 ustawy o PIT i art. 16 ust. 1 pkt 12 ustawy o CIT). Jeśli są naliczane do dnia przekazania środka trwałego do używania, zwiększają jego wartość początkową, a kosztem podatkowym staną się dopiero poprzez odpisy amortyzacyjne.

Umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych (PCC) według stawki 2 proc. Podatek ten powinien zapłacić pożyczkobiorca w ciągu 14 dni od dnia zawarcia umowy.

Pożyczki do łącznej wysokości nieprzekraczającej 5000 zł od jednego pożyczkodawcy i do 25 000 zł od wielu, w okresach trzech kolejnych lat kalendarzowych (począwszy od 1 stycznia 2009 r.) są zwolnione z PCC. Natomiast pożyczki udzielane spółce przez jej udziałowca (akcjonariusza) są wolne od PCC w całości. Pożyczka może też być wyłączona z opodatkowania PCC.

Zgodnie z art. 2 pkt. 4 ustawy o PCC dzieje się tak, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana VAT lub zwolniona z VAT. Zgodnie z ustawą o VAT udzielenie pożyczki jest usługą pośrednictwa finansowego zwolnioną z VAT.[/ramka]

[i]Autorka jest księgową w BSO Outsourcing sp. z o.o.[/i]