Postępowanie upadłościowe toczy się co do zasady na koszt upadłego dłużnika. Obowiązujące do 30 września 2003 r. prawo upadłościowe przewidywało w art. 11 możliwość, by wierzyciel wnoszący o ogłoszenie upadłości swego dłużnika złożył na żądanie sądu zaliczkę na koszty postępowania upadłościowego zwracaną następnie wierzycielowi przez syndyka ze środków uzyskanych z likwidacji majątku masy upadłości.
Odpowiednika tego przepisu nie ma w obowiązującym prawie upadłościowym i naprawczym (dalej: ustawa). Jednocześnie wierzycielom zabezpieczonym rzeczowo na majątku dłużnika przyznaje ono prawo odrębności zaspokojenia się z tego majątku, ograniczając tym samym możliwości pokrycia kosztów postępowania z sum uzyskanych np. ze sprzedaży nieruchomości upadłego obciążonej hipoteką. Ogranicza to w sposób oczywisty możliwości ogłoszenia upadłości dłużnika posiadającego nawet znaczny majątek, jednak w całości czy w znacznej części obciążony rzeczowo, gdyż sąd, przewidując, iż pozostały majątek wolny od obciążeń nie wystarczy na zaspokojenie kosztów postępowania, wniosek o ogłoszenie upadłości może oddalić (art. 13 ust 2). Dostarczenie syndykowi odpowiedniej do spodziewanych potrzeb kwoty na pokrycie pierwszych kosztów może czasami zaważyć na sukcesie tego postępowania, gdyż pozwoli mu podjąć niezbędne kroki do uwolnienia potencjału, jaki ma w sobie obejmowany majątek, i wygenerować pierwsze przychody z dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa lub z dzierżawy masy upadłości.
W takiej sytuacji, gdy wniosek o ogłoszenie upadłości pochodzi od wierzyciela, zastosowanie może znaleźć przepis art. 1304 kodeksu postępowania cywilnego obowiązujący od 20 marca 2007 r. Pozwala on sądowi na wezwanie strony wnoszącej o podjęcie czynności wiążącej się z wydatkami do złożenia zaliczki na te wydatki w określonym przez sąd terminie i wysokości. Przepis ten – poprzez art. 35 ustawy – znajduje odpowiednie zastosowanie w postępowaniu dotyczącym rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości. Oczywiście w wypadku złożenia zaliczki i ogłoszenia upadłości dłużnika uzyskane w ten sposób środki są przeznaczone wyłącznie na pokrycie kosztów postępowania zdefiniowanych w art. 230 ustawy.
Wierzyciel składający zaliczkę na wezwanie sądu, a zatem przed ogłoszeniem upadłości dłużnika, będzie mógł uzyskać jej zwrot z funduszy masy upadłości razem z innymi wierzytelnościami zaspokajanymi w kategorii 3. Wprawdzie we wcześniejszej kolejności zaspokajani są wierzyciele uprzywilejowani, jednak często będą to zaledwie koszty postępowania, należności ze stosunków pracy, składki na ubezpieczenia społeczne i wierzytelności z tytułu podatków, co absolutnie nie odbiera wierzycielowi wnoszącemu zaliczkę możliwości odzyskania jej z funduszy masy na podstawie planu podziału.
Zastosowanie wskazanych możliwości płynących z przepisów k.p.c. również w postępowaniu upadłościowym otworzy nierzadko drogę do ogłoszenia upadłości dłużnika niedysponującego znaczącym majątkiem wolnym od obciążeń rzeczowych, a zatem czującego się „zabezpieczonym” przed groźbą upadłości, podczas gdy majątek ten w rękach sprawnego syndyka może generować przychody na zaspokojenie również pozostałych wierzycieli, czego przykłady można niejednokrotnie obserwować w toczących się postępowaniach.
