Upadłość

- to postępowanie w sądzie, które rozpoczyna się, gdy dłużnik jest niewypłacalny. Celem postępowania jest dochodzenie roszczeń przez wszystkich wierzycieli. Dzięki temu postępowaniu możliwe jest przeprowadzenie restrukturyzacji przedsiębiorstwa dłużnika. Czasami możliwe jest również zwolnienie dłużnika z części długu.

Podstawa prawna

- postępowanie upadłościowe jest uregulowane w

ustawie z 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe i naprawcze

.

Upadłość likwidacyjna

- ma na celu likwidację majątku upadłego (dłużnika) i zaspokojenie wierzycieli z uzyskanych w ten sposób środków. Wydając postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, sąd wyznacza sędziego - komisarza i syndyka. Syndyk niezwłocznie spisuje inwentarz i oszacowuje masę upadłości oraz sporządza plan likwidacyjny. Po przedstawieniu tych dokumentów sędziemu - komisarzowi, syndyk przystępuje do likwidacji masy upadłości. Likwidacji masy upadłości dokonuje się poprzez sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego w całości lub jego zorganizowanych części, sprzedaż nieruchomości i ruchomości, przez ściągnięcie wierzytelności od dłużników upadłego i wykonanie innych jego praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości albo ich zbycie. Po ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego można dalej prowadzić przedsiębiorstwo upadłego, pod warunkiem, że jest możliwe zawarcie układu z wierzycielami lub jest możliwa sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego w całości lub jego zorganizowanych części.

Upadłość układowa

- ma na celu nie tylko zaspokojenie wierzycieli, ale także restrukturyzację przedsiębiorstwa upadłego w drodze układu. Układ jest zawierany, gdy wierzyciele chcą utrzymać przedsiębiorstwo upadłego. Czasem są oni nawet skłonni zrezygnować z części przysługujących im wierzytelności, aby coś odzyskać. Do zawarcia układu potrzebna jest zgoda większości wierzycieli, która obowiązuje także mniejszość. Sąd ogłasza upadłość dłużnika z możliwością zawarcia układu, gdy uda się uprawdopodobnić, że przez zawarcie układu między wierzycielami, a dłużnikiem. Ci pierwsi zostaną zaspokojeni w stopniu wyższym niż w postępowaniu upadłościowym przez likwidację majątku dłużnika. Układ obowiązuje, jeżeli zatwierdzi go sąd. Układ stanowi zarówno umowę dłużnika z wierzycielem, jak i orzeczenie sądu. Najwcześniej układ można zawrzeć na wstępnym zgromadzeniu wierzycieli, wtedy sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu wraz z postanowieniem o zatwierdzeniu układu. Układ wiąże wszystkich wierzycieli, których wierzytelności według ustawy objęte są układem, choćby nie zostały umieszczone na liście. Układ nie wiąże wierzycieli, których upadły umyślnie nie ujawnił i którzy w postępowaniu nie uczestniczyli.

Zdolność upadłościowa

- posiadają ją m.in.

- przedsiębiorcy (zgodnie z prawem upadłościowym przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową; przedsiębiorcami są także spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej). Zdolność upadłościową mają również:

- wspólnicy osobowi spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;

- wspólnicy spółki partnerskiej;

- oddziały banków zagranicznych w rozumieniu prawa bankowego. Nie można ogłosić upadłości: Skarbu Państwa; jednostek samorządu terytorialnego; publicznych samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej; instytucji i osób prawnych utworzonych w drodze ustawy oraz utworzonych w wykonaniu obowiązku nałożonego ustawą; osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne; uczelni. Obecnie prawo polskie nie przewiduje tzw. upadłości konsumenckiej, choć niedługo się o zmieni (więcej na ten temat w artykule „ Konsument może zbankrutować raz na dziesięć lat” .

Wszczęcie postępowania upadłościowego

– ma miejsce wtedy, gdy dłużnik jest niewypłacalny (dłużnik jest niewypłacalny, gdy nie spłaca wymagalnych długów). Postępowanie upadłościowe jest wszczynane nawet, gdy firma na bieżąco reguluje swoje długi, ale wartość zadłużenia przekracza majątek firmy. Żeby postępowanie upadłościowe mogło być wszczęte, musi być możliwość pokrycia jego kosztów z majątku dłużnika Wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić sam dłużnik lub każdy z jego wierzycieli.

Przebieg postępowania upadłościowego

- polega na prowadzeniu go w taki sposób, aby roszczenia wierzycieli mogły zostać zaspokojone w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą - dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane. Sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym (możliwe jest przeprowadzenie rozprawy, co jednak przedłuża postępowanie). Sąd może przy ustalaniu stanu majątkowego korzystać z pomocy biegłych oraz w razie potrzeby wysłuchać dłużnika oraz wierzyciela będącego wnioskodawcą. Sąd może na posiedzeniu niejawnym przeprowadzić postępowanie dowodowe w całości lub w części także wówczas, gdy wyznaczono rozprawę. Postanowienie w sprawie ogłoszenia upadłości sąd wydaje w terminie dwóch miesięcy od daty złożenia wniosku.

Zgłaszanie wierzytelności

- wierzyciel, który chce uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym dłużnika i odzyskać swoje należności, musi zgłosić wierzytelność. Od tej zasady jest kilka wyjątków określających, które wierzytelności zostaną z urzędu wpisane na listę wierzytelności (np. podatki, składki ZUS).

Właściwość rzeczowa i miejscowa sądu upadłościowego

- sprawy o ogłoszenie upadłości rozpoznaje sąd upadłościowy w składzie trzech sędziów zawodowych.

Sądem upadłościowym

- jest sąd rejonowy - sąd gospodarczy. Do rozpoznania spraw o ogłoszenie upadłości właściwy jest sąd upadłościowy, właściwy dla zakładu głównego przedsiębiorstwa dłużnika.

Uczestnik postępowania

- jest nim każdy, kto złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, oraz dłużnik.

Postępowanie zabezpieczające

– przeprowadza się je z urzędu. Po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości przez dłużnika sąd niezwłocznie dokonuje zabezpieczenia jego majątku. Zabezpieczenie majątku dłużnika następuje przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego.

Środki odwoławcze

– istnieje możliwość wniesienia zażalenia. Przysługuje ono na postanowienia sądu kończące postępowanie oraz w przypadkach określonych w ustawie. W zasadzie niedopuszczalne jest wniesienie skargi kasacyjnej od postanowień sądu II instancji, choć są wyjątki od tej zasady.

Wstępne zgromadzenie wierzycieli

- jest zwoływane w celu zebrania opinii wierzycieli co do kierunku prowadzenia postępowania upadłościowego, a także co do kandydatów na syndyka, nadzorcy sądowego lub zarządcy, gdy liczba wierzycieli nie jest znaczna. Na wstępnym zgromadzeniu wierzycieli może także dojść do zawarcia układu. Sąd zwołuje wstępne zgromadzenie wierzycieli, jeżeli istnieją podstawy do ogłoszenia upadłości, chyba że jest oczywiste, iż dalsze postępowanie może być prowadzone tylko w celu likwidacji majątku upadłego. Nie zwołuje się wstępnego zgromadzenia wierzycieli, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że jego przeprowadzenie pociągałoby za sobą nadmierne koszty, jak również gdy suma spornych wierzytelności przekracza 15 proc. ogólnej sumy wierzytelności.

Uczestnicy wstępnego zgromadzenia wierzycieli

- są to: dłużnik, tymczasowy nadzorca sądowy albo zarządca przymusowy ustanowieni w postępowaniu zabezpieczającym oraz wierzyciele, których wierzytelności stwierdzone są tytułami egzekucyjnymi.

Postanowienie o ogłoszeniu upadłości

- jeżeli istnieją przesłanki upadłości, sąd, uwzględniając wniosek o ogłoszenie upadłości, wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości. O spełnieniu przesłanek upadłości decyduje stan rzeczy z chwili orzekania. Postanowienie o ogłoszeniu upadłości podlega zaskarżeniu i dlatego sąd powinien je uzasadnić.

Skuteczność i wykonalność postanowienia o ogłoszeniu upadłości

- postanowienie o ogłoszeniu upadłości jest skuteczne i wykonalne z dniem jego wydania, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Zażalenie

- zażalenie na postanowienie o ogłoszeniu upadłości może złożyć wyłącznie upadły, a na postanowienie oddalające wniosek o ogłoszenie upadłości - wyłącznie wnioskodawca. Sąd drugiej instancji nie może orzec o ogłoszeniu upadłości.

Upadłość po śmierci przedsiębiorcy

- można ogłosić upadłość zmarłego, jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w terminie roku od dnia jego śmierci. Wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć wierzyciel, a także spadkobierca, oraz małżonek i każde z dzieci lub rodziców zmarłego, chociażby nie dziedziczyli po nim spadku.

Skutki ogłoszenia upadłości

- z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego przekształca się w masę upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Po ogłoszeniu upadłości można wyróżnić następujące etapy:

1. Zgłoszenie i ustalenie wierzytelności - dokonuje się go na piśmie w dwóch egzemplarzach. Do pisma zgłaszający wierzytelność dołącza oryginał lub notarialnie poświadczony odpis dokumentu uzasadniającego zgłoszenie. Poświadczenia odpisów może dokonać także radca prawny lub adwokat, będący pełnomocnikiem wierzyciela, który zgłasza wierzytelność.

2. Zawarcie układu bądź ewentualnie, likwidacja masy upadłości.

Masa upadłości

- W skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego. Jeżeli sąd ogłosił upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego, to upadły ma obowiązek wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek, a także wydać wszystkie dokumenty dotyczące jego działalności, majątku oraz rozliczeń, a w szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję. Upadły musi udzielać sędziemu - komisarzowi i syndykowi wszelkich potrzebnych wyjaśnień dotyczących swojego majątku. Syndyk, nadzorca sądowy, albo zarządca ustala skład masy upadłości na podstawie wpisów w księgach upadłego oraz dokumentów bezspornych. Ustalenie składu masy upadłości następuje przez sporządzenie spisu inwentarza. Wraz ze spisem inwentarza oszacowywany jest majątek wchodzący do masy upadłości. Domniemywa się, że rzeczy znajdujące się w posiadaniu upadłego w dniu ogłoszenia upadłości należą do majątku upadłego.

Wyłączenia z masy upadłości

- Składniki mienia nienależące do majątku upadłego podlegają wyłączeniu z masy upadłości.

Ukrywanie się upadłego lub ukrywanie majątku

- jeżeli upadły ukrywa się lub ukrywa swój majątek w sprawie, w której wydano postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację jego majątku, sędzia - komisarz może zastosować wobec upadłego środki przymusu określone w kodeksie postępowania cywilnego dla egzekucji świadczeń niepieniężnych.

Koszty

- Do kosztów postępowania upadłościowego zalicza się opłaty sądowe oraz wydatki niezbędne dla osiągnięcia celu postępowania.

Postępowanie naprawcze

– to odrębny rodzaj postępowania wprowadzonego przez ustawę z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze. Stosuje się je w stosunku do przedsiębiorców, którzy są zagrożeni niewypłacalnością. Podstawowym celem postępowania jest uchronienie ich przed upadłością oraz doprowadzenie do układu z wierzycielami. Przedsiębiorca jest zagrożony niewypłacalnością, gdy jest oczywiste, że pomimo wykonywania swoich zobowiązań, w niedługim czasie stanie się niewypłacalny. Głównym celem postępowania naprawczego i planu naprawy przedsiębiorstwa jest przywrócenie przedsiębiorcy zdolności do konkurowania na rynku. Sposób naprawy powinien określać restrukturyzację zobowiązań, które mogą być objęte układami w postępowaniu upadłościowym oraz stan majątku oraz zatrudnienia w przedsiębiorstwie. Restrukturyzacja zobowiązań następuje na podstawie układu zawartego na zgromadzeniu wierzycieli.