Kontrahenci nie zawsze chcą uczciwie regulować zobowiązania. Wówczas przedsiębiorca zmuszony jest do dochodzenia ich na drodze sądowej. Posiadając odpowiednią wiedzę, sam może napisać pozew i wziąć udział w postępowaniu sądowym. Warto zatem dowiedzieć się, jak wygląda postępowanie sądowe i ile kosztuje.

Ważne!

W sprawach o zapłatę konieczne jest uiszczenie opłaty wynoszącej 5 proc. wartości przedmiotu sporu.

Gdzie kierować sprawę

Przedsiębiorca, który pomimo wezwania do zapłaty nie otrzymał należnej mu kwoty, może wystąpić do sądu z powództwem przeciwko swojemu kontrahentowi. Powództwo takie powinno być wytoczone przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany kontrahent ma miejsce zamieszkania (jeżeli jest osobą fizyczną) lub siedzibę (jeżeli jest osobą prawną, np. spółką z o.o., akcyjną) lub innym podmiotem niebędącym osobą fizyczną (np. spółką jawną).

Postępowanie cywilne toczy się najczęściej przed sądem rejonowym i to właśnie do niego najczęściej należy wystąpić z powództwem. Zdarza się jednak, że powództwo takie trzeba skierować do sądu okręgowego. Spośród spraw, z którymi najczęściej do sądów występują przedsiębiorcy, do sądów okręgowych należą sprawy z zakresu:

- o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych,

- o roszczenia wynikające z prawa prasowego,

- o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 75 tys. zł, oprócz spraw o alimenty, o naruszenie posiadania, o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami, o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oraz spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym,

- o uchylenie, stwierdzenie nieważności albo o ustalenie nieistnienia uchwał organów osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną,

- o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji,

- o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem.

Zasadą procesu cywilnego jest rozpoznawanie spraw przez sąd w składzie jednego sędziego.

Warunki formalne

Postępowanie o zapłatę inicjowane jest przez wierzyciela poprzez wniesienie pozwu przeciw dłużnikowi do właściwego sądu. Pozew to najważniejsze pismo procesowe. W jednym pozwie można dochodzić kilku świadczeń, jeśli tylko nadają się one do tego samego trybu postępowania i gdy sąd jest właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń.

Pozew musi spełniać określone warunki formalne. Tak jak każde pismo procesowe powinien zawierać: oznaczenie sądu, do którego jest kierowany, imię i nazwisko lub nazwę (w przypadku przedsiębiorców) stron, ich przedstawicieli ustawowych oraz pełnomocników (wraz z pełnomocnictwem), jeśli tacy zostali ustanowieni. W dalszej części należy oznaczyć rodzaj pisma, czyli podać, że jest to np. pozew o zapłatę. Następnie wskazujemy tzw. uzasadnienie wniosku oraz dowody na poparcie przytoczonych faktów. Podajemy np., że nasza należność wynika z niewywiązania się przez dłużnika z zawartej umowy, wskazując, jaki był jej przedmiot, w jakich okolicznościach została ona zawarta, jakie były obowiązki każdej ze stron, kiedy i w jaki sposób się z niej wywiązaliśmy i kiedy upłynął termin na wywiązanie się z niej przez naszego kontrahenta i kiedy oraz w jaki sposób wzywaliśmy go do wywiązania się z jej postanowień.

Dowodami w takim przypadku, poza umową oraz wezwaniem do zapłaty, mogą być również zeznania powoda oraz zeznania świadków – np. pracowników jego firmy lub firmy kontrahenta. Na zakończenie wnoszący pismo podpisuje je (jeśli występuje za pośrednictwem przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, podpisy składają przedstawiciel lub pełnomocnik). Trzeba również wymienić załączniki dołączone do pozwu. Będą to: odpis pozwu, który doręczony zostanie drugiej stronie oraz np. umowa, wezwanie do zapłaty itp.

Wartość przedmiotu sporu

Poza spełnieniem wymagań stawianych każdemu pismu w postępowaniu cywilnym pozew powinien również zawierać dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu (chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna). Do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów żądanych obok roszczenia głównego. Jeśli dochodzimy kilku świadczeń, ich wartość się zlicza.

W pozwie mogą zostać umieszczone również wnioski o zabezpieczenie powództwa, kiedy brak zabezpieczenia mógłby pozbawić wierzyciela możliwości zaspokojenia. Zabezpieczenie roszczenia, np. o zapłatę, może nastąpić przez zajęcie nieruchomości albo ustanowienie hipoteki. Pozew może też zawierać wniosek o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności, co umożliwia rozpoczęcie postępowania egzekucyjnego przed uprawomocnieniem się orzeczenia sądu.

Sąd z urzędu nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności, jeśli zasądza roszczenie uznane przez pozwanego albo wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny. Sąd może nadać wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności, jeśli zasądza należności z weksla, czeku, warrantu, rewersu oraz dokumentu urzędowego lub prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona.

W pozwie mogą zostać również umieszczone wnioski o przeprowadzenie rozprawy pod nieobecność powoda. Brak takiego wniosku powoduje, że w razie niestawiennictwa powoda na rozprawie, sąd może zawiesić postępowanie. Można też zgłosić wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych oraz o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego jako pełnomocnika procesowego.

Zwolnienia od kosztów może domagać się m.in. przedsiębiorca, jeśli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na te koszty. Ustanowienia pełnomocnika procesowego może żądać strona zwolniona od kosztów sądowych, przy czym wniosek taki można złożyć równocześnie z wnioskiem o zwolnienie z kosztów sądowych.

W pozwie dopuszczalne jest umieszczenie również innych wniosków, które służą lepszemu przygotowaniu rozprawy, w tym wezwanie na rozprawę świadków wskazanych przez powoda, czy polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu.

Po wpłynięciu pozwu sąd bada, czy odpowiada on warunkom formalnym. Jeśli nie, to wzywa do uzupełnienia braków. Pozew jest doręczany pozwanemu, który w każdej chwili może wnieść odpowiedź na pozew, w której odniesie się do naszego żądania.

Ile trzeba zapłacić

Zakładając w sądzie sprawę cywilną, przedsiębiorca musi liczyć się z koniecznością uiszczenia odpowiedniej opłaty wpisu sądowego oraz pokrycia kosztów sądowych (chyba że sąd zwolni go z tych kosztów, o czym była mowa wyżej).

Zasadą jest, że opłatę należy uiścić przy wniesieniu do sądu pisma podlegającego opłacie. Wierzyciel będzie więc musiał uiścić wpis wraz z wniesieniem pozwu. Może być on stosunkowy albo stały.

Opłatę stosunkową pobiera się w sprawach o prawa majątkowe, a więc np. w przypadku wniesienia pozwu o zapłatę. Wynosi ona 5 proc. wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 tys. zł. Natomiast opłatę stałą pobiera się w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we wskazanych w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych niektórych sprawach o prawa majątkowe (przykłady patrz ramka) w wysokości jednakowej, niezależnie od wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia.

Ważne!

Opłata stała nie może być niższa niż 30 zł i wyższa niż 5 tys. zł.

Pozew wzajemny

Pozwany może skierować przeciwko powodowi pozew wzajemny w odpowiedzi na jego żądanie, zgłoszone w pozwie. Jest ono dopuszczalne wówczas, gdy pozostaje w związku z roszczeniem powoda (ze względu na okoliczności faktyczne obu spraw lub pewien związek prawny) lub nadaje się do potrącenia.

PRZYKŁAD

Przedsiębiorca wynajmował lokal na działalność handlową. Umówił się z jego właścicielem, że przeprowadzi w lokalu remont, a czynsz będzie zmniejszony o koszty poniesione przez niego w czasie remontu.

Ponieważ właściciel sklepu nie płacił czynszu, właściciel lokalu wniósł przeciwko niemu pozew o zapłatę. W pozwie nie uwzględnił jednak kosztów, które właściciel sklepu poniósł, remontując lokal. Z tego też względu przedsiębiorca może wnieść pozew wzajemny przeciwko właścicielowi lokalu o zwrot kosztów remontu. Jako pozwany może on bowiem realizować swoje prawo do sądu poprzez wniesienie powództwa wzajemnego.

Trzeba zwrócić inne koszty

Ogólną zasadą postępowania cywilnego jest obowiązek zwrotu przeciwnikowi kosztów postępowania procesowego oraz kosztów zastępstwa procesowego przez stronę przegrywającą. Strona wygrywająca występująca w sprawie osobiście może żądać od przeciwnika jedynie podstawowych kosztów procesu, do których zalicza się koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu oraz równowartość zarobku utraconego przez stronę na skutek stawiennictwa w sądzie. -

Opłata stała w sprawach cywilnych

- 600 zł pobiera się od pozwu m.in. o: ochronę niemajątkowych praw autorskich, ochronę niemajątkowych praw wynikających z uzyskania patentu na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego lub zdobniczego, prawa ochronnego na znak towarowy, prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne, prawa z rejestracji topografii układów scalonych, prawa z rejestracji wzoru zdobniczego;

- 200 zł pobiera się od pozwu w sprawie m.in. o: naruszenie posiadania, ustalenie wstąpienia w stosunek najmu;

- 100 zł pobiera się od pozwu w sprawie rozpoznawanej w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń;

- 2 tys. zł pobiera się od pozwu w sprawie m.in. o: rozwiązanie spółki, wyłączenie wspólnika ze spółki, uchylenie uchwały wspólników lub uchwały walnego zgromadzenia spółki, stwierdzenie nieważności uchwały wspólników lub uchwały walnego zgromadzenia spółki, ustalenie istnienia lub nieistnienia uchwały organu spółki.

Pozew tylko na urzędowym formularzu

W niektórych sprawach powód będący usługodawcą lub sprzedawcą ma obowiązek wnieść swój pozew na urzędowym formularzu. Powinien to zrobić, jeśli dochodzi do roszczeń wynikających z umów o:

1) świadczenie usług pocztowych i telekomunikacyjnych,

2) przewóz osób i bagażu w komunikacji masowej,

3) dostarczanie energii elektrycznej, gazu i oleju opałowego,

4) dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków,

5) wywóz nieczystości,

6) dostarczanie energii cieplnej.

Podstawa prawna:

art. 187

1

kodeksu postępowania cywilnego

Podstawa prawna

- Ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz u nr 43, poz. 296 ze zm.)

- Ustawa z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity DzU z 2010 r. nr 90, poz. 594 ze zm.)