Sankcja w VAT, czyli dodatkowe zobowiązanie podatkowe

Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług pozwalające nałożyć na podatnika dodatkowe zobowiązanie podatkowe (sankcja w VAT), obowiązują  od 1 stycznia 2017 r. Jest to narzędzie, którego celem jest zmniejszenie luki w podatku VAT poprzez zniechęcenie podatnika do dokonywania oszustw. Jednak także przedsiębiorcy, którzy popełnili błędy w rozliczeniu podatku VAT mogą zostać nią objęci.

Sankcja w VAT w wysokości 30 procent

W ustawie o podatku od towarów i usług z 11 marca 2004 r.  w rozdziale piątym, określono dodatkowe zobowiązania podatkowe, które można nałożyć na podatnika. Zgodnie z art. 112 b ust 1 naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego może ustalić dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30 procent kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego, kwoty zawyżenia zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe, w przypadku gdy podatnik nie złożył deklaracji podatkowej, nie wpłacił zobowiązania podatkowego lub w złożonej deklaracji podatkowej wykazał:

CZYTAJ TEŻ: Składka zdrowotna a`la Polski Ład to podwyżka podatku

Naczelnik może obniżyć wysokość dodatkowego zobowiązania podatkowego do 20 procent w przypadku, gdy po zakończonej kontroli (podatkowej lub celno-skarbowej) podatnik złoży deklarację podatkową lub jej korektę, uwzględniającą stwierdzone nieprawidłowości i do dnia złożenia korekty wpłaci kwotę zobowiązania podatkowego lub zwróci niesłusznie zwróconą nadwyżkę (z odsetkami za zwłokę).

Sankcja w VAT w wysokości 15 procent

Sankcję w wysokości 15 procent nakłada się na podatnika, który złożył deklarację podatkową w której stwierdzono, że zaniżył kwotę zobowiązania podatkowego, zawyżył kwotę zwrotu podatku, wykazał błędną kwotę różnicy podatku do obniżenia kwoty podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe, gdy skorygował deklarację zgodnie z art. 62 ust. 4 ustawy z 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej i najpóźniej w dniu złożenia tej korekty deklaracji wpłacił kwotę zobowiązania podatkowego lub zwrócił nienależną kwotę zwrotu. Oznacza to, że na podatnika, który skoryguje swoje błędy po rozpoczęciu kontroli jednak przed jej zakończeniem, zostanie nałożone dodatkowe zobowiązanie podatkowe, w obniżonej wysokości 15 procent.

Sankcja w VAT w wysokości 100 procent

Najwyższą wysokość sankcji (100 procent) stosuje się do podatników, którzy świadomie uczestniczyli w oszustwie. I gdy stwierdzono funkcjonowanie w obiegu gospodarczym:

Sądy stwierdzają niezgodność tych przepisów

W wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 15 kwietnia 2021r. w sprawie Grupy Warzywnej Sp. z o.o. przeciwko dyrektorowi Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu stwierdzono, że: „artykuł 273 dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej i zasadę proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, które nakładają na podatnika, który błędnie zakwalifikował transakcję zwolnioną z podatku od wartości dodanej (VAT) jako transakcję podlegającą temu podatkowi, sankcję wynoszącą 20 proc. kwoty zawyżenia zwrotu VAT nienależnie żądanej, w zakresie, w jakim sankcja ta ma zastosowanie bez rozróżnienia zarówno w sytuacji, w której nieprawidłowość wynika z błędu w ocenie popełnionego przez strony transakcji co do podlegania przez dostawę opodatkowaniu, który to błąd cechuje brak przesłanek wskazujących na oszustwo i uszczuplenia wpływów do skarbu państwa, jak i w sytuacji, w której nie występują takie szczególne okoliczności.(…) Państwa członkowskie mogą nałożyć inne obowiązki, jakie uznają za niezbędne dla zapewnienia prawidłowego poboru VAT i zapobieżenia oszustwom podatkowym, pod warunkiem równego traktowania transakcji krajowych i transakcji dokonywanych między państwami członkowskimi przez podatników oraz pod warunkiem, że obowiązki te, w wymianie handlowej między państwami członkowskimi, nie będą prowadzić do powstania formalności związanych z przekraczaniem granic. Możliwość przewidziana w akapicie pierwszym nie może zostać wykorzystana do nałożenia dodatkowych obowiązków związanych z fakturowaniem poza obowiązkami, które zostały określone w rozdziale 3.”

CZYTAJ TEŻ: Ostanie zmiany w JPK_VAT trzeba już zastosować

Celem dodatkowego zobowiązania podatkowego powinno być zapewnienie prawidłowego poboru podatku i zapobieganie oszustwom podatkowym. W wyroku podkreślono jednocześnie, że należy rozróżnić sytuacje, w której podatnik działa z celowym zamiarem uszczuplenia wpływów Skarbu Państwa (oszustwo) czy jego postępowanie wynikało z pomyłki i błędnej interpretacji przepisów (brak okoliczności wskazujących na oszustwo). W wyroku podkreślono, że polskie przepisy są niezgodne z unijnymi, w zakresie automatycznego nakładania sankcji w przypadku gdy podatnik popełnił błąd, bez zamiaru oszustwa w sytuacji gdy nawet nie doszło do uszczuplenia należności budżetowych.

CZYTAJ TEŻ: Składka zdrowotna – najbardziej stracą firmy na liniowym PIT

Wojewódzki Sąd Administracyjny rozpatrywał sprawę dotyczącą ustalenia dodatkowego zobowiązania w podatku VAT (I SA/Wr 448/19). Sąd rozstrzygał czy zastosowanie sankcji w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego pozostaje w zgodzie z zasadą proporcjonalności  w sytuacji gdy na skutek błędnego zrozumienia treści przepisów nie doszło do uszczuplenia należności podatkowych. Rozważano również czy ich zastosowanie służy zapobieżeniu oszustwom podatkowym czy stanowi jedynie dodatkowy środek fiskalny. Stwierdzono, że sankcje w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego nie mogą wykraczać poza to co jest niezbędne do osiągnięcia celu jakim jest zapewnienia prawidłowego poboru podatku i zapobiegnięcie przestępstwom podatkowym.

CZYTAJ TEŻ: Przedsiębiorco zostałeś oszukany? Nie zapłacisz VAT-u

W postanowieniu Sąd powołał się na wyrok TSUE z 25 kwietnia 2017 r. (Farkas C-564/15 EU:C:2017:302), w którym określono, ze automatyczne nakładanie dodatkowych sankcji, we wszystkich przypadkach, w których doszło do zaniżenia zobowiązania lub zawyżenia kwoty zwrotu, nawet w sytuacji gdy podatek został w istocie zapłacony, przez inny podmiot lub do zwrotu nadwyżki podatku nie doszło, jest środkiem, który nie jest adekwatny do osiągnięcia celu zwalczania przestępczości podatkowej. Nie uwzględnia ani charakteru ani wagi naruszenia.

CZYTAJ TEŻ: Pracodawca zapłaci VAT za owocowe czwartki

W wyroku WSA w Gdańsku z 25 maja 2021r. (sygn. akt I SA/Gd 59/20) określono, że:  obecne brzmienie przepisu art. 112b ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o VAT, nie daje podstaw do orzekania wobec podatnika sankcji w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości 30 proc. kwoty zaniżenia tego zobowiązania, kwoty zawyżenia zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe. Przepis ten nie przewiduje bowiem żadnych możliwości odstąpienia od nałożenia sankcji (ewentualnie miarkowania jej wysokości) w zależności od wagi i charakteru naruszenia przez podatnika obowiązków wynikających z przepisów ustawy o VAT.

CZYTAJ TEŻ: Sankcja VAT? Jest szansa na odzyskanie pieniędzy

Podobne rozpatrzenie przywołuje wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 18 maja 2021r. (sygn. akt I SA/Gd 1609/19), w którym uznano, że obligatoryjna decyzja o wydaniu  sankcji, o której mowa w art. 112 b i 112c ustawy o VAT w przypadku nieprawidłowości w rozliczeniu podatku bez uwzględnienia przyczyny uszczuplenia podatku jest wadliwa, albowiem narusza zasadę proporcjonalności i neutralności VAT. Sankcja powinna być środkiem adekwatnym dla celu, czyli powinna pełnić rolę prewencyjną wobec potencjalnych oszustw podatkowych.