Osoby z obywatelstwem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) i Szwajcarii mogą podejmować w Polsce obowiązki zawodowe bez uzyskiwania zezwolenia na pracę. To konsekwencja funkcjonującej w Unii Europejskiej zasady swobodnego przepływu pracowników. Natomiast obywatele innych państw muszą uzyskać odpowiednie zezwolenie, choć są tu ustawowe wyjątki.
Zatrudnianie cudzoziemców w Polsce reguluje m.in.:
- ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 645 ze zm.; dalej: ustawa o promocji zatrudnienia),
- ustawa z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (DzU z 2013 r., poz. 1650 ze zm.) oraz
- rozporządzenia wykonawcze.
Dozwolony pobyt
Cudzoziemiec może legalnie pracować w Polsce na podstawie zezwolenia na pracę, jeśli ma odpowiedni tytuł pobytu, z którym może wiązać się uprawnienie do wykonywania pracy w Polsce. O tytuł pobytowy ubiega się sam obcokrajowiec.
Firma, która zamierza zatrudnić cudzoziemca, musi sprawdzić przed podjęciem przez niego pracy, czy ma on ważny dokument uprawniający do pobytu w Polsce. Należy zrobić kopię tego dokumentu i przechowywać go w aktach przez cały okres zatrudnienia cudzoziemca. I to bez względu na to, czy tę osobę zatrudnia się na podstawie umowy o pracę czy umowy cywilnoprawnej (np. zlecenia).
Cudzoziemiec może pracować, jeśli przebywa w Polsce:
- na podstawie wizy, z wyjątkiem wizy wydanej w celu, o którym mowa w art. 60 ust. 1 pkt 1, art. 22 lub art. 23 ustawy o cudzoziemcach,
- na podstawie art. 108 ust. 1 pkt 2 lub art. 206 ust. 1 pkt 2 ustawy o cudzoziemcach lub umieszczonego w dokumencie podróży odcisku stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku miał prawo pracować w Polsce,
- na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy z wyjątkiem zezwolenia udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 181 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach lub
- na podstawie wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen lub
- na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo obszaru Schengen lub
- w ramach ruchu bezwizowego.
Właściwa kolejność działań
Zatrudniający musi też sprawdzić, czy posiadany przez obcokrajowca dokument pobytowy uprawnia go do pracy w Polsce. Na podstawie niektórych dokumentów nie może on bowiem świadczyć takiej aktywności. Chodzi m.in. o wizę turystyczną, tranzytową, wydaną w związku z korzystaniem z ochrony czasowej oraz wizę wydaną w związku z przejazdem ze względów humanitarnych, interes państwa czy zobowiązania międzynarodowe.
Po uzyskaniu zezwolenia pracodawca podpisuje umowę z cudzoziemcem. Bez względu na jej rodzaj musi ona mieć formę pisemną i powinna być dostosowana do charakteru pracy.
Następnie cudzoziemca trzeba zgłosić do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego (jeśli jest to wymagane). W przypadku pracowników pracodawca ma obowiązek przestrzegać przepisów kodeksu pracy.
