Przywilejem każdego pracownika jest prawo do określonej liczby dni wolnych od pracy w danym roku. Są nimi również święta, do których zaliczamy np. 15 sierpnia, czyli Dzień Wojska Polskiego i Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny.
Niekiedy zdarza się, że w dniu świątecznym konieczna jest obecność pracownika w zakładzie. Co do zasady wykonywanie obowiązków służbowych w święta jest dozwolone na zasadzie wyjątku, a w zamian regulacje kodeksowe przewidują dla zatrudnionej osoby odpowiednią rekompensatę.
Dodajmy, że za pracę w święto uznaje się pracę świadczoną między godziną 6.00 w tym dniu a godziną 6.00 dnia następnego, jeśli w regulaminie pracy nie zostały wskazane inne godziny.
Normalny zarobek...
Za realizowanie wyznaczonych zadań w dniu świątecznym podwładny powinien mieć przede wszystkim wypłacone normalne wynagrodzenie. Należy się ono za każdą wypracowaną godzinę, w myśl reguły zapisanej w art. 80 k.p., mówiącej o tym, że za pracę wykonaną podmiot zatrudniający musi zapłacić.
...i dodatkowe wolne
Oprócz normalnej pensji za świąteczne pracowanie trzeba zapewnić podwładnemu cały dzień wolny w ciągu okresu rozliczeniowego (art. 15111 § 1 k.p.). Uprawnienie to przysługuje niezależnie od tego, jak długo świadczył pracę w święto.
Przy czym dzień wolny rekompensuje pierwsze 8 godzin świątecznej pracy. Za każdą następną godzinę zatrudniony powinien otrzymać dodatek lub czas wolny w wymiarze:
- odpowiadającym czasowi przepracowanemu ponad 8 godzin (stosunek 1:1) – gdy o wolne wnioskował pracownik,
- o połowę wyższym niż liczba godzin pracy wykraczającej poza 8 godzin (stosunek 1:1,5) – gdy wolne udzielane jest z inicjatywy pracodawcy.
Dodatek tylko wyjątkowo
Zdarza się, że pracownik za stawienie się w pracy w święto nie dostanie wolnego dnia do końca okresu rozliczeniowego. W takim przypadku konieczne staje się wypłacenie mu odpowiedniego dodatku za każdą wypracowaną godzinę. Jednak pieniężne kompensowanie świątecznej pracy powinno odbywać się tylko w ostateczności. Pracodawcy muszą dokładać każdorazowo należytej staranności, aby w opisanych okolicznościach udzielać czasu wolnego. W przeciwnym razie istnieje ryzyko narażenia się na zarzut naruszania przepisów traktujących o czasie pracy.
W razie potrzeby szef powinien być w stanie wykazać, że nie mógł w konkretnych okolicznościach wyznaczyć dnia wolnego (np. z powodu dłuższej choroby zatrudnionego).
Jeden lub dwa
Różne są poglądy na temat tego, ile dodatków jest należnych za godzinę świadczenia pracy w święto. W myśl jednego zakład powinien płacić jeden 100-proc. dodatek, zgodnie zaś z drugim – dwa niezależne dodatki w wysokości:
- 100 proc. wynagrodzenia za każdą godzinę pracy (art. 15111 § 2 i § 3 k.p.) oraz
- 100 proc. wynagrodzenia z tytułu przekroczenia tzw. normy średniotygodniowej, czyli przeciętnie 40 godzin w tygodniu w okresie rozliczeniowym (art. 1511 § 2 k.p.).
Za rozwiązaniem korzystniejszym dla pracodawców opowiedział się Sąd Najwyższy. W uchwale z 15 lutego 2006 r. (II PZP 11/05, OSNP 2006/11–12/170) stwierdził, że „w razie nieudzielenia przez pracodawcę w okresie rozliczeniowym innego dnia wolnego od pracy w zamian za dozwoloną pracę świadczoną w niedzielę lub święto, pracownikowi przysługuje za każdą godzinę takiej pracy tylko jeden dodatek (...)".
Podobnie orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 29 sierpnia 2008 r. (I OSK 1281/07).
Z uwagi na rozbieżność stanowisk w tej kwestii, to pracodawca musi zadecydować, ile dodatków wypłacać etatowcom za ich świąteczne wykonywanie obowiązków służbowych.
Różnice w rachunkach
Aby prawidłowo skalkulować wynagrodzenie za pracę 15 sierpnia, niezbędne jest w pierwszej kolejności ustalenie, jakie składniki płacy będą uwzględniane przy obliczeniach. Odpowiedź na to pytanie zawiera >tabela obok.
Przykład
Na wynagrodzenie pracownika składa się stała stawka zasadnicza, stała premia motywacyjna (nienależna w przypadku choroby), stały dodatek za pracę w organizacji czterobrygadowej oraz zmienne premie wynikowe i nagrody uznaniowe. W jego przypadku do podstawy normalnego wynagrodzenia za nadgodziny wejdą wszystkie ww. stałe elementy płacy, natomiast w podstawie dodatku za nadliczbówki znajdzie się jedynie pensja zasadnicza.
Rodzaj pensji ma znaczenie
Sposób ustalania wysokości normalnego wynagrodzenia i dodatków za świąteczne nadgodziny zależy od rodzaju wypłacanych składników płacowych, co obrazuje poniższe zestawienie >patrz tabelka.
Przykład
Firma, w której obowiązują miesięczne okresy rozliczeniowe, zatrudnia na pełny etat pracowników w podstawowym systemie czasu pracy (praca od poniedziałku do piątku po 8 godzin). Jeden z pracowników jest wynagradzany stawką akordową (oraz dodatkiem stażowym w wysokości 250 zł miesięcznie), natomiast drugi otrzymuje co miesiąc pensję zasadniczą w wysokości 3500 zł brutto i stały dodatek funkcyjny w kwocie 300 zł. Obaj etatowcy z powodu poważnej awarii jednej z maszyn w ciągu produkcyjnym wykonywali pracę przez 7 godzin w dniu 15 sierpnia 2016 r. Z uwagi na bardzo dużą liczbę zamówień, firma nie miała możliwości udzielenia im w zamian wolnego. W opisanej sytuacji obu podwładnym za pracę świąteczną należały się dodatki w wysokości 100 proc. oraz normalne wynagrodzenie za 7 godzin (w tym czasie pracownik rozliczany akordem nie wykonywał pracy akordowej).
Pracownik „akordowy" w sierpniu 2016 r. w czasie 176 godzin wypracował akord w łącznej kwocie 2750 zł brutto i dodatkowo dzięki wysokiej efektywności przyznano mu 300 zł nagrody. Uwzględniając fakt, iż w okresie 3 miesięcy poprzedzających sierpień wypracował on łącznie 424 godziny i akord w wysokości 8400 zł, zapłatę za pracę 15 sierpnia w opisanych okolicznościach należy skalkulować następująco:
1. Pracownik wynagradzany akordowo:
- normalne wynagrodzenie:
(2750 zł + 250 zł dodatku stażowego) : 176 godz. = 17,05 zł;
17,05 zł x 7 godz. pracy świątecznej = 119,35 zł;
- podstawa obliczenia dodatku:
8400 zł x 60 proc. = 5040 zł,
- stawka dodatku za 1 godzinę:
5040 zł : 424 godz. = 11,89 zł;
- kwota dodatku:
11,89 zł x 7 godz. x 100 proc. = 83,23 zł;
- łączne wynagrodzenie za 15 sierpnia:
119,35 zł + 83,23 zł = 202,58 zł.
2. Pracownik wynagradzany stawką miesięczną:
- normalne wynagrodzenie:
(3500 zł + 300 zł dodatku funkcyjnego) : 176 godz. czasu nominalnego z sierpnia = 21,59 zł;
21,59 zł x 7 godz. = 151,13 zł;
- kwota dodatku:
3500 zł : 176 godz. = 19,89 zł;
19,89 zł x 7 godz. x 100 proc.= 139,23 zł;
- łączne wynagrodzenie za 15 sierpnia:
151,13 zł + 139,23 zł = 290,36 zł.