Jak potwierdzać pracę w szczególnych warunkach, gdy zmieniła się nazwa stanowiska?

Firma wykonuje usługi w zakresie ślusarstwa, spawania i kowalstwa. Wystawiając pracownikowi zaświadczenie dla ZUS, na którą pozycję wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. lub zarządzenia resortowego, należy się powołać, aby ZUS nie odrzucił wniosku o wcześniejszą emeryturę? – pyta czytelnik.

Aby uznać określoną pracę za tę wykonywaną w szczególnych warunkach, muszą być spełnione jednocześnie następujące warunki:

1) rodzaj wykonywanej pracy ma być wymieniony w wykazie A lub B stanowiących załączniki do rozporządzenia,

2) praca musi być wykonywana na stanowiskach wymienionych w przepisach resortowych,

3) praca musi być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Tak stanowi rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 ze zm., dalej: rozporządzenie RM).

Potwierdza zakład

Okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza na podstawie posiadanej dokumentacji zakład pracy w zaświadczeniu wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia RM albo wykazuje je w świadectwie pracy. Zaświadczenie to powinno potwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których zależy przyznanie emerytury.

Wykazy A i B, będące załącznikami do rozporządzenia RM, wymieniają rodzaje prac w szczególnych warunkach. Natomiast stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B, w myśl § 1 rozporządzenia RM, ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z ministrem pracy.

Taki zakres informacji jest wymagany wyłącznie od tych zakładów, które nigdy nie stosowały resortowych wykazów prac w szczególnych warunkach. Ci zaś pracodawcy, którzy stosowali resortowe wykazy, w wydawanym świadectwie pracy muszą powołać zarówno rodzaj pracy wykonywanej w szczególnych warunkach – ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia RM, jak i określone stanowisko pracy wymienione w wykazie, dziale, pozycji odpowiedniego zarządzenia resortowego.

Przykład

W latach 1975–1980 pan Marek wykonywał pracę na stanowisku noszowego w oddziale pomocy doraźnej ZOZ. Na jaki punkt zarządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z 12 lipca 1983 r. należy się powołać, wystawiając mu świadectwo pracy w szczególnych warunkach? Praca noszowego w oddziale pomocy doraźnej ZOZ mogłaby być uznana za pracę w szczególnych warunkach, pod warunkiem że w świadectwie pracy pana Marka zostanie doprecyzowana nazwa stanowiska, np. „sanitariusz (noszowy)".

Zgodność oznaczeń

Niekiedy w zakładzie zmieniało się samo nazewnictwo stanowisk wymienionych w odpowiednim zarządzeniu resortowym. Taka modyfikacja nie powinna wpływać na uprawnienia pracownicze, jeżeli wynikała jedynie z nowego porządku formalno-organizacyjnego, a rodzaj pracy faktycznie wykonywanej przez pracownika pozostał taki sam. W takiej sytuacji pracodawca uzasadnia zmianę nazwy stanowiska, podając w świadectwie obecną nazwę, która odpowiada tej z resortowego wykazu prac i nazwie poprzedniej.

Zmiana nazewnictwa stanowiska w stosunku do tego, co wymieniają resortowe akty prawne, bez zmiany rodzaju pracy faktycznie na nim realizowanej nie może powodować utraty prawa do uznania takiej pracy za tę w szczególnych warunkach. W świadectwie pracodawca podaje więc nazwę obecną będącą odpowiednikiem nazwy z zarządzenia lub uchwały i wskazuje przyczynę takiej zmiany (np. zmiana w taryfikatorze).

Jeżeli w świadectwie wykazano okres zatrudnienia w szczególnych warunkach, ale nie ma w nim dokładnych informacji, o których mowa wyżej, ZUS przeprowadza postępowanie wyjaśniające.

Z potwierdzenia

W postępowaniu przed ZUS w sprawie o ustalenie uprawnień do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach dopuszcza się jako środki dowodowe kserokopie dokumentów potwierdzające okresy takiej pracy. Muszą być one jednak sporządzone przez archiwa na podstawie posiadanej przez nie dokumentacji osobowej.

Ten rodzaj dowodów merytorycznie ocenia organ rentowy prowadzący postępowanie >> patrz ramka. Gdy kserokopie sporządzone przez archiwum budzą wątpliwości, udostępnia ono do kontroli ZUS – m.in. w świetle art. 51 ustawy z 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 1446 ze zm.) – dokumenty, których kserokopie wydało osobie zainteresowanej.

Jakie błędy w zaświadczeniu

Rozpatrując wniosek o świadczenie emerytalne, ZUS ocenia staż w szczególnych warunkach wyłącznie na podstawie niebudzących wątpliwości dokumentów wystawionych przez pracodawcę. Tu warto przywołać decyzję ZUS z 25 października 2013 r. odmawiającą przyznania pracownikowi emerytury z art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 748 ze zm.). ZUS nie uznał okresów pracy w szczególnych warunkach, uzasadniając to tak: „do stażu pracy w szczególnych warunkach nie zaliczono okresów zatrudnienia:

- od 1.10.1977 r. do 4.08.1991 r., gdyż na świadectwie pracy wystawionym przez zakład X występuje niezgodność stanowiska »monter-spawacz« ze stanowiskiem wykazanym w zarządzeniu nr 9 MBiPMB z 1 sierpnia 1983 r. dział XIV poz. 12 pkt 1 wykazu A wymienione jest stanowisko »spawacz elektryczny i gazowy«,

- od 5.08.1991 r. do 31.12.1998 r., gdyż na świadectwie pracy wystawionym przez zakład Y stanowisko »spawacz« nie jest ściśle zgodne z zarządzeniem nr 9 MBiPMB z 1 sierpnia 1983 r., gdzie w dziale XIV poz. 12 pkt 1 wykazu A wymienione jest stanowisko »spawacz elektryczny i gazowy«".