Dłuższy urlop wypoczynkowy dla niepełnosprawnych

Niektóre grupy pracowników mają prawo do urlopu wyższego niż 26 dni. Zasadniczo nie obciąża to właścicieli małych firm. Jednak wiele nawet małych zakładów zatrudnia uprawnionych do dłuższych wakacji – to niepełnosprawni. Niekiedy szefowie przyznają też dodatkowy urlop jako nagrodę.

Dla niepełnosprawnego

Pracownikowi zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze dziesięciu dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego wydłużonego wypoczynku niepełnosprawny nabywa po przepracowaniu roku po dniu zaliczenia go do jednego z tych stopni niepełnosprawności. Tak stanowi art. 19 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm., dalej ustawa o rehabilitacji). Jednocześnie jej art. 20c wprowadza zasadę, zgodnie z którą dodatkowe uprawnienia pracownicze, m.in. urlop wypoczynkowy, przysługują od dnia, od którego osobę niepełnosprawną wliczono do stanu zatrudnienia niepełnosprawnych na mocy art. 2a ustawy o rehabilitacji. Z kolei art. 2a precyzuje, że włączenie pracownika do załogi niepełnosprawnych następuje od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego ułomność.

Musi być dokument

Łączna analiza tych trzech przepisów, czyli art. 2a, 19 i 20c ustawy o rehabilitacji, przysparza wątpliwości, czy dniem zaliczenia do jednego ze stopni inwalidztwa jest dzień wydania orzeczenia przez powiatowy zespół orzekania ds. niepełnosprawności czy przedstawienia tego orzeczenia pracodawcy. Wielu specjalistów opowiada się za tą drugą interpretacją. Jednak zdaniem Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz Biura Pełnomocnika ds. Osób Niepełnosprawnych w MPiPS niepełnosprawny nabywa prawo do dziesięciodniowego wypoczynku po roku od dnia wydania orzeczenia. Jednocześnie przyjmuje się, że to wolne może on wybrać dopiero po zawiadomieniu pracodawcy. Jeżeli nie przedstawił szefowi orzeczenia o niepełnosprawności, dodatkowy urlop mu nie przepadł, gdyż nabył to uprawnienie z mocy prawa, ale do jego wykorzystania będzie potrzebne okazanie odpowiedniego dokumentu.

Bez dublowania przywilejów

Dodatkowe wolne nie przysługuje, jeżeli pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego przekraczającego 26 dni roboczych (np. pracownik naukowy PAN ma 36 dni) lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów (np. sędzia). Gdyby jednak wymiar dodatkowego urlopu był niższy niż dziesięć dni roboczych, etatowcowi należy się ten dodatkowy dla niepełnosprawnego (czyli całe dziesięć dni). Pracownik zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, który otrzyma orzeczenie o znacznej ułomności, nie nabywa prawa do kolejnych dziesięciu dni dodatkowego urlopu. Nadal korzysta z dziesięciu ekstradni, które mu przysługują po roku od zaliczenia do umiarkowanej niepełnosprawności.

Przy udzielaniu urlopu czas pracy osoby zaliczonej do znacznej lub umiarkowanej niepełnosprawności nie może przekraczać siedmiu godzin na dobę (art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji). Oznacza to, że wakacji udziela się na dni pracy etatowca w wymiarze godzinowym, przyjmując, że jeden dzień urlopu odpowiada siedmiu godzinom pracy (art. 154 [2] § 2 i 3 k.p.). Siedmiogodzinne ograniczenie nie dotyczy zatrudnionych przy pilnowaniu oraz gdy lekarz zgodził się na dłuższą pracę (art. 16 ust. 1 ustawy o rehabilitacji).

Pracownik o znacznej lub umiarkowanej niepełnosprawności ma rocznie prawo do wakacji:

20 dni + 10 dodatkowych (30 dni x 7 godzin = 210 godzin)

albo 26 dni + 10 dodatkowych (36 dni x 7 godzin = 252 godziny).

Motywowanie dniem wolnym

Firma może wprowadzić specjalną premię czy nagrodę w postaci dnia wolnego wynagradzanego, jak urlop wypoczynkowy. Powinna przy tym zdecydować, czy będzie to nagroda uznaniowa czy premia przysługująca w ściśle określonych okolicznościach. Trzeba też podać liczbę należnych dni.

Niekiedy taką premię szefowie wprowadzają za przepracowanie pełnego roku kalendarzowego, bez dnia zwolnienia lekarskiego. Wówczas należy zdefiniować, co oznacza przepracowanie pełnego roku kalendarzowego, czyli podać, że chodzi o obecność w pracy przez wszystkie dni robocze, począwszy od 2 stycznia do 31 grudnia każdego roku kalendarzowego, oraz uściślić, że wykorzystanie urlopu wypoczynkowego nie pozbawia pracownika prawa do gratyfikacji. Nagroda nie może natomiast obejmować rezygnacji z urlopu na żądanie. To uprawnienie wynikające z kodeksu pracy. Oznaczałoby to lepsze traktowanie podwładnych, którzy rezygnują ze swoich kodeksowych uprawnień, czyli mniej korzystne położenie tych, którzy je realizują. To inna sytuacja niż nagroda dla tych, którzy nie mają zwolnień lekarskich. Tu mamy bowiem do czynienia z nagrodą za pełną dyspozycyjność, bez rezygnacji z praw ustawowych.

Przy wprowadzaniu dodatkowych dni wolnych istotne jest to, czy u pracodawcy obowiązuje regulamin pracy. Jeżeli go wprowadzono, w dziale „kary i nagrody" należy wpisać podjęte ustalenia. Jeżeli szef nie wydaje regulaminu pracy, powinny mieć one formę zarządzenia udostępnionego całej załodze. Można także wpisać je do umowy o pracę, ale wówczas rezygnacja z takiej premii będzie możliwa jedynie w wyniku aneksu albo wypowiedzenia zmieniającego. Jednocześnie brak takich postanowień w angażu nie oznacza dowolności pracodawcy w udzielaniu dni wolnych, jeżeli mają one charakter premii, czyli przysługują w konkretnych sytuacjach i funkcjonują od lat jako zakładowy zwyczaj.

O 10 lub 12 dni dłużej

Dłuższy wypoczynek należy się: sędziom, prokuratorom, pracownikom naukowym PAN, nauczycielom, ofiarom represji okresu powojennego, urzędnikom mianowanym oraz pracownikom socjalnym zatrudnionym w ośrodkach pomocy społecznej lub w powiatowym centrum pomocy rodzinie. O kilka lub kilkanaście dni dłużej wypoczywają też wszystkie służby mundurowe.