Tak wynika z wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 14 stycznia 2015 r. (VI ACa 267/14).
Spór wywiązał się między W.S. a K.G., przyrodnimi braćmi, którzy już od lat 80. wspólnie prowadzili działalność gastronomiczną i handlową. Jeden z nich pozwał drugiego o zwrot pożyczki, której rzekomo udzielił mu w czerwcu 1994 r. na podstawie ustnej umowy. Kwota nie była mała: 1 125 000 000 starych złotych (112 tys. 500 zł po denominacji). Pieniądze były bratu potrzebne na zakup nieruchomości do prowadzenia kolejnej firmy.
Do sądu po 12 latach
Jeszcze w tym samym miesiącu W.S. wraz z innym bratem kupili za 2,5 mln zł połowę udziałów w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości wraz ze znajdującymi się na niej budynkami, magazynami i urządzeniami. Na remont zabudowań zaciągnęli kredyty, które wspólnie spłacali.
Pozew K.G. o zwrot pożyczki wpłynął po 12 latach od jej rzekomego udzielenia i po bezskutecznym wezwaniu brata do zapłaty. K.G. nie dysponował pisemną umową pożyczki, ale dostarczył sądowi pisemne oświadczenie dwóch świadków – członków rodzin powoda i pozwanego. Zaświadczali oni, że w czerwcu 1994 r. w ich obecności K.G. udzielił bratu W.S. pożyczki, której zwrot wraz z odsetkami ustawowymi został ustalony na 30 czerwca 1997 r.
Jednak w ocenie sądu okręgowego K.G. nie udowodnił, że między braćmi doszło do zawarcia ustnej umowy pożyczki, i oddalił powództwo.
Sąd przypomniał, że zgodnie z art. 720 kodeksu cywilnego umowa pożyczki, której wartość wynosi ponad 500 złotych, powinna być stwierdzona pismem. Taka forma jest zastrzeżona tylko dla celów dowodowych. Oznacza to, że ustna umowa pożyczki jest ważna, lecz w razie sporu przed sądem nie można powoływać się na dowody ze świadków i przesłuchania stron dla stwierdzenia, że pożyczka została udzielona. Chyba że obie strony umowy zgodzą się na dopuszczenie takich dowodów albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma. Tak wynika z art. 74 § 2 k.c.
W tej sprawie pozwany nie wyraził zgody na dopuszczenie dowodu z zeznań świadków, a do uprawdopodobnienia dokonania czynności prawnej, zdaniem sądu, nie doszło.
Wystarczy odpowiedni zapisek
Sąd I instancji wyjaśnił, że dokonanie czynności prawnej może uprawdopodobnić nie tylko podpisane pismo spełniające kryteria dokumentu prywatnego, ale także każda wzmianka, zapisek czy informacja, których treść bezpośrednio lub pośrednio wskazuje, że określona czynność prawna doszła do skutku. Przy czym pismo takie nie ma udowadniać dokonania czynności, lecz jedynie stwarzać podstawy do przypuszczeń, że czynność nastąpiła. – Sam fakt jej podjęcia ma być dopiero udowadniany zeznaniami świadków i stron – wyjaśnił sąd, powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z 14 października 2009 r. (V CSK 109/09).
W ocenie sądu oświadczenia świadków zawarcia umowy, A.S. i M.G., nawet spisane i z podpisem notarialnie poświadczonym, nie mogą być uznane za „początek dowodu na piśmie". Są to dokumenty sporządzone jedynie na potrzeby toczącego się procesu: po wezwaniu pozwanego do zapłaty, a tuż przed wniesieniem powództwa. Są więc zastępczą formą ich ewentualnych zeznań w charakterze świadków.
Tę argumentację w całości podzielił sąd apelacyjny, do którego trafiła skarga K.G. Sąd zwrócił uwagę, że oprócz oświadczenia świadków powód nie przedstawił żadnych dokumentów świadczących o wypłacie ze swego konta równowartości pożyczki w dacie zbliżonej do rzekomej daty udzielenia tej pożyczki albo świadczących o zapłacie podatku od czynności cywilnoprawnych przez pozwanego.
– Pożyczkę w kwocie 112 500 zł po denominacji nie można uznać za drobną, wobec czego osoba dbająca o swoje interesy winna się liczyć z ewentualnością dochodzenia jej na drodze sądowej i powinna, zgodnie z przepisami, posiadać pisemny dowód jej zawarcia – stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie.
Pożyczka w kodeksie cywilnym
Art. 720. § 1. Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.
§ 2. Umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem.
Art. 721. Dający pożyczkę może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Uprawnienie to nie przysługuje dającemu pożyczkę, jeżeli w chwili zawarcia umowy o złym stanie majątkowym drugiej strony wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć.
Art. 722. Roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany.
Art. 723. Jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę.
Art. 724. Jeżeli rzeczy otrzymane przez biorącego pożyczkę mają wady, dający pożyczkę obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich. Przepisu powyższego nie stosuje się w wypadku, gdy biorący mógł z łatwością wadę zauważyć.
