Są dwa rodzaje nakazów. Pierwszy – wydawany w postępowaniu nakazowym. Dotyczy on przypadku, gdy dług jest udowodniony dokumentem urzędowym, zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem, wezwaniem dłużnika do zapłaty i jego pisemnym oświadczeniem o zaakceptowaniu długu lub zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i niezapłaconym z powodu braku środków na rachunku.

W pozostałych przypadkach nakaz zapłaty wydawany jest w postępowaniu upominawczym. Nakaz może wydać sąd (referendarz), gdy przytoczone w pozwie okoliczności nie budzą wątpliwości. Jest tak np. wtedy, gdy powód na podstawie umowy zrealizował jakieś czynności na rzecz pozwanego, a następnie wystawił mu niepodpisaną przez pozwanego fakturę. W pozwie trzeba wykazać wszystkie okoliczności związane ze sprawą (dołączyć umowę, fakturę). Nakaz zapłaty ma przyspieszyć egzekucję należności. Jeżeli sytuacja jest jasna, nie ma sensu zaczynać postępowania od rozpraw, podczas których wyjaśniane są poszczególne kwestie. Wystarczy ocena sądu dokonana na podstawie pozwu ?i przedstawionych w nim twierdzeń oraz załączonych dokumentów. Gdy zabraknie podstaw do wydania nakazu, wyznaczana jest rozprawa. Jest tak, gdy okoliczności przedstawione w pozwie budzą wątpliwości i wymagają wyjaśnienia.

Inaczej jest gdy:

- ?zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego,

- ?miejsce pobytu pozwanego nie jest znane,

- ?doręczenie pozwanemu nakazu zapłaty nie może nastąpić w kraju.

W takich sytuacjach sprawa nie może być szybko rozpatrzona.

Oczywiście, ocena stanu faktycznego w każdym z przypadków należy do sądu. Gdy zdecyduje się on na wydanie nakazu zapłaty, to musi zażądać od pozwanego, aby w terminie dwóch tygodni od momentu doręczenia mu nakazu zaspokoił roszczenie w całości wraz z kosztami albo też w tym terminie wniósł sprzeciw od nakazu.

A teraz parę słów o perspektywie pozwanego. Jeżeli kontrahent żąda od nas zapłaty, a sąd wydaje nakaz, to warto się bronić. W sprzeciwie od nakazu zapłaty trzeba wskazać, czy zaskarża się go w całości czy ?w części, przedstawić zarzuty, powołać twierdzenia faktyczne ?i dowody. Jeżeli jakieś okoliczności lub dowody zostaną pominięte, można mieć problemy ?z ich późniejszym zgłoszeniem. Gdy sprzeciw zostanie złożony, to sąd rozpatruje ją w normalnym trybie.

Przy wydawaniu nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym może znaleźć zastosowanie tryb uproszczony. Jest tak w sprawach (we właściwości sądów rejonowych) o roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10 tys. zł. Wówczas pozew powinien być sporządzony na urzędowym (dostępnym na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości) formularzu. Zastosowanie formularza upraszcza postępowanie – oznacza się w nim strony, powołuje dowody oraz uzasadnia stanowisko. Opłata sądowa jest określona kwotowo i może wynosić – w zależności od wartości przedmiotu sporu – odpowiednio 30, 100, 250 i 300 zł. -