Tak.
Inspektor może samodzielnie skierować pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy. Sprzeciw pracownika nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.
Państwowa Inspekcja Pracy jest organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w zakresie określonym w ustawie.
Wiele przepisów
Zgodnie z art. 10 ust. 1 pk1 11 ustawy z 13 kwietnia 2007 r. ?o Państwowej Inspekcji Pracy (tekst jedn. DzU z 2012 r., ?poz. 404) PIP ma prawo wnosić powództwa, a za zgodą osoby zainteresowanej – uczestniczyć w postępowaniu przed sądem pracy w sprawach ?o ustalenie istnienia stosunku pracy. Uprawnienie to powtórzono w art. 631 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z nim w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy inspektorzy pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także za zgodą powoda wstępować do postępowania w tych sprawach ?w każdym jego stadium.
W sprawach do inspektorów pracy stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze. W konsekwencji inspektor, wytaczając powództwo na rzecz konkretnej osoby, powinien ją wskazać w pozwie. Ponadto osobę, na rzecz której inspektor wytoczył powództwo, sąd zawiadamia o tym, doręczając jej odpis pozwu. Może ona wstąpić do sprawy w każdym jej stanie w charakterze powoda. W tym wypadku do udziału inspektora w sprawie stosuje się odpowiednio przepisy o współuczestnictwie jednolitym >patrz ramka.
Jaki kontrakt
Zgodnie z art. 22 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym, ?a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Zatrudnienie w takich warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Ponadto nie wolno zastąpić umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu podanych warunków wykonywania pracy.
Przestrzeganie tej regulacji jest jednym z podstawowych zadań PIP. Nie ulega zatem wątpliwości, że inspektor jest legitymowany do samodzielnego wytoczenia na rzecz pracownika powództwa o ustalenie istnienia stosunku pracy. Etatowiec może się temu sprzeciwić, informując inspektora, że nie jest zainteresowany prowadzeniem takiej sprawy. Inspektor nie jest jednak w żaden sposób związany decyzją pracownika.
W wyroku z 29 grudnia 1998 r. (I PKN 494/98) Sąd Najwyższy wskazał, że zgoda etatowca jest wymagana tylko na to, aby inspektor pracy wstąpił do postępowania w sprawie ?o ustalenie istnienia stosunku pracy, nie zaś do wytoczenia powództwa przez inspektora na rzecz pracownika (art. 631 k.p.c.). Nie ma podstaw twierdzić, że brak zgody lub sprzeciw pracownika, na którego rzecz inspektor wytoczył ?powództwo, odbiera mu legitymację czynną. W szczególności podstawy takiej nie stwarza wykładnia celowościowa. Z orzeczenia tego wynika jeszcze jedna istotna okoliczność. Inspektor ma legitymację zarówno do wytoczenia powództwa, jak i do składania wszelkich środków zaskarżenia, w tym apelacji.
Uwaga na sankcje
Gdy inspektor wstępuje do sprawy, jego pozycja jest bardzo istotna. Gdy inspektora, który wstąpił do postępowania o ustalenie istnienia stosunku pracy, nie zawiadomi się ?o terminie rozprawy, na której zapadł wyrok, powoduje to nieważność postępowania, gdyż pozbawiono go możliwości obrony jego praw (zob. wyrok SN z 2 kwietnia 1998 r., ?I PKN 521/97).
Po złożeniu pozwu pracownik otrzyma za pośrednictwem sądu jego odpis z informacją ?o możliwości wstąpienia do sprawy jako powód. Nawet gdyby etatowiec to zrobił, ?a następnie próbowałby cofnąć pozew, sąd też nie mógłby uwzględnić takiego wniosku, chyba że zgodziłby się na to inspektor. Jednak w rzeczywistości to mało prawdopodobne. Dlatego w takich sprawach niewykluczone jest, że wbrew woli pracownika dojdzie do ustalenia, iż łącząca go umowa z pracodawcą ma charakter umowy o pracę.
Jeśli sąd wyda takie orzeczenie, szef musi uregulować zaległe składki społeczne. Ponadto będzie zobowiązany udzielać pracownikowi dawnych urlopów wypoczynkowych i wypłacać dodatkowe wynagrodzenie za nadgodziny. Nad prawidłowym wykonywaniem orzeczenia sądu pieczę może sprawować inspektor pracy, który wytoczył powództwo.
Inspektor niekoniecznie musi wytaczać powództwo, aby przekonać pracodawcę do określonego postępowania ?i modyfikacji umowy cywilnoprawnej na umowę o pracę. Takie postępowanie szefa stanowi wykroczenie. Zgodnie ?z art. 281 pkt 1 k.p. kto, będąc pracodawcą lub działając ?w jego imieniu, zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których zgodnie z art. 22 § 1 k.p. powinna być przyjęta umowa o pracę, podlega grzywnie od 1 tys. do 30 tys. zł.
Co może współuczestnik
Na podstawie art. 73 k.p.c. każdy współuczestnik działa w imieniu własnym. Jednak gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich współuczestników (współuczestnictwo jednolite), czynności procesowe współuczestników działających są skuteczne wobec niedziałających. Do zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa potrzebna jest zgoda wszystkich współuczestników.
