Izba Architektów wystąpiła do starosty buskiego o udzielenie informacji publicznej w sprawie ilości decyzji o pozwoleniu na budowę wydanych od 1 stycznia 2012 r. do 30 czerwca 2012 r. Zwróciła się również o wyszczególnienie chronologiczne wszystkich decyzji o pozwoleniu na budowę z podaniem nazwy i adresu inwestycji oraz nazwiska i przynależności do izby autora części architektonicznej projektu dla pozwoleń na inwestycje, w których występuje projekt zagospodarowania lub część architektoniczna lub łącznie oba te elementy projektu budowlanego.

Starosta buski odmówił udostępnienia żądanej informacji. Według niego izba nie wykazała, że uzyskanie żądanych informacji będzie szczególnie istotne dla interesu publicznego.

Bez pożytku dla urzędu

Izba Architektów odwołała się do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Kielcach. Utrzymało ono w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie w części dotyczącej odmowy wyszczególnienia chronologicznego wszystkich decyzji o pozwoleniu na budowę, z podaniem nazwy i adresu inwestycji oraz nazwiska i przynależności do izby autora części architektonicznej projektu dla pozwoleń na inwestycje. W tym zakresie podzieliło stanowisko organu  pierwszej instancji.

Informacja o sprawach publicznych podlega udostępnieniu i ponownemu wykorzystywaniu na zasadach i w trybie określonych w przepisach

Zdaniem SKO, okoliczności podane przez Izbę Architektów wskazują, że wnioskowane dane stanowić mają podstawę zakresu szkoleń organizowanych przez nią dla jej członków celem podniesienia jakości i standardów usług projektowych oraz kwalifikacji członków izby, bądź  mają służyć weryfikacji uprawnień zawodowych osób zrzeszonych w Izbie.

Nie można zatem uznać, że działania te przyczynią się do usprawnienia działalności organów państwa na przykład organów administracji architektoniczno-budowlanej. Przeciwnie, nie będą one miały żadnego pozytywnego wpływu na wykonywanie zadań przez te organy.

W interesie publicznym

Ze skargą na omawianą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach wystąpiła Izba Architektów. Wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji. W  uzasadnieniu wskazała, że działanie Izby — jako podmiotu realizującego zlecone zadania publiczne — jest w szeroko rozumianym interesie publicznym. Ma ono znaczenie dla potencjalnie dużego kręgu adresatów, zarówno architektów w niej zrzeszonych (ochrona ich interesów zawodowych), jak i osób korzystających z pracy architektów (społeczeństwa).

Jednym zaś z powodów powołania Izby Architektów było zwiększenie dbałości o właściwy poziom wykonywania obowiązków zawodowych i zapewnienie ochrony społeczeństwa przed wszelkimi możliwymi uchybieniami w procesie projektowania. Jest to wystarczające udokumentowanie „szczególnej istotności dla interesu publicznego" dodawała Izba.

W rezultacie uzyskanie wnioskowanych informacji może przyczynić się do ujawnienia osób niewłaściwie wykonujących zawód architekta.  Celem jest też niedopuszczenie do wykonywania zawodu przez osoby, które nie należą do izby.

W praktyce zdarza się bowiem, że projekty budowlane sporządzają osoby nieposiadające prawa do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Z tego też względu zasadne jest, aby izba mogła  posiadać informacje  o nazwiskach autorów części architektonicznej projektów. W połączeniu z posiadanymi informacjami pozwoli to skutecznie przeciwdziałać  opisanym wyżej sytuacjom – dodawała Izba.

Na wokandzie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach uchylił decyzje starosty i SKO. Uznał, że doszło do naruszenia art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o dostępie informacji publicznych >patrz ramka. Uzasadniając zajęte stanowisko sąd stwierdził, że informacja, której udostępnienia domagała się izba architektów jest informacją publiczną w rozumieniu ustawy i ma charakter informacji przetworzonej.

Taka zaś informacja może być udzielona jedynie w zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego. Sąd nie zgodził się ze stanowiskiem organów, że zarówno ustawowe kompetencje Izby Architektów, jak i wskazany przez nią cel, który ma realizować uzyskanie informacji publicznej, służy jedynie interesowi społecznemu, natomiast nie nosi cech szczególnie istotnego interesu publicznego.

Samorządy zawodowe działają w interesie publicznym, o czym stanowi art. 17 ust. 1 konstytucji, zgodnie z którym samorządy zawodowe reprezentują osoby wykonujące zawody zaufania publicznego. Sprawują one pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego określonego ustawą oraz działają dla ochrony  tego interesu.

Przepis konstytucji przesądza o tym, że zawód architekta jest jednym z kilkunastu zawodów zaufania publicznego, posiadających szczególną regulację ustawową. Natomiast  zadania nałożone na skarżącą izbę przepisami art. 8 ustawy o samorządach zawodowych realizują interes publiczny i służą jego ochronie – dodawał sąd.

W ocenie sądu, takie określenie zadań wskazuje, że wykraczają one poza korporacyjne obowiązki samorządów i świadczy o tym, że samorząd architektów podejmuje działania również w interesie dobra publicznego. Istotne jest również to, że samorząd zawodowy architektów z racji przyznania mu pewnego zakresu władzy publicznej (sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu) ma chronić społeczeństwo przed uchybieniami, które mogą zaistnieć w procesie projektowania. Realizacja tego celu następuje poprzez nadawanie i pozbawianie uprawnień budowlanych przez samorząd. Udzielenie takich uprawnień określonej osobie stanowi gwarancję, że posiada ona odpowiednie kwalifikacje zawodowe i może ponosić pełną odpowiedzialność za wykonywaną pracę w danym zakresie. W ocenie sądu, samorząd architektów ma zatem ustawowy obowiązek ujawniania osób niewłaściwie wykonujących zawód architekta i niedopuszczenia do wykonywania zawodu przez osoby spoza izby.

Sąd podkreślił także, że skarżąca Izba ma status podmiotu publicznego nie tylko z racji brzmienia art. 17 konstytucji. Zgodnie bowiem z art. 19 ust. 2 ustawy o samorządach zawodowych, podejmuje uchwały, które są w istocie decyzjami administracyjnymi w rozumieniu kodeksu postępowania administracyjnego. Informacja publiczna, której domaga się strona skarżąca, jest ściśle związana z funkcjonowaniem samorządu zawodowego architektów i realizacją nałożonych na samorząd obowiązków.

Jaki zakres informacji

Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do:

Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do niezwłocznego uzyskania informacji publicznej zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych.