- Jako miejsce pracy etatowcy mają wpisany jeden punkt – miasto. Pracodawca chce je zmienić z dnia na dzień, rozszerzając go na teren całego województwa. Czy może tak zrobić i w takim trybie?

– pyta czytelniczka.

Tak, pod warunkiem, że następuje to w tzw. porozumieniu stron. A to zakłada, że na taką propopozycję pracodawcy pracownik przystaje samodzielnie, bez nacisków, w pełni świadomie, wiedząc, jakie wywoła to skutki. A te od razu mogą być trudne do przewidzenia.

Jeśli jednak podwładny nie zgodzi się na zmianę miejsca pracy w porozumieniu stron, to pracodawcy pozostaje wręczenie mu wypowiedzenia zmieniającego. To zaś oznacza, że obie strony muszą się liczyć ze wszystkimi tego konsekwencjami. Łącznie z tą, że gdy etatowiec nie zaakceptuje do połowy okresu wypowiedzenia zmiany miejsca pracy, jego angaż kończy się z upływem tego czasu.

Miejsce wykonywania pracy to jeden z istotnych elementów, który trzeba podać w angażu. Artykuł 29 § 1 k.p. precyzuje, że umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności:

1) rodzaj pracy,

2) miejsce wykonywania pracy,

3) wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia,

4) wymiar czasu pracy,

5) termin rozpoczęcia pracy.

Komentatorzy nie mają wątpliwości, że miejsce wykonywania pracy jest elementem treści stosunku pracy i „powinno być przez strony wynegocjowane jak każdy inny warunek umowy oraz wyszczególnione w treści umowy o pracę".

Czy jednak w umowach o pracę jako miejsce wykonywania pracy należy wpisać – przykładowo u pracowników naszej redakcji: Gremi Media sp. z o.o., ul. Prosta 51, czy wystarczy tylko: Warszawa, a może wpisać: województwo mazowieckie albo Polska?

W prawidłowym oznaczeniu miejsca pracy pomocny byłby sam kodeks pracy, ale i on wprowadza pewne zamieszanie. Artykuł 128 k.p. posługuje się sformułowaniem „pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy". Wprowadza więc inne niż w art. 29 k.p. określenie „miejsca wykonywania pracy".

Punkt czy obszar

Skoro ustawa nie ustala precyzyjnie, co należy rozumieć pod tym pojęciem, to miejsce wykonywania pracy może być oznaczone szczegółowo, np. jako konkretny zakład produkcyjny lub bardziej ogólnie jako siedziba pracodawcy. Dla wielu pracodawców korzystniej jest jak najszerzej oznaczyć te pojęcia, aby gdy przybędzie obszarów działalności przedsiębiorstwa, nie zmieniać całej załodze umów o pracę z powodu jednego znajdującego się w niej niezbyt dokładnego postanowienia.

Precyzja jest jednak niezbędna, gdy pracownika przyjmuje się na stanowisko w przedsiębiorstwie wielozakładowym, bo trzeba konkretnie oznaczyć ten zakład, w którym podejmie on zatrudnienie. Ma to też istotne znaczenie przy określaniu jego obowiązków. Mimo to lepiej w umowie, precyzując miejsce pracy, użyć nomenklatury charakterystycznej dla zakładu, np. Z-7, niż wpisywać konkretny adres. W razie zmiany adresu rodzi to sporą trudność, gdyż niejednokrotnie wielosetosobowej załodze trzeba zmodyfikować angaże. Tak stanie się właśnie przy wąskim określeniu, np. podaniu nazwy ulicy miejscowości, w której znajduje się zakład pracy zatrudniający etatowca.

Sąd Najwyższy w wyroku z 1 kwietnia 1985 r. (I PR 19/85)

uznał, że miejscem pracy jest stały punkt w znaczeniu geograficznym lub pewien obszar, strefa określona granicami jednostki administracyjnej podziału kraju (np. powiat, województwo) lub w inny dostatecznie wyraźny sposób, w którym ma nastąpić świadczenie pracy. Miejsce pracy, według SN, nie musi być wyposażone w zaplecze socjalne, kadrowe i techniczne, ponieważ nie zawsze wiąże się to z pojęciem siedziby zakładu pracy czy pracodawcy.

Oczywiste jest więc, że przedstawiciel handlowy firmy na dany region Polski będzie miał w rubryce „miejsce pracy" wpisane kilka województw, które obsługuje i na terenie których odwiedza klientów, a przedstawiciel handlowy firmy na całą Polskę – cały kraj. Sąd Najwyższy w uchwale z 19 listopada 2008 r. (II PZP 11/08) stwierdził, że miejsce świadczenia pracy pracownika mobilnego, oznaczające pewien obszar jego aktywności zawodowej, musi odzwierciedlać rzeczywisty stan rzeczy. Ma to być obszar, w którym pracownicy mobilni będą na stałe zobowiązani do przemieszczania się (np. przedstawiciel handlowy firmy na teren danego województwa).

Służy to także temu, aby każdorazowy wyjazd poza określone miejsce pracy nie generował dodatkowych kosztów związanych z podróżą służbową. U pracowników mobilnych problem ten jednak zniknął przed paru laty, kiedy SN uznał, że stałe miejsce pracy oznacza punktowo lub terytorialnie oznaczony obszar, na którym pracownik stale (zwykle) wykonuje obowiązki pracownicze w granicach obowiązujących go norm czasu pracy (wyrok SN z 9 lutego 2010 r., I PK 157/09).

Jeśli uzgodniony przez strony umowy rodzaj pracy polega na stałym przemieszczaniu się pracownika po określonym obszarze, to praca na tym obszarze wykonywana jest w miejscu pracy, a stałe wykonywanie zadań pracowniczych w różnych terminach i miejscowościach, których wyboru dokonuje sam pracownik, nie jest podróżą służbową.

Podobnie SN rozstrzygnął wątpliwość dotyczącą firmy budowlanej, która w różnych miejscowościach realizuje różne inwestycje, a jej pracownicy muszą się tam przemieszczać (uchwała z 9 grudnia 2011 r., II PZP 3/11). Jako miejsce wykonywania pracy takiemu podwładnemu można wskazać w umowie to, w którym pracodawca realizuje inwestycje budowlane lub innego rodzaju stałe prace.

Gdzie wykonuje się czynności

Te rozstrzygnięcia SN próbują uporządkować nieścisłości związane z miejscem pracy. Komentatorzy bowiem odróżniają jeszcze „miejsce pracy" od „miejsca wykonywania przez pracownika określonych czynności" składających się na realizację stosunku pracy. To ostatnie jest pojęciem szerszym od miejsca pracy.

Obejmuje nie tylko zakład pracy, a ściślej jego wyodrębniony teren, lecz także miejsca usytuowane gdzie indziej, niekoniecznie w danej miejscowości czy nawet w kraju. W tym znaczeniu miejscem wykonywania pracy będzie zarówno miejsce pobytu w czasie delegacji służbowej, autobusy, pociągi, samoloty – dla załóg tych pojazdów, jak i prywatne mieszkania, gdy z wizytą przyjdzie tam lekarz czy inkasent za gaz.

O miejscu pracy zatrudnionych decyduje przede wszystkim rodzaj wykonywanej pracy. To oznacza, że osobie, która wykonuje swoje obowiązki na określonym obszarze (np. przedstawiciel firmy farmaceutycznej), pracodawca każdorazowo może wskazać miejscowość, w której będzie w danym okresie świadczyła pracę.

Jeśli jednak charakter pracy wiąże się z realizacją zadań w konkretnym miejscu (np. pracownik obsługujący biuro firmy w konkretnej miejscowości), to szef nie określi mu jako miejsca świadczenia pracy np. województwa.

A może budynek

W dawnym brzmieniu art. 29 k.p. komentatorzy odróżniali jeszcze „miejsce realizacji obowiązków pracowniczych w znaczeniu prawnym" (miejsce wykonywania czynności) od „miejsca pracy w znaczeniu technicznym", rozumianym jako budynek, teren, w obrębie którego odbywa się proces pracy zespołowej.

WNIOSEK

Pracodawca nie może jednostronnie zmienić czy zmodyfikować elementu angażu, jakim jest miejsce pracy, np. zlecając pracownikowi wykonanie zadań w innej jednostce firmy w innym mieście. Do takiej zmiany potrzebne jest porozumienie stron lub wypowiedzenie zmieniające.