Od 28 lipca 2011 r. obywatele Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdowy, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy są zatrudniani na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez zezwolenia na nieco innych zasadach niż te, które określało obowiązujące uprzednio rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 30 sierpnia 2006 r.  (DzU nr 156, poz. 1116 ze zm.).

Zgodnie z nową regulacją, tj. rozporządzeniem MPiPS z 20 lipca 2011 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (DzU nr 155, poz. 919) przed podjęciem pracy przez cudzoziemca powiatowy urząd pracy musi zarejestrować pisemne oświadczenie np. pracodawcy lub zleceniodawcy o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi.

Rejestracji dokonuje urząd pracy właściwy ze względu na miejsce stałego pobytu lub siedzibę podmiotu, który szuka pracownika. Oświadczenie w tej sprawie musi określać nazwę zawodu, miejsce wykonywania pracy, datę rozpoczęcia i okres wykonywania pracy, rodzaj umowy stanowiącej podstawę jej wykonywania oraz wysokość oferowanego wynagrodzenia brutto.

Pisemna forma

Umowy z cudzoziemcami trzeba zawierać w formie pisemnej. Podmiot planujący zatrudnienie obcokrajowca musi poinformować właściwy powiatowy urząd pracy o braku możliwości znalezienia odpowiedniej osoby na lokalnym rynku pracy, a ponadto oświadczyć o zapoznaniu się z przepisami związanymi z pobytem i pracą cudzoziemców.

Obecnie przepisy wprost stanowią, że podmiot planujący zatrudnić obcokrajowca musi złożyć stosowne oświadczenie przed podjęciem u niego pracy.

Wcześniejsza regulacja rodziła wiele wątpliwości. Na jej podstawie obywatele państw graniczących z Polską oraz tych, z którymi Polska współpracuje w zakresie migracji zarobkowych w ramach partnerstwa na rzecz mobilności (ustanowionego między tymi państwami a Unią Europejską) mogli wykonywać pracę przez okres nieprzekraczający sześciu miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy na podstawie oświadczenia podmiotu o zamiarze powierzenia wykonywania pracy, zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę składającego oświadczenie.

Przepisy nie rozstrzygały jednak ani o czasie, ani o zakresie podmiotowym obowiązywania tego oświadczenia. Nie mówiły w szczególności, czy cudzoziemiec mógł na podstawie jednokrotnego oświadczenia pracodawcy podejmować u niego w okresie ważności wizy pracę kilkakrotnie, czy tylko raz. Nie było też jasne, czy kolejny pracodawca był zobowiązany złożyć odrębne (nowe) oświadczenie o zamiarze powierzenia pracy.

Poprzednie przepisy nie definiowały również terminu, w którym takie oświadczenie należało złożyć. Organy administracyjne stały na stanowisku, że procedura konieczna jest za każdym razem, kiedy pracodawca chciał powierzenia pracy obcokrajowcowi. Obowiązek taki nie wynikał jednak z żadnego przepisu, a jedynie z przyjętej praktyki.

Powyższe kwestie nadal mogą mieć znaczenie w postępowaniach toczących się na podstawie starego stanu prawnego.

Rozwiane wątpliwości

Można powierzyć cudzoziemcowi pracę w czasie jego legalnego pobytu w Polsce. Najczęściej poświadcza to aktualna wiza z prawem do pracy lub zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Jeżeli cudzoziemiec przebywa za granicą i nie uzyskał na danym etapie zezwolenia na  legalny pobyt w Polsce, można zastosować szczególną procedurę. Pracodawca najpierw może zarejestrować w powiatowym urzędzie pracy oświadczenie o zamiarze powierzenia pracy, a dopiero na jego podstawie cudzoziemiec w swoim kraju pochodzenia otrzyma stosowną wizę.

Polska firma składa wówczas to oświadczenie w dwóch egzemplarzach wraz z kserokopią paszportu obcokrajowca. Oryginał oświadczenia, na którym urząd pracy umieszcza wzmiankę o rejestracji, należy przekazać tej osobie w celu przedłożenia go wraz z wnioskiem o wizę. Ta uproszczona procedura umożliwia zatrudnienie obywatela obcego państwa przez dość krótki okres.

UPROSZCZONA PROCEDURA TO KRÓTSZY OKRES PRACY

Praca świadczona przez cudzoziemca w ramach uproszczonej procedury nie wymaga zezwolenia. Istotnym jej ograniczeniem jest jednak okres, przez który obcokrajowiec może świadczyć pracę na terenie Polski. Może to trwać maksymalnie sześć miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Nie ma przy tym znaczenia liczba podmiotów powierzających wykonywanie pracy.

Jeżeli zatem pracownik świadczył już pracę na rzecz innego podmiotu w Polsce w ostatnim półroczu na podstawie oświadczenia złożonego w uproszczonej procedurze, musi minąć okres sześciomiesięcznej karencji. Pracodawca może wystąpić jednak do wojewody o wydanie zezwolenia na pracę na ogólnych zasadach. W tym przypadku okres karencji nie obowiązuje.

Warunki zatrudnienia

Podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi musi przestrzegać przepisów regulujących zasady zatrudnienia, np. dotyczących minimalnego wynagrodzenia, czy też obowiazku szkolenia BHP. Niedopuszczalne są w szczególności czyny dyskryminujące obcokrajowców z uwagi na narodowość lub ich obywatelstwo.

Pracodawca odpowiada ponadto za zawarcie umowy cywilnoprawnej w warunkach, w których powinien zostać nawiązany stosunek pracy, za naruszenie przepisów o czasie pracy, niewypłacanie wynagrodzenia lub naruszenie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy.

Chcąc powierzyć pracę cudzoziemcowi (również na podstawie stosunków cywilnoprawnych, np. umowy zlecenia) trzeba również pamiętać o wywiązaniu się z obowiązku zgłoszenia go do ubezpieczeń w ZUS w terminie siedmiu dni od rozpoczęcia pracy oraz odprowadzania za niego składek w należnej wysokości.

Czasem bez zgody się nie obędzie

Jeżeli cudzoziemiec nie jest objęty włączeniami ustawowymi ani też nie można stosować do niego przepisów powołanego rozporządzenia, przyszły pracodawca musi się ubiegać dla niego o zezwolenie na pracę.

Pisemny wniosek w tej sprawie składa podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi. Kieruje go do właściwego wojewody.

Wysokość wynagrodzenia określona w umowie z cudzoziemcem nie może być niższa od pensji pracowników wykonujących pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku.

Przed wydaniem pozytywnej decyzji wojewoda musi uzyskać informację od starosty (właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi) o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy w oparciu o rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywnym wyniku organizowanej dla niego rekrutacji.

Nie ma takiej konieczności, gdy pracodawca bezpośrednio po okresie pracy na zasadach procedury uproszczonej (tj. oświadczenia) występuje o zezwolenie dla obywatela Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdowy, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy. Przy czym osoba ta musi być uprzednio zatrudniona na terenie Polski przez co najmniej trzy miesiące.

Treść decyzji

W zezwoleniu na pracę określa się podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi, stanowisko lub rodzaj  wykonywanych przez niego obowiązków oraz okres ważności tej zgody. Zezwolenie na pracę jest wydawane na czas określony nie dłuższy niż trzy lata, ale może być przedłużane.

Gdy cudzoziemiec pełni funkcję w zarządzie osoby prawnej, która na dzień złożenia wniosku zatrudnia powyżej 25 osób, wojewoda może wydać zezwolenie na okres nie dłuższy niż pięć lat.