Zgodnie z art. 29 ust. 12 ustawy o VAT, w przypadku nieodpłatnego świadczenia usług, podstawą opodatkowania jest koszt świadczenia tych usług poniesiony przez podatnika. Z kolei stosownie do art. 29 ust. 10, w przypadku nieodpłatnej dostawy towarów, podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia, określone w momencie ich dostawy.

Wątpliwości niektórych podatników dotyczą rozumienia sformułowania „cena nabycia towarów określona w momencie dostawy tych towarów”, tj. czy odnosi się ono do ceny zapłaconej przez podatnika historycznie w momencie dostawy (nabywania) towarów przekazywanych, czy  ceny nabycia na dzień przekazania (dostawy do pracownika).

Wydaje się, że celem przytoczonego przepisu jest opodatkowanie przekazania według wartości na moment przekazania. Rozumienie takie ma mocne uzasadnienie ekonomiczne, gdyż przykładowo w przypadku telefonów komórkowych postęp technologiczny powoduje, że wartość telefonu przekazywanego dwa lata po jego nabyciu jest niewspółmiernie niska do jego pierwotnej wartości.

Jednak odniesienie do ceny nabycia na dzień przekazania towaru pracownikowi pozwala również „urealnić” wartość przekazywanego towaru, który mógł przykładowo zostać nabyty przez pracodawcę z wyjątkowo dużym rabatem. Takie rozumienie przepisu, choć nie zawsze akceptowane przez urzędy skarbowe, znajduje również potwierdzenie w wyrokach sądów administracyjnych.

WSA w Warszawie w wyroku z 4 lutego 2011 (III SA/Wa 1316/10)

wyjaśnił, że nie pozostawia wątpliwości, że w przypadku dostaw realizowanych na warunkach określonych w art. 7 ust. 2 podstawę opodatkowania stanowi, bez względu na sposób wejścia w posiadanie przekazywanej rzeczy, jej wartość zaktualizowana (czyli rynkowa). Tym samym, jak stwierdził WSA, podstawą opodatkowania jest bez względu na sposób nabycia przekazywanej rzeczy jej wartość zaktualizowana (rynkowa), tj. taka, za którą podatnik nabyłby daną rzecz na rynku w momencie powstania obowiązku podatkowego.

Z tezą tą należy się zgodzić, bo choć może nie wynika ona wprost z literalnego brzmienia przepisu, to oddaje jego ekonomiczny sens również w odniesieniu do reguł prawa wspólnotowego. Podsumowując, w przypadku przekazań towarów podatnicy powinni ustalać zaktualizowaną cenę nabycia, a więc w praktyce cenę rynkową towarów na dzień ich przekazania.

Gdy nie można ustalić,  na czyją rzecz wykonano świadczenie

W niektórych przypadkach, nawet jeśli uznamy, że dana nieodpłatna usługa powinna być opodatkowana VAT,  są problemy z określeniem konkretnego beneficjenta bądź też zakresu tej usługi.

Przykładem jest korzystanie z parkingu udostępnionego przez pracodawcę. Jeśli miejsca postojowe są przypisane do konkretnych pracowników, którzy korzystają z nich parkując samochody prywatne, istnieje ryzyko uznania takiego świadczenia za nieodpłatne świadczenie usługi na cele osobiste pracownika.

Co jednak w przypadku, gdy pracodawca udostępnia parking, na którym pracownicy parkują zarówno samochody służbowe, jak i prywatne, a miejsca postojowe nie są przypisane do konkretnych osób?

Wówczas, przy braku ewidencji korzystania z poszczególnych miejsc, niemożliwe jest określenie, czy usługa została wykonana i na czyją rzecz, a co za tym idzie ustalenie wysokości świadczenia i w rezultacie określenie podstawy opodatkowania nieodpłatnego świadczenia może również okazać się niemożliwe.