Tak wynika z obowiązującej od 2 stycznia 2011 r. nowej [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2010/DU2010Nr182poz1228a.asp]ustawy z 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (DzU nr 182, poz. 1228)[/link].

Zmienia ona nie tylko klasyfikację tego rodzaju informacji, ale również przepisy określające zasady prowadzenia postępowania sprawdzającego, którego efektem jest wydanie (odmowa wydania) poświadczenia bezpieczeństwa.

[srodtytul]Cztery stopnie poufności[/srodtytul]

Jak wynika z rozdziału 2 ustawy, informacje niejawne dzieli się obecnie na ściśle tajne, tajne, poufne oraz zastrzeżone.

Postępowanie sprawdzające, o którym mowa w rozdziale 5 ustawy, przeprowadza się jedynie w przypadkach, w których praca na określonym stanowisku wiąże się z dostępem do informacji zaliczonych do trzech pierwszych z wymienionych kategorii.

Aby uzyskać możliwość pracy z dokumentami zaliczonymi do „poufnych”, trzeba przejść zwykłe postępowanie sprawdzające. Jeżeli natomiast stanowisko lub praca wiąże się z dostępem do informacji opatrzonych klauzulami „tajne” i „ściśle tajne”, kandydat musi przejść poszerzone postępowanie sprawdzające.

To ostatnie stosuje się również wobec:

- pełnomocników ochrony, zastępców pełnomocników ochrony oraz kandydatów na te stanowiska,

- kierowników jednostek organizacyjnych, w których są przetwarzane informacje o klauzuli „poufne” lub wyższej,

- osób ubiegających się o dostęp do informacji niejawnych międzynarodowych lub o dostęp, który ma wynikać z umowy zawartej przez Polskę.

Dopuszczenie do pracy lub pełnienia służby na stanowiskach związanych z dostępem do informacji niejawnych o klauzuli „zastrzeżone” może nastąpić po pisemnym upoważnieniu przez kierownika jednostki organizacyjnej. Upoważnienie takie wydaje się tylko wówczas, gdy kandydat nie ma ważnego poświadczenia bezpieczeństwa.

Pamiętać również trzeba, że obligatoryjnym warunkiem dopuszczenia do pracy lub pełnienia służby na stanowiskach związanych z dostępem do informacji niejawnych wszystkich kategorii jest odbycie szkolenia.

[srodtytul]Zwykłe postępowanie sprawdzające[/srodtytul]

Przeprowadza je pełnomocnik ochrony na pisemne polecenie kierownika jednostki organizacyjnej. Zawsze musi być to wyraźne polecenie przeprowadzenia takiego postępowania wobec konkretnej osoby, czy to już zatrudnionej w jednostce organizacyjnej, czy też dopiero ubiegającej się o pracę. Jego celem jest ustalenie, czy osoba sprawdzana daje rękojmię zachowania tajemnicy.

Zwykłe postępowanie sprawdzające sprowadza się do weryfikacji informacji podanych przez osobę sprawdzaną w wypełnionej przez siebie ankiecie bezpieczeństwa osobowego, której wzór określa załącznik do ustawy. Dane z ankiety porównuje się z danymi zgromadzonymi w ewidencjach, rejestrach i kartotekach, które są powszechnie dostępne (np. Krajowy Rejestr Sądowy).

Tę część postępowania prowadzi pełnomocnik ochrony. Ankietę porównuje się również z danymi zgromadzonymi w ewidencjach i kartotekach, które nie są powszechnie dostępne. Tę część postępowania prowadzi Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) albo Służba Kontrwywiadu Wojskowego (SKW) na pisemny wniosek pełnomocnika ochrony, a jego wyniki przekazuje pełnomocnikowi.

Zarówno ABW, jak i SKW mogą wezwać osobę sprawdzaną w celu usunięcia nieścisłości lub sprzeczności zawartych w uzyskanych informacjach. Jeżeli tak przeprowadzone postępowanie nie pozwala na ustalenie, czy osoba sprawdzana daje rękojmię zachowania tajemnicy, należy dać sprawdzanemu możliwość osobistego ustosunkowania się do tych wątpliwości.

Na wysłuchanie można stawić się ze swoim pełnomocnikiem. Wysłuchania nie przeprowadza się, jeżeli z jego przeprowadzeniem wiązałoby się ujawnienie informacji niejawnych oraz w sytuacji, w której w trakcie postępowania ustalono w sposób niebudzący wątpliwości, że osoba sprawdzana nie daje rękojmi zachowania tajemnicy.

[srodtytul]Weryfikacja poszerzona[/srodtytul]

Przeprowadza ją zawsze ABW albo SKW na pisemny wniosek kierownika jednostki organizacyjnej lub osoby uprawnionej do obsady stanowiska lub zlecenia prac. Składają się na nią czynności sprawdzające podejmowane w postępowaniu zwykłym, poszerzone o rozmowę z przełożonymi osoby sprawdzanej oraz przeprowadzenie wywiadu w miejscu zamieszkania tej osoby.

Dodatkowo sprawdza się stan obrotów na rachunku bankowym oraz zadłużenia osoby sprawdzanej, w szczególności wobec Skarbu Państwa. W przypadku osób ubiegających się o uzyskanie dostępu do informacji o klauzuli „ściśle tajne” postępowanie obejmuje również rozmowę z trzema osobami wskazanymi przez sprawdzanego.

Wszystko to ma na celu ustalenie m.in., czy osoba sprawdzana nie żyje ponad stan, nie jest chora psychicznie i czy nie jest uzależniona od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych. Ustalenie, że którakolwiek z tych okoliczności występuje, w zasadzie uniemożliwia przyznanie poświadczenia bezpieczeństwa w postępowaniu poszerzonym.

[ramka][b]Komentuje ppłk Katarzyna Koniecpolska-Wróblewska, rzeczniczka prasowa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego[/b]

Osoba poszukująca pracy, która chce zatrudnić się na stanowisku związanym z dostępem do informacji niejawnych, nie ma możliwości samodzielnie wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie wobec niej postępowania sprawdzającego. Wynika to wprost z przepisów ustawy z 5 sierpnia 2010 r. o dostępie do informacji niejawnych, a w szczególności z treści jej art. 21 ust. 4, art. 22 i art. 23 ust. 1 i 2.

Wynika z nich jednoznacznie, że postępowanie sprawdzające może zostać przeprowadzonejedynie na pisemne polecenie kierownika jednostki organizacyjnej (postępowanie zwykłe) albo pisemny wniosek skierowany do Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego albo Służby Kontrwywiadu Wojskowego (postępowanie poszerzone).

Oznacza to, że postępowanie sprawdzające wobec kandydata do pracy na stanowisku, z którym wiąże się dostęp do informacji opatrzonych klauzulą „poufne”, „tajne”, „ściśle tajne” może zostać przeprowadzone tylko z inicjatywy kierownika jednostki prowadzącej rekrutację albo osoby uprawnionej do obsady stanowisk. [/ramka]

[ramka][b]Kaskada ważności [/b]

Poświadczenie bezpieczeństwa wydaje się na:

- [b]10 lat[/b] w przypadku dostępu do informacji niejawnych o klauzuli „poufne”,

- [b]7 lat[/b] – dostępu do informacji niejawnych o klauzuli „tajne”,

- [b]5 lat [/b]– dostępu do informacji niejawnych o klauzuli „ściśle tajne”.

Poświadczenie bezpieczeństwa upoważniające do dostępu do informacji niejawnych o wyższej klauzuli tajności uprawnia do dostępu do informacji niejawnych o niższej klauzuli tajności.

Jednocześnie pojęcie kaskady ważności poświadczenia oznacza, że osoba uprawniona do dostępu do informacji opatrzonych klauzulą „ściśle tajne” będzie mogła mieć dostęp do informacji niejawnych o niższych klauzulach tajności przez odpowiednio 7 i 10 lat. [/ramka]