Zamknięty katalog przyczyn, które mogą uzasadniać natychmiastowe zwolnienie, został zawarty w art. 52 kodeksu pracy. Zgodnie z nim pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
1. ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych,
2. popełnienia w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
3. zawinionej utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Ten tryb jest nadzwyczajnym sposobem rozwiązania stosunku pracy i powinien być stosowany wyjątkowo. Musi być też uzasadniony szczególnymi okolicznościami, czyli potwierdzoną winą pracownika polegającą na jego złej woli lub rażącym niedbalstwie. Co to oznacza? Jeżeli np. pracownik działał w błędnym przekonaniu o działaniu w interesie pracodawcy, to nie można mu przypisać winy, a zatem nie można go zwolnić w trybie art. 52 k.p.
Odwołanie się do „ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych” i rozwiązanie natychmiastowe uzasadnia np. zakłócanie porządku i spokoju w pracy, opuszczanie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwym, wyrządzenie szkody pracodawcy, bezprawna i świadoma odmowa wykonania polecenia zagrażająca istotnym interesom pracodawcy, korzystanie z telefonu służbowego w celu udziału w grach towarzyskich, świadczenie prywatnych usług w czasie pracy, lekceważące i aroganckie wypowiedzi w stosunku do pełnomocnika pracodawcy lub kwestionowanie jego kompetencji.
Oświadczenie woli pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia musi być złożone pracownikowi w formie pisemnej i podawać przyczynę dokonania tej czynności. Oświadczenie będzie uznane za złożone, gdy nastąpiło to w taki sposób, że pracownik mógł się z nim zapoznać. Nie ma znaczenia fakt, że jest właśnie na urlopie albo w trakcie innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
Są jeszcze dwa warunki natychmiastowego zwolnienia pracownika. Pracodawca musi swój zamiar skonsultować z zakładową organizacją związkową, jeżeli pracownik reprezentowany jest przez taką organizację. Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę jedynie w ciągu miesiąca od dnia uzyskania wiadomości stanowiącej podstawę uzasadnienia rozwiązania umowy. Oznacza to, że w zasadzie decydujące znaczenie ma tutaj świadomość członków organu zarządzającego.
Autor jest prawnikiem w kancelarii Barylski, Olszewski, Brzozowski
