Tak wynika z [b]wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 lipca 2010 r. (P 4/10)[/b], który stwierdził niekonstytucyjność przepisów [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B1694D3424ECC12A7E1C9809FC355402?id=76037]kodeksu pracy[/link] ograniczających roszczenia chronionych związkowców zatrudnionych na czas określony, którzy zostali wyrzuceni z pracy.
Jak wynika z danych prowadzonego przez NSZZ "Solidarność" monitoringu łamania praw związkowych, klasyczną reakcją pracodawcy na pojawienie się w firmie związku zawodowego jest usunięcie tych, którzy czynnie postanowili walczyć o ochronę praw pracowniczych.
Właśnie przypadek Michała Sz., zwolnionego działacza związkowego, był pretekstem do wystąpienia do TK z pytaniem prawnym dotyczącym ochrony stosunku pracy chronionych działaczy zatrudnionych na czas określony.
[srodtytul]Działacz na bruk[/srodtytul]
Michał Sz. był zatrudniony na czas określony wynoszący pięć lat. W jego firmie 11 września 2009 r. założono związek. Trzy dni później została podjęta uchwała o objęciu komisji zakładowej ochroną, a 15 września pracodawca wypowiedział mu umowę o pracę z zachowaniem dwutygodniowego okresu wypowiedzenia.
Związkowiec wniósł pozew o uznanie go za bezskuteczne lub w razie rozpoznania sprawy po okresie wypowiedzenia o przywrócenie do pracy i zasądzenie wynagrodzenia.
Tymczasem art. 50 § 3 regulujący roszczenia przysługujące pracownikowi pod ochroną w razie niezgodnego z prawem wypowiedzenia nie przewidział takiego roszczenia dla umowy na czas określony.
[srodtytul]Prawo powrotu[/srodtytul]
Sąd badający sprawę miał wątpliwość, czy przepisy zapewniają przewidzianą w Konstytucji RP wolność zrzeszania się w związkach zawodowych i odzwierciedlają zasadę sprawiedliwości społecznej w stosunku do osób będących pod ochroną przewidzianą w art. 32 ust. 1 i ust. 8 ustawy o związkach zawodowych.
Zdaniem sądu działacz związkowy powinien mieć prawo zgłoszenia – oprócz żądania odszkodowania (jak to przewiduje art. 50 § 3 k.p.) – alternatywnie żądania przywrócenia do pracy (przysługuje ono zatrudnionemu na czas nieokreślony). Bo jego zdaniem w przeciwnym razie traci sens ochrona trwałości pracy działacza związkowego.
Trybunał podzielił wątpliwości sądu. Podkreślił, że ochrona trwałości stosunku pracy, poprzez przywrócenie do pracy, umożliwia prowadzenie działalności związkowej, a w konsekwencji realizację prawa do zrzeszania się w związki zawodowe.
Dlatego Trybunał uznał, że [b]ograniczenie roszczeń przysługujących zatrudnionemu na czas określony, któremu wypowiedziano umowę z naruszeniem art. 32 ust. 1 pkt 1 i ust. 8 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=6445590A63FAB4E9D31E1FE61D72C706?id=162202]ustawy o związkach zawodowych[/link], do odszkodowania (z pominięciem roszczenia o przywrócenie do pracy) jest niezgodne z art. 2 konstytucji i art. 59 ust. 1 konstytucji[/b].
W ocenie TK cel ochrony przewidzianej w art. 32 [link=http://]ustawy o związkach zawodowych[/link] i efektywność jego realizacji wymaga, także w świetle regulacji międzynarodowych, stworzenia działaczowi związkowemu możliwości ubiegania się o przywrócenie do pracy w wypadku wypowiedzenia (rozwiązania) umowy na czas określony z naruszeniem art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych.
Zdaniem TK przed parlamentem stanie zadanie uzupełnienia ochrony działaczy związkowych zatrudnionych na czas określony, ale nie tylko. Posłowie będą musieli zbadać, czy inne grupy zatrudnionych nie zasługują na podobną ochronę. W uzasadnieniu sędzia Łętowska zastrzegła jednak, że na takie wyjątkowe potraktowanie mogą liczyć tylko grupy objęte szczególną ochroną wynikającą z konstytucji.
[ramka][b]Parasol nad działaczami[/b]
>> Pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z imiennie wskazanym w uchwale zarządu jego członkiem lub z innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy.
>> Gdy organ związku nie dokona wskazania pracowników podlegających ochronie, przysługuje ona – w okresie do dokonania wskazania – odpowiednio przewodniczącemu zakładowej organizacji związkowej bądź przewodniczącemu komitetu założycielskiego.[/ramka]