Zgodnie z prawem ochrony środowiska muszą to robić ci, którzy: wprowadzają gazy i pyły do powietrza, ścieki do wód i ziemi, pobierają wodę (ale nie z sieci wodociągowej), a także składują odpady (przede wszystkim właściciele składowisk).

Najwięcej wśród nich jest właścicieli firmowych samochodów i innych stosowanych przez przedsiębiorców urządzeń spalinowych (np. koparek czy wózków widłowych). Formularz sprawozdania (zwany wykazem opłatowym) obowiązuje od 1 lipca 2009 r.

Zawiera on (w tabeli D) m.in. ryczałtowe stawki za spaliny m.in. dla pojazdów spełniających wysokie normy ekologiczne: Euro 4 i Euro 5 i sprężony gaz ziemny, a także dla pojazdów wolnobieżnych oraz maszyn i urządzeń napędzanych gazem propan-butan oraz za biodiesel.

Mimo że wykaz jest długi, nie powinien sprawić właścicielom firm kłopotów. Muszą oni wypełniać tylko te rubryki, które dotyczą konkretnego, używanego przez nich pojazdu.

[ramka][b]Uwaga[/b]

Płaci się za spaliny nie tylko z aut należących do firmy, ale i posiadanych przez pracowników, właściciela czy wypożyczonych, jeżeli faktury na paliwo były wystawione na firmę.[/ramka]

[srodtytul]Trudne rachunki[/srodtytul]

Korzystającym z urządzeń silnikowych, dla których nie ma stawek ryczałtowych, rozporządzenie w sprawie opłat podaje szczegółowy wykaz substancji (dwutlenek siarki, dwutlenek węgla, metan, ołów, podtlenek azotu, pyły i sadza, tlenek węgla, tlenki azotu, węglowodory alifatyczne i ich pochodne, węglowodory pierścieniowe, aromatyczne i ich pochodne), dla których najpierw trzeba określić wielkości emisji ze spalania paliwa (na podstawie pomiarów, informacji producenta silnika lub innych danych technicznych czy technologicznych).

Później należy pomnożyć ilość każdego z zanieczyszczeń przez odpowiednią stawkę jednostkową dla danego zanieczyszczenia określoną w tabeli A załącznika nr 1 do rozporządzenia w sprawie opłat, a następnie zsumować wyniki, uzyskując kwotę całej należności za spaliny z tych pojazdów.

Jeszcze trudniej jest obliczać opłaty z instalacji przemysłowych. Lepiej w tym celu zatrudnić wyspecjalizowaną firmę, bo o pomyłkę nietrudno. Niestety niekiedy koszt obliczeń przewyższa kwotę, która trzeba wpłacić na rachunek urzędu marszałkowskiego.

Jeśli opłata za pół roku przekroczy 400 zł za dany rodzaj korzystania ze środowiska (np. za pobór wód), to firma musi płacić. Jeżeli jest mniejsza – nie, ale nie zwalnia jej to z konieczności przygotowania i złożenia sprawozdań. Sporządza je na podstawie prowadzonej we własnym zakresie ewidencji.

Trzeba je przekazać w dwa miejsca – marszałkowi województwa i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska. Inaczej jest tylko przy odpadach – w tym wypadku drugi egzemplarz trzeba przesyłać nie do WIOŚ, lecz do właściwego wójta, burmistrza albo prezydenta miasta.

Za drugie półrocze 2009 r. przedsiębiorcy rozliczają się na takich samych zasadach jak za pierwsze półrocze 2009 r.

W wykazie, którego wzór znajduje się w rozporządzeniu, trzeba wypełniać tylko te rubryki, które dotyczą konkretnego przedsiębiorcy.

[srodtytul]Do którego marszałka[/srodtytul]

Opłatę wnosi się na rachunek urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce korzystania ze środowiska. Ale nie zawsze. Jeżeli przedsiębiorca ma pojazdy i płaci za wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, to uiszcza należności zgodnie z miejscem rejestracji firmy.

Przypominamy też, że z opłat środowiskowych muszą się rozliczać nie tylko przedsiębiorcy, lecz także jednostki organizacyjne niebędące nimi (np. szkoły, zakłady komunalne) oraz osoby fizyczne korzystające ze środowiska w zakresie, który wymaga pozwolenia środowiskowego.

[srodtytul]Mniej kłopotów z ekologicznymi autami[/srodtytul]

W 2009 r. zmieniły się przede wszystkim zasady rozliczeń dla pojazdów. Ich wysokość zależy od rodzaju silnika, wieku i grupy, do której należy pojazd. Wyliczenie, ile trzeba zapłacić za tonę zużytego paliwa do pojazdów, nie powinno sprawić przedsiębiorcy problemów.

[b]Uwaga![/b] Jeżeli firma korzysta z preferencyjnych stawek dla pojazdów mających homologację Euro 1, Euro 2, Euro 3, Euro 4 lub Euro 5, musi potwierdzić to wyciągiem ze świadectwa homologacji lub odpowiadającym mu dokumentem. Podobnie jest z ciągnikami rolniczymi, dla których wystawiane są dokumenty potwierdzające spełnienie wymagań etapów I, II lub III A.

[wyimek]Czas na przesłanie sprawozdań i ewentualne uiszczenie opłaty mija 31 stycznia[/wyimek]

Ułatwienia przewidziano także dla tych, którzy do baków wlewają bardziej ekologiczne paliwo – bioetanol. Jeśli domieszka bioetanolu w benzynie nie przekracza 10 proc., stosuje się stawki zryczałtowane dla benzyny. Jeżeli zawartość bioetanolu jest większa, rozporządzenie w sprawie stawek podaje wzór, według którego oblicza się opłatę (trzeba znać zawartość biokomponentu w paliwie). Jest też podany sposób stosowania stawek ryczałtowych dla mieszaniny oleju napędowego i biodiesla.

Zryczałtowane stawki dla pojazdów znajdują się w tabeli D załącznika nr 1 do rozporządzenia w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska. W tym samym akcie prawnym są też zawarte ryczałtowe stawki stosowane przy spalaniu paliw w małych piecach (kotłach) i przy hodowli drobiu.

[ramka][b]Przykład[/b]

Anna Niezawodna, właścicielka zakładu w Olsztynie, ma samochód osobowy zarejestrowany pierwszy raz w 2005 r. Jak sprawdziła w ewidencji, spalił on 3200 l benzyny w drugim półroczu 2009 r.

Ma też auto dostawcze z 1994 r., które zużyło 2700 l benzyny. Posiada ponadto trzy ciężarówki (powyżej 3,5 t dmc) zarejestrowane po raz pierwszy w maju 1996 r., które zużyły łącznie 15 000 l oleju napędowego.

W drugim półroczu 2009 r. kupiła ciągnik siodłowy z naczepą (o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t) spełniający wymagania Euro 4 (dysponuje odpowiednim świadectwem homologacji), który zużył 4400 l oleju napędowego. Ma też w swoim zakładzie wózki widłowe z lat 90. na gaz propan-butan, które zużyły 520 l tego paliwa.

Opłatę za korzystanie ze środowiska musi obliczyć sama (lub zlecić to firmie). Nie wyliczy jej pracownik urzędu. Ponieważ obejmują ją stawki ryczałtowe, zdecydowała się na samodzielne wyliczenie opłaty.[/ramka]

Jednostkowe stawki opłat za gazy lub pyły wprowadzane do powietrza z procesów spalania paliw w silnikach spalinowych są określane w rozporządzeniu w zł/Mg (czyli w zł za tonę).

Natomiast na fakturach, jakimi dysponuje przedsiębiorca, wielkość zużytego paliwa jest podawana w litrach. Przy obliczaniu opłaty należy więc przeliczyć litry na tony. W tym celu przedsiębiorca może skorzystać z przeliczników podanych w rozporządzeniu o wzorach wykazów.

Ale zamiast samodzielnie wykonywać takie obliczenia, łatwiej skorzystać z pomocy kalkulatora. Bezpłatne można znaleźć na stronach internetowych niektórych urzędów marszałkowskich. Uwzględniają oficjalnie ogłoszone przeliczniki (gęstość paliw) określone w rozporządzeniu o wzorach wykazów. Trzeba jednak bardzo przy tym uważać, bo jest ponad 100 rubryk i o pomyłkę nietrudno.

Nasza bizneswoman korzystała z kalkulatora zamieszczonego na stronie internetowej Pomorskiego Urzędu Marszałkowskiego: [link=http://www.wrotapomorza.pl/pl/bip/umwp/urzad/sprawy/sprawy_do_zalatwienia/srodowisko]www.wrotapomorza.pl/pl/bip/umwp/urzad/sprawy/sprawy_do_zalatwienia/srodowisko[/link].

Kalkulatory opłat można też znaleźć na niektórych portalach ekologicznych, korzystanie z aktualnych jest jednak często odpłatne.

Używający z kalkulatora podaje tylko w odpowiednim rzędzie ilość zużytego paliwa w litrach. Następnie wyliczone automatycznie wielkości wpisuje do obowiązujących formularzy.

Anna Niezawodna zapłaci:

- za benzynę do auta osobowego z 2005 r. o stawce 10,52 zł/Mg: 3200 l – 25,42 zł,

- za benzynę doz auta dostawczego z 1994 r. o stawce 31,15 zł/Mg: 2700 l – 63,50 zł,

- za olej napędowy do trzech ciężarówek z 1996 r. o stawce 17,35 zł/Mg 15000 l – 218, 61 zł

- za olej napędowy do ciągnika siodłowego (powyżej 3,5 t dopuszczalnej masy całkowitej) spełniającego normy Euro 4 o stawce 7,21 zł/Mg: 4400 l – 26,65 zł,

- za gaz propan-butan do wózka widłowego o stawce 37,52 zł/Mg: 250 l – 9,76 zł zł.

W sumie kwota, jaką Anna Niezawodna wyliczyła za korzystanie ze środowiska, wyniesie 343,94 zł. Na wykazie w tabeli zbiorczej kwotę łączną zaokrągli do 1 złotego, czyli do 344 zł.

Ponieważ Anna Niezawodna korzystała z kalkulatora, nie musiała przeliczać litrów na tony, bo kalkulator dokonuje automatycznie stosownego przeliczenia.

Jeżeli zakład nie ma innych źródeł zanieczyszczeń powietrza, to jest zwolniony z opłaty, ponieważ kwota za ten rodzaj zanieczyszczeń środowiska nie przekroczyła 400 zł za półrocze.

Przedsiębiorca musi jednak złożyć stosowny wykaz w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Warmińsko-Mazurskiego i przesłać taki sam wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.

[srodtytul]Za ciepłe pomieszczenia[/srodtytul]

Za gazy i pyły z małych kotłów grzewczych można także zapłacić ryczałtem. Chodzi o urządzenia o nominalnej mocy cieplnej do 5 MW. Stawki zryczałtowane dla nich są ujęte w rozporządzeniu w sprawie opłat.

Można przy tym, podobnie jak przy rozliczeniach za spaliny, skorzystać z kalkulatorów publikowanych w Internecie przez niektóre urzędy marszałkowskie.

[b]Uwaga! [/b] Z takich stawek można korzystać, jeżeli dla kotła nie jest wymagane pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów albo pozwolenie zintegrowane. Zazwyczaj nie potrzeba go przy urządzeniach o małej mocy, ale zależy to też od łącznej mocy wszystkich źródeł spalania na terenie zakładu.

[ramka][b]Przykład[/b]

Spółka z woj. mazowieckiego ma dwa obiekty w różnych miejscowościach, ogrzewa je kotłami o nominalnej mocy nieprzekraczającej 5 MW.

Zakład w Ciechanowie ogrzewa kocioł węglowy z rusztem stałym i ciągiem naturalnym. W drugim półroczu 2009 r. spalono w nim 18 ton węgla.

Zakład w Wyszkowie ogrzewa kocioł, w którym jest stosowane drewno. W ciągu pierwszego półrocza 2009 r. spalono w nim 66 t drewna.

Podstawiamy dane do kalkulatora i odczytujemy wyniki. Nasz przedsiębiorca zapłaci:

- za węgiel spalony w kotle węglowym: 18 t po 25,58 zł/t – opłata wynosi 460,44 zł,

- za spalone drewno: 66 t po 3,76 zł/t – opłata wynosi 248,16 zł[/ramka]

Opłata za korzystanie ze środowiska wyniesie 708,60 zł. Kwota podana w wykazie po zaokrągleniu to 709 zł.

Przedsiębiorca będzie musiał wpłacić pieniądze za korzystanie ze środowiska za drugie półrocze 2009 r., bo jest to więcej niż 400 zł. Za spaliny z kotłów do ogrzewania pomieszczeń rozliczy się z marszałkiem województwa mazowieckiego, a sprawozdanie prześle zarówno marszałkowi województwa, jak i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.

Ponieważ jedno z urządzeń znajduje się w Ciechanowie, a drugie w Wyszkowie, przedsiębiorca będzie musiał w tabeli C z załącznika nr 2 rozporządzenia w sprawie wykazów odrębnie podać wysokość opłaty za emisję spalin z poszczególnych pieców, znajdują się one bowiem w różnych gminach.

[srodtytul]Z powierzchni utwardzonych[/srodtytul]

Niektóre firmy muszą płacić za wody opadowe lub roztopowe pochodzące z trwale utwardzonych powierzchni. Ale nie wszystkie. Te, których wody deszczowe spływają do cudzej kanalizacji, nie muszą rozliczać się z marszałkiem, bo za ścieki płaci np. oczyszczalnia.

Trzeba natomiast płacić za ścieki, które systemem kanalizacyjnym (czyli nawet kilkunastometrowym otwartym wybetonowanym rowem) spływają do rzeki, jeziora lub ziemi. Opłata jest zryczałtowana. Określa ją § 5 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=185997]rozporządzenia w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska[/link].

Żeby ją wyliczyć, należy ustalić, o jaką powierzchnię chodzi.

Dla:

- terenów przemysłowych, składowych lub baz transportowych stawka wynosi 0,24 zł na jeden rok za mkw. powierzchni,

- portów i lotnisk – 0,058 zł na jeden rok za 1 mkw. powierzchni,

- dróg i parkingów o nawierzchni szczelnej, w tym położonych w bazach czy na terenach przemysłowych – 0,047 zł na jeden rok za mkw. powierzchni,

- powierzchni parkingów o nawierzchni nieszczelnej, o liczbie miejsc parkingowych powyżej 500 samochodów, w tym położonych na terenach baz i przemysłowych – 0,071 zł na jeden rok za mkw.

Inaczej liczy się powierzchnie dróg i parkingów o nawierzchni szczelnej położone w miastach o gęstości zaludnienia przekraczającej 1300 osób/km kw. – stawka wynosi wówczas 0,035 zł na jeden rok za 1 mkw.

Powierzchnię ustala się na podstawie ewidencji gruntów i budynków oraz danych wchodzących w skład państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.

Nie płaci się natomiast za wody deszczowe spływające z dachów i trawników. Czasem takie opłaty pobierają samorządy na utrzymanie kanalizacji, ale nie mają one nic wspólnego z opłatami wnoszonymi do marszałka. Jeżeli firma działała w danym miejscu przez cały rok, to stawkę półroczną oblicza się, dzieląc roczną przez 2.

Jeżeli jednak ktoś rozpoczął w danym miejscu działalność i zajmował obiekt np. przez 48 dni w ciągu półrocza, to trzeba przejść na stawki dzienne. Jak się je liczy, najlepiej zapytać w urzędzie marszałkowskim, bo są przynajmniej dwa sposoby ich ustalania.

[ramka][b]Przykład[/b]

Na terenie uczelni w Puławach znajduje się 3574 mkw. dróg i parkingów o szczelnej nawierzchni, z której własną kanalizacją deszczową odprowadzane są do rzeki wody opadowe. Instytucja ma pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie wód opadowych.

Opłata roczna wynosi:

3574 mkw. x 0,047 zł/mkw. = 167,98 zł

Kwotę tę trzeba podzielić na dwie płatności półroczne, czyli w I półroczu 2009 r. opłata za wody roztopowe i opadowe wyniesie:

167,98 zł : 2 = 83,99 zł

Ponieważ kwota nie przewyższa 400 zł, nie wnosi się jej na konto urzędu marszałkowskiego. Wody spływające z terenu uczelni do kanalizacji deszczowej wpływają do rzeki.

Gdyby wpadały do jeziora, to – zgodnie z § 7 rozporządzenia o opłatach za korzystanie ze środowiska – trzeba by zapłacić dwukrotnie więcej.

Natomiast o 500 proc. wzrosłaby opłata, gdyby podmiot nie miał pozwolenia wodnoprawnego na odprowadzanie wód deszczowych i musiał uiścić opłatę podwyższoną.

W takiej sytuacji kwota przekroczyłaby 400 zł i trzeba by ją uiścić. [/ramka]

[ramka][b]Podawane informacje mają być spójne

Komentuje Joanna Wilczyńska, ekspert z Atmoterm SA:[/b]

Dzięki ostatnim zmianom przepisów przedsiębiorcy i inne podmioty zapłacą za emisję substancji do powietrza za rok 2009 i 2010 tak jak dotychczas. Nowe, znacząco zmienione zasady będą dotyczyły opłat należnych za 2011 r.

Ale już przy rozliczeniach za 2009 r. bardzo ważne jest, aby podane w wykazach opłatowych za I i II półrocze 2009 r. łączne wielkości emisji substancji do powietrza oraz zanieczyszczeń w ściekach były spójne z tymi, jakie podmioty do tego zobowiązane podadzą do końca marca br. w rocznym sprawozdaniu PRTR za 2009 r.

W przypadku rozbieżności w przekazanych danych WIOŚ nałoży karę 5000 zł – zgodnie z art. 236d prawa ochrony środowiska nie ma innej możliwości.

Przypominam też, że podmiot posiadający w danym województwie kilka obiektów musi pamiętać o tym, że, i opłaty i „Wykaz zawierający zbiorcze zestawienie informacji o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat” mają dotyczyć wszystkich obiektów w obrębie danego województwa.[/ramka]

[ramka][b]Kto musi składać sprawozdanie[/b]

Za korzystanie ze środowiska muszą się rozliczać:

- przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą zgodnie z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=C85086C179AB7D978B97748BBB0C31FB?id=236773]ustawą o swobodzie działalności gospodarczej[/link],

- jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami,

- osoby fizyczne (niebędące przedsiębiorcami, ale prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu lub hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego), wykonujące zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki oraz inne osoby fizyczne korzystające ze środowiska w zakresie, który wymaga pozwolenia środowiskowego. [/ramka]