Taką generalną zasadę, mającą na względzie przede wszystkim interesy wierzycieli upadłego, zapisano w art. 124 ustawy z 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze. Jeden z sądów II instancji zwrócił się do Sądu Najwyższego o wyjaśnienie, czy reguła ta obowiązuje również po ogłoszeniu upadłości wspólnika spółki cywilnej. Słowem, czy do masy upadłości wchodzi wówczas oprócz jego udziału w majątku spółki cywilnej także majątek dorobkowy jego i współmałżonka. (uchwała będzie miała w SN sygn. III CZP 92/08)

Kwestia ta od dawna budziła wątpliwości w nauce prawa i orzecznictwie sądowym, a Sąd Najwyższy po wejściu w życie wskazanej ustawy z 2003 r. jeszcze do niej się nie odniósł.

Wątpliwość prawna powstała na tle sprawy przeciwko syndykowi masy upadłości dwu wspólników spółki jawnej. Wniósł ją mąż wspólniczki.

Domaga się on na podstawie art. 70 ustawy z 2003 r. wyłączenia z masy upadłości nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym. Twierdzi – mimo że w akcie notarialnym wyraźnie zapisano, że została kupiona z majątku dorobkowego na prawie wspólności ustawowej i że analogiczny zapis znajduje się w księdze wieczystej – że nieruchomość należy do jego majątku osobistego (odrębnego). Działka bowiem kupiona została za pieniądze pochodzące z majątku osobistego zgromadzonego przed ślubem oraz darowane przez rodziców.

Dom został wprawdzie wybudowany z pieniędzy pochodzących z majątku dorobkowego, ale zgodnie z zasadą, że to, co jest trwale z gruntem związane, należy do gruntu, on jest właścicielem nieruchomości – argumentował mąż.

Sąd nie dał wiary twierdzeniom dotyczącym pochodzenia środków na kupno działki i żądanie męża oddalił. Uznał, że pochodziły one z majątku dorobkowego, również zatem nieruchomość należy do tego majątku.

W konsekwencji, stosownie do art. 124 ust. 1 ustawy z 2003 r., weszła do masy upadłości zbankrutowanej żony. Sąd powołał się ponadto na ust. 3 art. 124, w którym zapisano: „Domniemywa się, że majątek wspólny powstały w okresie prowadzenia przedsiębiorstwa przez upadłego został nabyty ze środków pochodzących z dochodów tego przedsiębiorstwa”.

Zaznaczył, że upadły, decydując się na prowadzenie działalności gospodarczej, zapewnia rodzinie możliwość partycypowania w wynikach tej działalności, ale także przyjmuje ryzyko z nią związane. Interesy zaś małżonka zabezpiecza art. 124 ust. 2, w myśl którego może on dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, zgłaszając ją sędziemu komisarzowi.

Małżonek jest – dodajmy – spłacany z pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży majątku wchodzącego do masy upadłości, w kategorii trzeciej. Mąż upadłej wspólniczki zakwestionował wyrok sądu I instancji, wnosząc apelację. Jednakże sąd II instancji przed jej rozstrzygnięciem powziął wskazaną wątpliwość zasadniczej natury. Teraz czeka na wyjaśnienie Sądu Najwyższego.