Dość często przedsiębiorcom udaje się uzyskać dotacje na zakup środka trwałego np. z funduszy UE. Pojawia się wtedy wiele pytań, m.in. jak je ująć w księgach oraz czy trzeba od nich płacić podatek dochodowy i VAT.

Zwrot wydatków związanych z zakupem środków trwałych nie jest obciążony podatkiem dochodowym. Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 21 ustawy o CIT dotacje są bowiem wolne od podatku. Z kolei art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o PIT mówi, że nie są one uznawane za przychody z działalności gospodarczej.

Potwierdza to m.in. interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 9 sierpnia 2010 r. (ITPB1/415-440/10/DP).

Czytamy w niej, że „kwoty otrzymanych dotacji nie stanowią przychodu z działalności gospodarczej wyłącznie, jeżeli związane są z otrzymaniem, zakupem albo wytworzeniem środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych, podlegających amortyzacji”.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 48 ustawy o CIT i art. 23 ust. 1 pkt 45 ustawy o PIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów z tytułu zużycia środków trwałych, od tej części ich wartości, która odpowiada poniesionym wydatkom na nabycie środków zwróconych podatnikowi w jakiejkolwiek formie, a zatem również w formie dotacji.

Przyznana dotacja nie wpływa na sposób ustalenia wartości początkowej środka trwałego. Nie ma również znaczenia dla wyboru metody amortyzacji i wysokości dokonywanych odpisów amortyzacyjnych. Jeżeli więc firma spełnia warunki uprawniające do skorzystania z jednorazowej amortyzacji (zgodnie z art. 22k ust. 7 ustawy o PIT lub art. 16k ust. 7 ustawy o CIT), to może taką metodę również zastosować.

Jeśli jednak jest prawdopodobne, że dotacja sfinansuje w całości lub w znacznej części zakup środka trwałego, to nie będzie się to opłacać. Celem jednorazowej amortyzacji jest przecież przyspieszenie ujęcia kosztów podatkowych. Nie ma więc sensu stosowanie tej metody, gdy odpisu amortyza-cyjnego nie można do nich zaliczyć.

Zakup i przyjęcie środka trwałego do używania często następuje przed otrzymaniem dotacji. Wtedy firma najpierw rozpoczyna amortyzację i zgodnie z przepisami podatkowymi zalicza do kosztów podatkowych pełną wartość odpisu.

Następnie, w miesiącu faktycznego otrzymania dotacji, musi skorygować koszty podatkowe o taką część dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych, jaka odpowiada udziałowi otrzymanej dotacji w wartości początkowej tego środka trwałego. Nie ma konieczności korygowania kosztów podatkowych wstecz, trzeba to zrobić jednorazowo w okresie rozliczeniowym, w którym podatnik otrzymał dotację.

Potwierdza to m.in. odpowiedź Izby Skarbowej w Katowicach z 24 sierpnia 2010 r. (IBPBI/2/423-1083/10/BG).

Wyjaśniła ona, że „odpisy amortyzacyjne dokonane przed otrzymaniem środków pomocowych stanowią w całości koszt uzyskania przychodów, natomiast w momencie otrzymania środków pomocowych będzie miał zastosowanie art. 16 ust. 1 pkt 48 ustawy o CIT obligujący do wyłączenia – począwszy od tego momentu – z kosztów uzyskania przychodów tej części odpisów amortyzacyjnych, która odpowiada wartości otrzymanego dofinansowania.

W konsekwencji wnioskodawca zobowiązany będzie dokonać korekty tych kosztów, które zostały sfinansowane bezpośrednio ze środków pomocowych, a które w poprzednich okresach sprawozdawczych uznane były za koszty uzyskania przychodów. Korekty kosztów uzyskania przychodów należy dokonać w miesiącu otrzymania tych środków poprzez zmniejszenie kosztów uzyskania przychodów o odpowiednią część wcześniejszych odpisów amortyzacyjnych”.

Od miesiąca, w którym otrzymano dotację, podatnik może zaliczać do kosztów podatkowych tylko odpowiednią część odpisu (od części wartości początkowej sfinansowanej z jego własnych środków).

Zgodnie z art. 41 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości środki pieniężne otrzymane na sfinansowanie nabycia środków trwałych zaliczamy do rozliczeń międzyokresowych przychodów (jeżeli stosownie do innych ustaw nie zwiększają one kapitałów własnych).

Zakwalifikowane do rozliczeń międzyokresowych kwoty stopniowo zwiększają pozostałe przychody operacyjne, równolegle do odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych sfinansowanych z tych źródeł.

Jeżeli zatem zakup środka trwałego został tylko w części sfinansowany dotacją, to do pozostałych przychodów operacyjnych zalicza się tę część wartości dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych, która odpowiada udziałowi otrzymanej dotacji w wartości początkowej tego środka trwałego.

W listopadzie 2009 r. firma kupiła środek trwały o wartości 50 tys. zł. Stawka amortyzacyjna stosowana zarówno dla celów bilansowych, jak i podatkowych wynosi 30 proc. W maju 2010 r. firma otrzymała dotację, która sfinansowała w 50 proc. ceny zakupu środka trwałego.

Odpisy amortyzacyjne naliczone od grudnia 2009 r. do kwietnia 2010 r. wyniosły:

(50 tys. zł x 30 proc.) : 12 x 5= 6250 zł

Dotychczasowe odpisy amortyzacyjne niestanowiące kosztów uzyskania przychodów:

6250 x 50 proc. = 3125 zł

W miesiącu otrzymania dotacji o 3125 zł należy skorygować koszty uzyskania przychodów. Równocześnie tę samą kwotę trzeba przeksięgować z konta „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” na konto „Pozostałe przychody operacyjne”.

Dotacja na zakup środka trwałego nie jest opodatkowana VAT. Wprawdzie zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o VAT obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze, ale tylko o takie dotacje, które mają bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

Dotacja na zakup środka trwałego nie ma bezpośredniego wpływu na cenę, a tym samym nie podlega VAT i nie jest wykazywana w deklaracji VAT.

Z takim stanowiskiem zgadza się fiskus, np. w interpretacji Izby Skarbowej w Katowicach z 12 grudnia 2008 (IBPP1/443-1396/08/AL) czytamy: „Do podstawy opodatkowania zaliczane są tylko takie dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze, które są bezpośrednio przeznaczone na dofinansowanie konkretnego towaru czy też konkretnego rodzaju usługi.

Nie jest więc obrotem ogólna dotacja (subwencja, inna dopłata o podobnym charakterze) uzyskana przez podatnika, niezwiązana z dostawą towaru lub świadczeniem usługi”.

Natomiast VAT naliczony przy nabyciu środka trwałego, który w części lub całości ma być sfinansowany dotacją, jest odliczany na zasadach ogólnych (jego odliczenie zależy od rodzaju działalności, w której wykorzystywany jest środek trwały).

W sytuacji prowadzenia działalności opodatkowanej i zwolnionej podatnik odlicza VAT zgodnie z proporcją, o której mowa w art. 90 – 91 ustawy o VAT. Część dotacji, która przypada na podlegający odliczeniu VAT naliczony, zalicza się (w momencie otrzymania) do pozostałych przychodów operacyjnych.

Otrzymaną na zakup środków trwałych dotację prezentujemy w bilansie w pozycji B.IV.2 pasywów, jako „Inne rozliczenia międzyokresowe”. Dotacje wykazuje się w wartości netto, a zatem pomniejszonej o kwoty zaliczone do pozostałych przychodów operacyjnych.

W rachunku zysków i strat odpisy otrzymanej dotacji, dokonane równolegle do odpisów amortyzacyjnych i ujęte na koncie „Pozostałe przychody operacyjne”, wykazujemy w pozycji D.II wariantu porównawczego lub w pozycji G.II wariantu kalkulacyjnego jako „Dotacje”.

Art. 50 ust. 1 ustawy o rachunkowości dopuszcza jednak możliwość większej szczegółowości informacji zawartych w sprawozdaniu finansowym, niż to wynika z załączników do ustawy. Dotacje można więc wykazywać we wspomnianych pozycjach z dalszym ich podziałem.

Autorka jest menedżerem w Departamencie Outsourcingu Rachunkowości Grant Thornton Frąckowiak