Część z nich obowiązywać będzie już 2 maja. Są ważne dla osób, które będą przygotowywać sprawozdania za rok obrotowy rozpoczynający się w 2008 roku.

Większość zmian wchodzi w życie 1 stycznia 2009 r. Będą więc miały zastosowanie do sprawozdań finansowych za rok obrotowy rozpoczynający się w 2009 roku.

Nowe rozwiązania można podzielić na trzy kategorie.

Pierwsza część to zmiany mające na celu doprecyzowanie niektórych pojęć bądź dostosowanie ich do zmieniających się realiów gospodarczych. Najważniejsze z nich to:

-Uściślenie ustawowego pojęcia inwestycji w nieruchomości oraz jednoznaczne określenie poziomu rachunku i strat, na jakim ma być ujmowany wynik z ich zbycia (są to pozostałe koszty i przychody operacyjne; ich definicja również została pod tym kątem zmieniona);

-Zmiana modelu rozliczenia przeszacowania inwestycji w nieruchomości i wartości niematerialne i prawne. Zmiany ich wartości godziwej lub rynkowej będą odnoszone nie na dobro albo w ciężar kapitału z aktualizacji wyceny, lecz bezpośrednio w ciężar kosztów bądź na dobro przychodów finansowych. Pod tym kątem odpowiednio zmieniony został też przepis określający wynik operacji finansowych;

-Zmiana sposobu wykazywania dopłat do cen sprzedaży – będą wykazywane nie na poziomie pozostałych przychodów operacyjnych, lecz jako przychody ze sprzedaży podstawowej (co notabene będzie zgodne z ekonomiczną treścią zdarzenia);

-Modyfikacja zasad ujmowania w księgach operacji wyrażonych w walucie obcej – jeśli nie będzie zasadne zastosowanie kursu faktycznego (np. przejętego przez bank obsługujący transakcję), wówczas do ujęcia operacji będzie stosowany kurs średni ogłoszony dla danej waluty przez NBP z dnia poprzedzającego dzień przeprowadzenia operacji (np. powstania zobowiązania, zarachowania należności w walucie obcej). W efekcie skorygowania tych zasad ujmowanie operacji wyrażonych w walutach obcych dla celów bilansowych będzie zasadniczo zbieżne z uregulowaniami ustaw o CIT i o PIT;

-Rozszerzenie katalogu zdarzeń zwalniających z obowiązku zamykania i otwierania ksiąg rachunkowych. Przykładowo można będzie nie zamykać i nie otwierać ksiąg rachunkowych w przypadku przekształcenia spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową (dotychczas można było tego nie robić tylko w przypadku przekształcania spółki osobowej bądź cywilnej w inną spółkę osobową);

-Doprecyzowanie sposobu kwalifikacji i wykazywania w pasywach rezerw na przyszłe świadczenia pracownicze;

-Przyjęcie zasady, że odpisy z wyniku finansowego bieżącego roku obrotowego, w tym także odpisy z zysku (np. zaliczki na dywidendy) uznaje się za śródroczny podział wyniku finansowego (wpłynie to na prezentację dokonanych wypłat np. w śródrocznych sprawozdaniach finansowych).

Druga grupa to zmiany, które mają dostosować nasze prawo bilansowe do przepisów unijnych. Chodzi o zgodność z dyrektywami:

-78/660/EWG w sprawie rocznych jednostkowych sprawozdań finansowych niektórych rodzajów spółek,

-83/349/EWG w sprawie skonsolidowanych sprawozdań finansowych,

-86/635/EWG w sprawie rocznych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych banków i innych instytucji finansowych,

-91/674/EWG w sprawie rocznych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych zakładów ubezpieczeń.

Na szczególną uwagę zasługują tu dwie kwestie:

-Rozszerzenie zakresu informacji ujawnianych w opisowej części sprawozdania finansowego, jaką jest informacja dodatkowa. Wprowadzono tu obowiązek poinformowania o:

– istotnych transakcjach i ich wartości, zawartych przez jednostkę na innych warunkach niż rynkowe, jeśli stroną jest podmiot powiązany (ustawa szczegółowo określa krąg takich podmiotów i osób),

– wynagrodzeniu biegłego rewidenta (lub podmiotu uprawnionego), jakie zostało wypłacone lub jest należne za rok obrotowy z podziałem na zapłatę za obowiązkowe badanie sprawozdania finansowego, usługi doradztwa podatkowego oraz inne;

Informacje te będą musiały być podawane już w sprawozdaniach finansowych za rok obrotowy rozpoczynający się w roku 2008.

-Wprowadzenie solidarnej odpowiedzialności zarządu i osób zasiadających w radzie nadzorczej bądź innym organie nadzorującym spółkę za szkodę wyrządzoną przez działanie lub zaniechanie stanowiące naruszenie obowiązku zapewnienia, aby sprawozdanie finansowe i sprawozdanie z działalności spełniały wymagania stawiane przez ustawę o rachunkowości.

Istotne novum stanowi również adresowany do spółek, których papiery wartościowe zostały dopuszczone do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego, wymóg ujmowania w sprawozdaniu z działalności jednostki tzw. zasad ładu korporacyjnego. Obowiązek ten będzie również dotyczył sprawozdań finansowych (sprawozdań z działalności) za rok obrotowy rozpoczynający się w bieżącym roku.

Trzecia kategoria to zmiany wprowadzające ułatwienia dla małych i średnich podmiotów, czyli tych, które nie podlegają obowiązkowemu audytowi. Umożliwiono im stosowanie uproszczenia w kalkulowaniu kosztu własnego wytworzenia wyrobów. Będą mogły odstąpić od ustalania tzw. normalnego poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych i dzielenia kosztów pośrednich na uzasadnione i ponadnormatywne. Wszystkie pośrednie koszty produkcji można będzie alokować na produkt, przy czym produkty (także w toku) nie będą mogły w bilansie być wycenione wyżej niż w cenie sprzedaży netto.

To oczywiście nie wszystkie nowości wprowadzone przez nowelizację. Warto też wspomnieć o zmianach w metodologii konsolidowania sprawozdań finansowych, połączonych z modyfikacją niektórych definicji (zmiany te mają również wpływ na określanie składu grup kapitałowych). Wprowadzone zostały też pewne szczególne uregulowania odnoszące się do jednostek obowiązanych do stosowania MSR (np. regulacje dotyczące zaprzestania ich stosowania).

Poza tym do ustawy włączono przepisy o usługowym prowadzeniu ksiąg rachunkowych (rozdział 8a), przy okazji je zmieniając (pisaliśmy o tym w artykule "Certyfikat księgowego tylko po egzaminie").

Autor jest biegłym rewidentem współpracującym z TPA Horwath Horodko Audit Poznań

Zobacz Ustawę o rachunkowości