Jednym z elementów sprawozdania finansowego jest informacja dodatkowa. Sporządzają je wszystkie jednostki zobowiązane stosować zasady rachunkowości, czyli m.in. spółki prawa handlowego, spółki osobowe przekraczające określony w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0A9C91F09A5DF196E9BF3E3A17ED1D94?id=324433]ustawie o rachunkowości[/link] limit przychodów netto (1200 tys. zł), banki oraz osoby zagraniczne.

Pozostałe elementy sprawozdania finansowego to bilans, rachunek zysków i strat, rachunek przepływów pieniężnych, sprawozdanie ze zmian w kapitale własnym.

Są to zestawienia tabelaryczne, które na dzień bilansowy prezentują stan majątku, źródła jego finansowania, osiągnięty wynik z działalności, zdolność generowania przez przedsiębiorstwo środków pieniężnych i sposób ich wykorzystania.

Dane w nich zawarte nie zawsze są możliwe do bezpośredniego odczytania. Wymagają dodatkowego elementu, który je uszczegółowi i wyjaśni wykazane w wybranych pozycjach dane liczbowe. Takim elementem jest właśnie informacja dodatkowa.

[srodtytul]Dwie części[/srodtytul]

Informacja składa się z dwóch części:

- wprowadzenia do sprawozdania finansowego i

- dodatkowych informacji i objaśnień.

We wprowadzeniu opisana jest przyjęta przez jednostkę polityka rachunkowości, zasady wyceny aktywów i pasywów, ustalania wyniku finansowego oraz przyczyny i skutki ich ewentualnych zmian w stosunku do roku poprzedzającego.

Natomiast dodatkowe informacje i objaśnienia zawierają m.in.:

1. wyjaśnienia do pozycji bilansu, rachunku zysków i strat, zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych za okresy sprawozdawcze objęte sprawozdaniem finansowym,

2. proponowany podział zysku lub pokrycia straty,

3. podstawowe informacje dotyczące pracowników i organów jednostki,

4. inne informacje istotne dla zrozumienia sprawozdania finansowego.

[srodtytul]Sposób prezentacji danych[/srodtytul]

Załącznik nr 1 do ustawy o rachunkowości określił tylko minimalny, wymagany zakres i rodzaj przedstawianych informacji i objaśnień. Jeżeli jest to niezbędne dla właściwej oceny sytuacji jednostki, ma ona możliwość rozszerzenia podawanych informacji.

Może przyjąć wybraną przez siebie formę prezentacji danych: tabelaryczną, opisową albo mieszaną.

W informacji dodatkowej wybrane pozycje prezentowane są dla dwóch kolejnych okresów sprawozdawczych: na dzień bilansowy i na dzień kończący poprzedni rok obrotowy.

Ważne jest, aby przedstawiane dane zachowywały kolejność pozycji, punktów, podpunktów i liter podanych w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości.

Jeżeli dane zdarzenie nie wystąpiło w jednostce, dopuszczalny jest przy takim punkcie zapis: „nie występuje”. Jeżeli określone zdarzenie nie wystąpiło zarówno w roku obrotowym, jak i w roku go poprzedzającym, jednostka może pominąć taką pozycję.

Dane wyrażone w kwotach powinny być podawane z taką samą dokładnością, jaką przyjęto w pozostałych elementach sprawozdania finansowego, czyli albo w złotych, albo w tysiącach złotych.

[srodtytul]Objaśnienia do bilansu...[/srodtytul]

Pierwsza część dodatkowych informacji i objaśnień dotyczy bilansu i obejmuje w szczególności zmiany w wartości aktywów trwałych, ich zwiększenia, zmniejszenia, stan początkowy i końcowy oraz ich amortyzację lub umorzenie.

Pozycja ta z reguły jest prezentowana w postaci zestawienia tabelarycznego, a sumy tabeli powinny być zgodne z odpowiednimi pozycjami aktywów trwałych prezentowanymi w bilansie.

Kolejne punkty tej części wykazują wartość gruntów, w stosunku do których jednostka posiada prawo wieczystego użytkowania, wartość nieamortyzowanych lub nieumarzanych przez jednostkę środków trwałych, ale używanych na podstawie umów najmu, dzierżawy lub leasingu.

Dalej wykazywane są zobowiązania wobec budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego z tytułu uzyskania prawa własności budynków i budowli.

Następne punkty dotyczą jednostek, które nie mają obowiązku sporządzenia zestawienia zmian w kapitale własnym.

Przedstawiają więc one strukturę własności kapitału podstawowego, liczbę i wartość nominalną subskrybowanych akcji (w tym uprzywilejowanych) oraz stany początkowe i końcowe kapitałów zapasowych i rezerwowych.

Następnie przedstawiane są propozycje co do sposobu podziału zysku lub pokrycia straty za dany rok obrotowy. Istotna jest też prezentacja stanu rezerw na początek i koniec roku obrotowego, ich zwiększenia, wykorzystania, rozwiązania.

Przedstawiamy też tutaj informacje o odpisach aktualizujących wartość należności, podziale zobowiązań długoterminowych, wykaz grup zobowiązań zabezpieczonych na majątku jednostki (np. wekslem, hipoteką, zastawem lub zastawem skarbowym) i zobowiązania warunkowe, w tym również udzielone przez jednostkę gwarancje i poręczenia, także wekslowe.

[srodtytul]...i rachunku zysków i strat[/srodtytul]

Druga część informacji dodatkowej ma na celu uszczegółowienie wybranych pozycji wykazanych w rachunku zysków i strat. Mamy tutaj przede wszystkim szczegółowo przedstawioną strukturę rzeczową i terytorialną przychodów netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów.

W tym miejscu jednostki podają informacje dotyczące wszystkich realizowanych umów długoterminowych.

Ponadto przedstawia się tutaj wysokość i wyjaśnienie przyczyn dokonania odpisów aktualizujących środki trwałe i zapasy, informacje o przychodach, kosztach i wynikach działalności zaniechanej w roku obrotowym lub przewidzianej do zaniechania w roku następnym.

Ważnym punktem jest rozliczenie głównych pozycji różniących podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od wyniku finansowego brutto.

Jednostka prezentuje tutaj poniesione w ostatnim roku i planowane na następny rok nakłady na niefinansowe aktywa trwałe – odrębnie – poniesione i planowane nakłady na ochronę środowiska.

Dalej przedstawiamy kursy walut obcych NBP przyjęte do wyceny dla pozycji bilansu oraz rachunku zysków i strat, wyrażonych w walutach obcych obowiązujące na dzień bilansowy.

Jeżeli spółka sporządza cash flow, to zamieszcza objaśnienie struktury środków pieniężnych przyjętych do rachunku przepływów pieniężnych.

[srodtytul]Informacja o umowach i transakcjach[/srodtytul]

Kolejne punkty informacji dodatkowej dotyczą danych na temat zawartych przez jednostkę umów i transakcji.

Musimy przedstawić tu przede wszystkim informacje o przeciętnym zatrudnieniu, wynagrodzeniach, pożyczkach i świadczeniach na rzecz osób wchodzących w skład organów zarządzających, nadzorujących albo administrujących spółek handlowych za rok obrotowy.

Przedstawiamy też informacje o zdarzeniach szczególnych, czyli o znaczących zdarzeniach dotyczących lat ubiegłych, zdarzeniach, jakie nastąpiły po dniu bilansowym, i o dokonanych w roku obrotowym zmianach zasad (polityki) rachunkowości.

Jednostki wchodzące w skład grup kapitałowych w dalszych punktach prezentują informacje o wspólnych przedsięwzięciach, które nie podlegają konsolidacji, o transakcjach z jednostkami powiązanymi i wykaz spółek, w których jednostka posiada co najmniej 20 proc. udziałów w kapitale lub ogólnej liczbie głosów w organie stanowiącym spółki. Dalej mamy informacje o połączeniu spółek.

Jeżeli występuje niepewność co do możliwości kontynuowania działalności, spółka to opisuje i wskazuje, czy sprawozdanie finansowe zawiera korekty z tym związane i czy będą podejmowane działania mające na celu eliminację niepewności.

Końcowa część zawiera inne istotne informacje oraz dodatkowe informacje i objaśnienia w zakresie instrumentów finansowych.

[ramka][b]Co się zmieniło[/b]

W trakcie 2008 r. wprowadzono wiele zmian w ustawie o rachunkowości, które weszły w życie 1 stycznia 2009 r.

Mają one zatem pierwszy raz zastosowanie do sprawozdań finansowych za rok obrotowy rozpoczynający się w 2009 r.

Jedną z ważniejszych zmian jest poszerzenie zakresu ujawnień w „Dodatkowych informacjach i objaśnieniach” dotyczących informacji o:

1. charakterze i celu gospodarczym zawartych przez jednostkę umów nieuwzględnionych w bilansie w zakresie niezbędnym do oceny ich wpływu na sytuację majątkową, finansową i wynik finansowy jednostki;

2. istotnych transakcjach (wraz z ich kwotami) zawartych przez jednostkę na innych warunkach niż rynkowe ze stronami powiązanymi, przez które rozumie się jednostki powiązane oraz:

a. osobę, która jest członkiem organu zarządzającego, nadzorującego lub administrującego jednostki lub jednostki z nią powiązanej, lub

b. osobę, która jest małżonkiem lub osobą faktycznie pozostającą we wspólnym pożyciu, krewnym lub powinowatym do drugiego stopnia, przysposobionym lub przysposabiającym, osobą związaną z tytułu opieki lub kurateli w stosunku do którejkolwiek z osób będących członkami organu zarządzającego, nadzorującego lub administrującego jednostki lub jednostki z nią powiązanej, lub

c. jednostkę kontrolowaną, współkontrolowaną lub inną jednostkę, na którą znaczący wpływ wywiera lub posiada w niej znaczącą ilość głosów, bezpośrednio albo pośrednio osoba, o której mowa w lit. a i b, lub

d. jednostkę realizującą program świadczeń pracowniczych po okresie zatrudnienia, skierowany do pracowników jednostki lub innej jednostki będącej jednostką powiązaną w stosunku do tej jednostki

– wraz z informacjami określającymi charakter tych transakcji; informacje dotyczące poszczególnych transakcji mogą być zgrupowane według ich rodzaju, z wyjątkiem przypadku, gdy informacje na temat poszczególnych transakcji są niezbędne dla zrozumienia ich wpływu na sytuację majątkową, finansową i wynik finansowy jednostki;

3. wynagrodzeniu biegłego rewidenta lub podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych, wypłaconym lub należnym za rok obrotowy odrębnie za:

a. obowiązkowe badanie rocznego sprawozdania finansowego,

b. inne usługi poświadczające,

c. usługi doradztwa podatkowego,

d. pozostałe usługi.

Ujawnienie „charakteru i celu gospodarczego zawartych przez jednostkę umów nieuwzględnionych w bilansie” ma na celu przekazanie użytkownikom sprawozdania finansowego informacji o istotnym ryzyku i korzyściach wynikających z transakcji pozabilansowych, czyli wszelkich transakcji lub umów wiążących spółkę z innymi podmiotami.

Tego typu transakcje nie są wykazane w bilansie, a mają istotny wpływ na wynik finansowy. Przykładowo może to być umowa faktoringu.

W przypadku „istotnych transakcji (wraz z ich kwotami) zawartych przez jednostkę na innych warunkach niż rynkowe ze stronami powiązanymi” ich wyszczególnienie pomaga w ocenie sytuacji finansowej spółki i całej grupy kapitałowej.

Transakcje z najważniejszymi członkami kierownictwa oraz małżonkami członków organów spółki, gdy transakcje te są istotne i zostały zawarte na warunkach odbiegających od warunków rynkowych, zostały objęte wymogiem ujawniania informacji w sposób rozszerzony.

Konieczność zamieszczenia informacji o „wynagrodzeniu biegłego rewidenta lub podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych” wynika z dostosowania polskich regulacji do dyrektyw unijnych (dyrektywy 2006/43/WE z 17 maja 2006 r. w sprawie ustawowych badań rocznych sprawozdań finansowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych) i ma na celu zwiększenie przejrzystości relacji między badaną spółką a biegłym rewidentem.[/ramka]

[i]Autorka jest kierownikiem Zespołu Księgowego w BSO Outsourcing sp z o.o.[/i]