Kontrakt forward oznacza niezestandaryzowaną umowę, będącą przedmiotem obrotu pozagiełdowego, zobowiązującą jedną z jej stron do dostarczenia, a drugą do odbioru aktywów w określonej ilości i cenie, w ustalonym terminie. Strona, która zobligowana jest do zapłaty w przyszłości ustalonej z góry kwoty za dostarczoną ilość instrumentu bazowego, przyjmuje w kontrakcie „pozycję długą" (nabywa kontrakt terminowy). Z kolei strona, na której ciąży obowiązek dostarczenia w przyszłości określonej ilości instrumentu podstawowego, przyjmuje w kontrakcie „pozycję krótką" (sprzedaje kontrakt).
Kontrakty forward podlegają negocjacji między stronami (emitentem kontraktu i jego odbiorcą). Rozliczenie kontraktu forward związane jest – co do zasady – z fizyczną dostawą przedmiotu umowy (mamy wówczas do czynienia z rzeczywistym instrumentem finansowym, np. walutą), chociaż dopuszczalne jest również rozliczenie gotówkowe na zasadzie netto.
Przykład
Jeśli kontrakt forward jest rozliczany na zasadzie netto, to wypłacana jest wówczas jedynie różnica między ceną umowną a ceną rzeczywistą instrumentu bazowego w dacie rozliczenia kontraktu. W przypadku kontraktu walutowego będzie to różnica wynikająca z kursu terminowego waluty, określonego w kontrakcie oraz kursu rzeczywistego waluty w dniu realizacji kontraktu.
Kontrakty forward obciążone są ryzykiem niewywiązania się z postanowień umowy przez obie jej strony. Podobnie jak kontrakty futures i swap (a w przeciwieństwie do opcji) zaliczają się do kategorii instrumentów symetrycznych, w przypadku których obie strony przyjmują zobowiązania.
Jak księgować
Ujęcie kontraktu forward w księgach rachunkowych dla celów spekulacyjnych wymaga następujących zapisów:
1. Zawarcie kontraktu forward
Wn „Krótkoterminowe aktywa finansowe" (aktywa finansowe przeznaczone do obrotu)
Ma „Pozostałe rozrachunki" (zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu)
lub
Wn „Krótkoterminowe aktywa finansowe - kontrakty forward" (ewidencja pozabilansowa)
2. Wycena kontraktu forward na dzień bilansowy oraz w dacie jego realizacji
Wn „Koszty finansowe"
Ma „Krótkoterminowe aktywa finansowe" lub „Odpisy aktualizujące krótkoterminowe aktywa finansowe"
lub
Wn „Krótkoterminowe aktywa finansowe" lub „Odpisy aktualizujące krótkoterminowe aktywa finansowe"
Ma „Przychody finansowe"
3. Dostawa instrumentu bazowego (np. waluty)
Wn „Rachunki bankowe" (rachunek walutowy)
Ma „Krótkoterminowe aktywa finansowe"
4. Rozliczenie kontraktu forward
– zapłata, wobec poniesienia straty na kontrakcie
Wn „Pozostałe rozrachunki"
Ma „Rachunki bankowe" (rachunek bieżący)
– otrzymanie zapłaty, wobec osiągnięcia zysku na kontrakcie
Wn „Rachunki bankowe" (rachunek bieżący)
Ma „Pozostałe rozrachunki"
5. Zamknięcie kontraktu forward
Wn „Pozostałe rozrachunki" (zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu)
Ma „Krótkoterminowe aktywa finansowe" (aktywa finansowe przeznaczone do obrotu)
lub
Ma „Krótkoterminowe aktywa finansowe-kontrakty forward" (ewidencja pozabilansowa).
Na podstawie art. 46 ust. 2a ustawy o rachunkowości, podmiot może zaewidencjonować kontrakt forward jako krótkoterminowe aktywa finansowe (w analityce „Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu") i równocześnie jako pozostałe rozrachunki (w analityce „Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu"). W każdej z tych kategorii kontrakt ujmowany jest na poziomie równym iloczynowi wielkości kontraktu (ilości instrumentu bazowego) oraz ceny realizacji. W efekcie kompensaty aktywów i zobowiązań finansowych, wartość bilansowa kontraktu wynosi zero. Jeżeli na dzień zawarcia kontraktu forward podmiot nie poniósł żadnych kosztów transakcyjnych (zawarcie kontraktu nie wywołuje zmian wartości majątku i źródeł finansowania), to wówczas wartość początkowa kontraktu wynosi zero. W takiej sytuacji można nie ujmować kontraktu w księgach na kontach bilansowych (zaleca się jednak prowadzenie ewidencji pozabilansowej zawartych kontraktów lub rejestru zawieranych umów, w myśl przyjętych zasad rachunkowości).
W wartości godziwej
Kontrakt forward wycenia się na dzień bilansowy według wartości godziwej (tj. kwoty, za jaką np. bank jest gotowy zrealizować kontrakt). Skutki przeszacowania wartości kontraktów forward ewidencjonuje się jako przychody lub koszty finansowe w okresie sprawozdawczym, w którym dokonano wyceny.
Uwaga! Skutki wyceny walutowych kontraktów forward nie są różnicami kursowymi.
Kontrakt forward powinien zostać wyłączony z ksiąg rachunkowych (wyksięgowany) w momencie utraty nad nim kontroli, tj. gdy wynikające z niego prawa do korzyści ekonomicznych zostaną zrealizowane, wygasną lub podmiot zrzekł się tych praw.
