Co dalej z neosędziami? Tomasz Krawczyk: Gruba kreska to najgorsze rozwiązanie

Od miesięcy słyszymy o weryfikacji neosędziów i powrocie do praworządności w wymiarze sprawiedliwości. Komisja powołana do przygotowania projektu niedawno skończyła prace. Sprawa weryfikacji pozostaje jednak otwarta, bo propozycji jest kilka. Ma pan swój pomysł?

Każde rozwiązanie inne niż wypowiedzenie się przez naprawiony TK jest połowiczne, bo oparte tylko na orzecznictwie SN, ETPC i TSUE. Problem z neo-KRS i neosędziami jest zaś od początku ustrojowy. Zarzut niekompatybilności z prawem międzynarodowym pojawił się z braku możliwości weryfikacji przez polski TK. Przy czym wady neo-KRS względem ustawy zasadniczej widziały wspomniane organy, a ostatnio Komisja Wenecka. Wprawdzie TK orzekał w 2019 r. o zmianach w ustawie o KRS (sygn. K 12/18), ale m.in. udział „dublera” (sprawozdawcą J. Piskorski) czy celowo spłycony zakres kontroli (np. realnie nie zbadano zgodności zmian z art. 186 ust. 1 Konstytucji RP) czynią ową wypowiedź ułomną. Z tego przekonania o niekonstytucyjności neo-KRS i ustrojowego nieistnienia neosędziów wziął się projekt Iustitii (idący trochę na skróty, bo takiego orzeczenia TK nadal nie ma), oparty na założeniu, że nie doszło do skutecznych powołań w świetle konstytucji, ale najwyżej do nominacji ustawowych, porównywalnych z asesorskimi. Konsekwencją jest wtedy brak gwarancji nieusuwalności neosędziów oraz konieczność powtórzenia w całości konkursów przed nową KRS. Nawet Komisja Wenecka dostrzega wadliwość wszystkich powołań, łącznie z sędziami po KSSiP. Bez wyroku naprawionego TK zawsze będzie spór np. o status neosędziów, przekładający się np. na kwestię, kto może wybierać i startować do nowej KRS, czy na zakres praw nabytych (stawki awansowe, prawo do stanu spoczynku). Stąd moje zastrzeżenia do sensu zmian w ustawie o KRS już teraz.