- W jaki sposób pracujący emeryci, którzy przekroczyli dopuszczalny limit przychodu, mogą zapobiec zawieszeniu wypłaty świadczenia przez ZUS? – pyta czytelnik.

Prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu przewyższającego 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez prezesa GUS. Tak stanowi art. 104 ust. 7 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 748, dalej: ustawa emerytalna).

W razie osiągania przychodu przekraczającego 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez GUS, nie wyższego jednak niż 130 proc. tej kwoty, ZUS zmniejsza świadczenie o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż aktualnie obowiązująca kwota maksymalnego zmniejszenia.

Co uszczupli

Za przychód wpływający na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia uważa się ten stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Będą to też kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie kodeksu pracy, a także świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

W stosunku do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osób z nimi współpracujących (a także innych prowadzących pozarolniczą działalność, np. wykonujących wolny zawód) za przychód, powodujący zawieszenie prawa do emerytury lub renty lub zmniejszenie ich wysokości, przyjmuje się ten stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Przy rozliczaniu emerytur i rent stosuje się zasadę, że przychód odnosi się do miesiąca (roku), w którym został przedstawiony do wypłaty. Jednak gdy wypłacony przychód został osiągnięty z pracy wykonywanej w okresie, w którym zainteresowany nie miał jeszcze prawa do świadczenia, nie wpływa on na wypłatę emerytury lub renty >patrz ramka.

Przykład

Pan Stanisław pobiera rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 1 stycznia 2015 r. oraz nadal pracuje w dotychczasowym zakładzie. W marcu 2015 r. wypłacono mu trzynastkę za 2014 r. Czy ta nagroda powinna być uwzględniona w przychodzie za 2015 r.?

Przychód ten nie podlega wliczeniu do przychodu osiągniętego w 2015 r. oraz rozliczeniu, ponieważ pan Stanisław uzyskał go za pracę świadczoną przed przyznaniem renty.

Przykład

Prawo do emerytury pracownik nabył 15 stycznia 2016 r. i nadal pracuje w dotychczasowej firmie na etacie. W lutym 2016 r. otrzymał nagrodę z zysku za 2015 r. Czy należy ją wliczyć do przychodu za 2015 r.? Nie, gdyż uzyskał ją za pracę świadczoną, zanim przyznano mu emeryturę.

Przychód osiągnięty z pracy wykonywanej w okresie, w którym wypłata świadczenia była zawieszona, uważa się za przychód uzyskany w tym okresie, jeżeli jest to korzystniejsze dla emeryta lub rencisty.

Gdy wypłacona należność częściowo dotyczy okresu, w którym zainteresowany był uprawniony do emerytury lub renty, do przychodu zawieszającego prawo do tego świadczenia lub zmniejszenia jego wysokości wlicza się odpowiednią część tej kwoty, przysługującą za okres, w którym zainteresowany był uprawniony do emerytury lub renty.

Przykład

Prawo do renty rodzinnej ubezpieczona nabyła od 1 grudnia 2015 r. W I kwartale 2016 r. nadal pozostawała w zatrudnieniu. W marcu 2016 r. wypłacono jej nagrodę z zysku za IV kwartał 2015 r. Czy trzeba ją wliczyć w całości do przychodu za 2015 r.? Nie, do przychodu za marzec 2016 r. wlicza się kwotę nagrody przysługującą za grudzień 2015 r., a więc 1/3 jej wysokości.

Jakie zasady

Jeżeli z zawiadomienia o wysokości przychodu, jaki zamierza osiągać emeryt lub rencista, wynika, że przychód ten będzie osiągany w kwocie:

- nieprzekraczającej 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – ZUS wypłaca świadczenie w pełnej należnej wysokości,

- przekraczającej 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, nie wyższej jednak niż 130 proc. tego wynagrodzenia – ZUS zmniejsza świadczenie, nie więcej jednak niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia.

Rozliczenie po zakończeniu roku

Zainteresowany ma dwie możliwości. Może zdecydować się na rozliczenie miesięczne albo roczne. O tym, według którego sposobu świadczenie ma być rozliczone, decyduje wniosek świadczeniobiorcy. Jeżeli jednak z nadesłanej dokumentacji wynika możliwość zastosowania obu sposobów, ZUS musi rozliczyć według wariantu korzystniejszego dla świadczeniobiorcy.

W 2015 r. świadczenie mogło być zawieszone przez cały rok lub przez kilka miesięcy, zmniejszone lub wypłacane w pełnej wysokości. Jeżeli uzyskany przychód uzasadniał jego zawieszenie w całym roku, ZUS ustala łączną kwotę świadczeń, jaka przysługiwała w 2015 r., a następnie:

- uzna, że świadczenie jest rozliczone, jeżeli było zawieszone przez cały rok,

- ustali kwotę nienależnie pobranego świadczenia, które świadczeniobiorca musi zwrócić ZUS, jeżeli świadczenie było wypłacane przez część roku w pełnej lub zmniejszonej wysokości.

Wpłata na FUS

Gdy w wyniku rozliczenia świadczenia ZUS ustali, że przychód uzyskany przez emeryta lub rencistę w 2015 r. przekroczył wyższą kwotę graniczną o kwotę niższą niż ta nienależnie pobranych świadczeń, emeryt lub rencista może dokonać dobrowolnej wpłaty na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Jest to różnica między uzyskanym przychodem a wyższą kwotą graniczną, przy czym podlega ona pomniejszeniu o zaliczkę pobraną na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Wpłaty na FUS dokonuje świadczeniobiorca, gdy – po dokonaniu wpłaty – zainteresowany musi zwrócić nienależnie pobrane świadczenie. Natomiast wymagana jest zgoda świadczeniobiorcy, gdy ZUS przekazywałby należność po potrąceniu wpłaty na FUS.

Jeżeli świadczenie było w całym roku zawieszone, ZUS zwróci świadczeniobiorcy świadczenie po pomniejszeniu maksymalnej kwoty zmniejszenia (ewentualnie po pomniejszeniu kwoty wpłaty na FUS, jeżeli świadczeniobiorca zgodzi się na takie działanie).

Gdy świadczenie było w całym roku zmniejszone o maksymalną kwotę, ZUS uzna, że jest ono rozliczone. Jeżeli natomiast było przez część roku wypłacane w pełnej wysokości, a w części zmniejszone lub zawieszone, ZUS ostatecznie rozliczy to, ustalając, jaką kwotę należy zwrócić zainteresowanemu, czy za jaki okres i w jakiej wysokości pobrano nienależne świadczenie.

Kiedy nie uwzględniać

Rozliczeniu nie podlegają przychody:

- uzyskane z tytułu pracy wykonywanej przed przyznaniem prawa do świadczenia lub po ustaniu prawa do emerytury lub renty,

- uzyskane przez emeryta po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego ustalanego indywidualnie, w zależności od daty urodzenia; z wyjątkiem przypadków, kiedy rozliczenie na ogólnych zasadach, tj. w skali całego rozliczanego roku (okresu), jest dla emeryta korzystniejsze,

- uzyskane w okresie, w którym świadczenie było zawieszone w trybie art. 103 ust. 3 ustawy emerytalnej; przychód ten nie podlega uwzględnieniu przy rozliczaniu świadczeń,

- uzyskane przez emeryta w okresie, gdy emerytura była zawieszona, bo kontynuował on zatrudnienie u tego samego pracodawcy, u którego był zatrudniony przed uzyskaniem świadczenia (art. 103a ustawy emerytalnej). -