Od kiedy wypłaca się świadczenia emerytalno-rentowe

W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem sądu za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się też dzień wpływu do ZUS prawomocnego orzeczenia sądu.

Zgodnie z art. 100 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 748, dalej ustawa emerytalna) prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do ich nabycia. Jeżeli ubezpieczony pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wypłacane na podstawie kodeksu pracy, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty szkoleniowej powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku, świadczenia lub wynagrodzenia.

Przykład

Pan Kazimierz ukończył powszechny wiek emerytalny 15 maja 2015 r. Wniosek o emeryturę złożył dopiero 16 lipca. Czy ZUS przyzna emeryturę i rozpocznie jej wypłatę od daty nabycia prawa czy od złożenia wniosku o jej przyznanie? Ponieważ wniosek o ustalenie prawa do emerytury ubezpieczony zgłosił dwa miesiące po dniu nabycia prawa do świadczenia, nie należy się ono za okres sprzed zgłoszenia, ale dopiero od daty złożenia wniosku w ZUS.

Po wyroku

W myśl art. 118 ustawy emerytalnej ZUS wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się też dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli ZUS nie odpowiada za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Wydając orzeczenie, organ odwoławczy stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Przykład

15 lipca 2015 r. sąd pracy i ubezpieczeń społecznych wydał orzeczenie przyznające ubezpieczonemu prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach na mocy art. 184 ustawy emerytalnej wstecz od 1 grudnia 2014 r. Podczas postępowania sądowego osoba ta była i nadal jest zatrudniona. Czy ZUS wyrówna jej emeryturę od daty nabycia prawa do niej czy od daty jej przyznania świadczenia przez sąd?

Zgodnie z przepisami działającymi do 31 grudnia 2012 r. wymóg rozwiązania stosunku pracy był konieczny do przyznania prawa do emerytury z art. 184 ustawy emerytalnej. Poczynając od 1 stycznia 2013 r., aby przyznać wcześniejszą emeryturę na podstawie tego przepisu, nie trzeba już rozwiązywać umowy. Dlatego ZUS powinien wypłacić ją od 1 grudnia 2014 r.

Ponieważ jednak ubezpieczony przez cały ten okres był na etacie oraz w dniu przyznania przez sąd prawa do wcześniejszej emerytury z art. 184 ustawy nie osiągnął powszechnego wieku emerytalnego, obowiązują go zasady zawieszania i zmniejszania świadczeń emerytalno-rentowych. W myśl art. 104 ustawy prawo do emerytury lub renty zawiesza się lub zmniejsza te świadczenia, gdy zainteresowany osiąga przychód z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Za taką uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności.

Kiedy z odsetkami

W myśl art. 85 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 121), jeżeli ZUS – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub go nie wypłacił, musi uregulować od niego ustawowe odsetki określone w prawie cywilnym. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłacie jest następstwem okoliczności, za które ZUS nie odpowiada.

Przykład

Ubezpieczony 15 kwietnia 2015 r. złożył w ZUS wniosek o przyznanie emerytury. Po wydaniu decyzji odwołał się do sądu, gdyż domagał się wyższego świadczenia. Uzasadniał to tym, że ZUS błędnie ustalił jego wysokość. Sąd wydał korzystny dla niego wyrok dopiero 15 czerwca 2015 r. Jeżeli sąd stwierdzi, że w trakcie prowadzonego postępowania ZUS dopuścił się rażących błędów, ubezpieczony otrzyma emeryturę z odsetkami od kwietnia 2015 r.

Ponowne ustalenie

W myśl art. 133 ustawy emerytalnej, gdy ZUS ponownie ustali prawo do świadczeń lub ich wysokości, świadczenia przyznane lub podwyższone wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało do nich prawo, lub do ich podwyższenia, ale nie wcześniej niż:

- od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu,

- za trzy lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, o którym mowa wyżej, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego.

Tę zasadę odpowiednio stosuje się też przy ponownym ustaleniu prawa do świadczeń lub ich wysokości wskutek wznowienia postępowania przed organami odwoławczymi albo kasacji. Tyle że za miesiąc zgłoszenia wniosku przyjmuje się ten, kiedy wniesiono wniosek o wznowienie postępowania lub o kasację.