Nowy 26-tygodniowy urlop rodzicielski oraz wydłużony do 6 tygodni dodatkowy urlop macierzyński to dwie najważniejsze zmiany w uprawnieniach z racji posiadania potomstwa i zasiłkach macierzyńskich. Od dziś weszły one do kodeksu pracy (ustawa z 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, DzU z 2012 r. poz. 675; dalej nowelizacja). Dzięki nim rodzice będą mogli pozostać w domu z dzieckiem przez rok od jego narodzin lub przysposobienia. Przy ubieganiu się o zasiłek macierzyński inne jednak zasady obowiązują etatową mamę, a inne tę prowadzącą własny biznes. Dużo także zależy od tego, czy 17 czerwca kobieta jest jeszcze na podstawowym urlopie macierzyńskim, czy korzysta już z części dodatkowej.

Tuż po porodzie

Chcąc skorzystać z przedłużonej do roku wypłaty zasiłku macierzyńskiego, pracownica musi zadbać o to, aby szef udzielił jej w pełnym wymiarze dodatkowego urlopu macierzyńskiego (od dziś wynosi on 6 tygodni przy pojedynczym porodzie i 8 tygodni, gdy mama powiła przynajmniej bliźniaki). Jeśli rodzicielka jest jeszcze na urlopie macierzyńskim, a okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego kończy się do 30 czerwca 2013 r., to wypłata świadczenia za okres urlopu dodatkowego (w nowym, powiększonym wymiarze) będzie możliwa, gdy złoży pracodawcy pisemny wniosek o tę pauzę przynajmniej na 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z fakultatywnej części macierzyńskiego. Jeśli dochowa terminu, dostanie 100-proc. zasiłek za cały okres dodatkowego macierzyńskiego. Wszyscy, którym podstawowa część macierzyńskiego kończy się w lipcu lub później, będą musieli złożyć taki wniosek wcześniej – 2 tygodnie przed rozpoczęciem dodatkowej części urlopu.

Pod koniec wolnego

Pracownicy, którzy są obecnie na dodatkowym macierzyńskim, mają prawo do „uzupełniającej" części zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu w wymiarze różnicy między nowym a dotychczasowym wymiarem oraz do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego. Ci, którzy są już na finiszu tego wolnego (urlop kończy się im między 17 a 23 czerwca br.), aby dalej pobierać zasiłek, muszą złożyć szefowi pisemny wniosek o udzielenie uzupełniającej części nie później niż do dnia zakończenia urlopu dodatkowego w dotychczasowym wymiarze. Jeśli rodzic spóźni się z formalnościami, o tym, czy dostanie zasiłkowe pieniądze, zadecyduje dobra wola jego szefa. Jeśli pracodawca jest w tym roku płatnikiem zasiłków (chodzi o firmy zatrudniające na 30 listopada 2012 r. przynajmniej 21 ubezpieczonych) i zaakceptuje takie pismo, złożone z lekkim np. jednodniowym poślizgiem, to podwładny otrzyma zasiłek za ten czas. Jeśli jednak to ZUS jest płatnikiem świadczeń macierzyńskich, rodzic nie ma co liczyć na pobłażliwość urzędu. Nie będzie on realizował wniosków złożonych po czasie.

PRZYKŁAD

Pracownica urodziła dziecko 5 stycznia 2013 r. Na dodatkowym urlopie macierzyńskim będzie do 21 czerwca. Aby przedłużyć sobie płatne, rodzicielskie wolne, musi najpóźniej 21 czerwca przedłożyć w kadrach wniosek o dodatkowe 2 tygodnie macierzyńskiego. Jeśli przeoczy ten termin i pismo dotrze do firmy z opóźnieniem, pracodawca nie będzie musiał zaakceptować takiego wniosku. Takie spóźnienie pozbawi jej automatycznie prawa do 26-tygodniowego urlopu rodzicielskiego. Aby bowiem skorzystać z tego nowego uprawnienia należy najpierw w pełni wykorzystać dodatkowy urlop macierzyński.

Podanie do szefa

Rodzice na finiszu dodatkowego macierzyńskiego razem z wnioskiem o dodatkową 2-tygodniową część tego urlopu mogą przedłożyć pracodawcy także wniosek o urlop rodzicielski. Oba wnioski szef musi bezwzględnie zaakceptować. Na ostateczną decyzję, czy złożyć wniosek o rodzicielski, czy wrócić do pracy, podwładny ma czas do dnia, w którym kończy mu się dodatkowy urlop macierzyński. Tak stanowi art. 30 nowelizacji kodeksu pracy.

Jednak decydując się na taki krok, warto pamiętać, o tym, że za 26 tygodni rodzicielskiego na konto pracownika wpływać będzie zasiłek macierzyński w niższej niż dotąd wysokości – wynosić on będzie 60 proc. podstawy wymiaru >patrz ramka.

Inaczej przedsiębiorcy

Na wydłużoną wypłatę zasiłku macierzyńskiego może także liczyć przedsiębiorcza mama, która przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i urodziła dziecko w 2013 r. Prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą mają bowiem prawo do zasiłkowych pieniędzy za czas odpowiadający etatowemu rodzicielskiemu wolnemu (art. 29 ust. 5 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa, tekst jedn. DzU z 2012 r. nr 77, poz. 512 ze zm., dalej ustawa zasiłkowa). To oznacza, że okres zasiłkowy automatycznie wydłużył się tym mamom-przedsiębiorcom, które 17 czerwca br. mają prawo do tego świadczenia. Ale samo zwiększenie okresu zasiłkowego (o 28 tygodni – 2 tygodnie dodatkowego macierzyńskiego + 26 rodzicielskiego) nie oznacza, że rodzicielka bizneswoman otrzyma zasiłek bez dodatkowych formalności.

Ta, która obecnie pobiera zasiłek macierzyński za pierwsze 20 tygodni po porodzie (czyli okres odpowiadający pracowniczemu urlopowi macierzyńskiemu), aby otrzymać 100-proc. świadczenie przez kolejne 6 tygodni, musi pofatygować się do ZUS i złożyć pisemny wniosek o kontynuację wypłaty zasiłku. A to dlatego, że warunkiem przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres określony jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego dla przedsiębiorcy jest pisemny wniosek złożony w tej sprawie przed terminem rozpoczęcia korzystania z zasiłku za ten okres. Taką procedurę przewiduje § 18 rozporządzenia z 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2012 r., poz. 444).

Przedsiębiorcze mamy, które 17 czerwca pobierają zasiłek macierzyński za okres odpowiadający dodatkowemu urlopowi macierzyńskiemu, także muszą pójść do ZUS i złożyć kolejny wniosek o dalszą wypłatę zasiłkowych pieniędzy. Dotyczy to zarówno tego za czas wydłużonego o 2 tygodnie dodatkowego urlopu macierzyńskiego, jak i nowego 26-tygodniowego urlopu rodzicielskiego.

Tydzień na decyzję

Zarówno pracownicy, jak i prowadzący działalność, którym dziecko urodziło się w 2013 r., którzy 17 czerwca nie pobierają zasiłku macierzyńskiego, mają prawo do „uzupełniającej" jego części za okres urlopu dodatkowego w wymiarze różnicy między nowym a dotychczasowym wymiarem oraz do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego, jeśli do 24 czerwca zadeklarują chęć skorzystania z tego uprawnienia.

Taka drugą szansę na zasiłkowe pieniądze mają więc te osoby, które np. wykorzystały tylko podstawową część urlopu zasiłkowego i wróciły do pracy. Także rodzic dziecka urodzonego w 2013 r., który wykorzystał jedynie część dodatkowego urlopu i wrócił do firmy (np. 2 tygodnie z przysługujących przed zmianą 4), może ponownie skorzystać z tego uprawnienia i otrzymać zasiłkowe pieniądze. Decyzję musi podjąć w ciągu tygodnia.

Do 24 czerwca wszyscy ci ubezpieczeni będą musieli złożyć pisemny wniosek o udzielenie „uzupełniającej" części urlopu dodatkowego, a osoby niebędące pracownikami – pisemny wniosek o wypłatę zasiłku za dodatkowy okres. Następnie mogą wystąpić o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego – nie później niż do dnia zakończenia wydłużonego okresu zasiłku macierzyńskiego. Niedopilnowanie tego terminu będzie brzemienne w skutkach – etatowiec nie skorzysta z 26-tygodniowego urlopu rodzicielskiego.

Nowa wysokość zasiłku macierzyńskiego

Zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego przysługuje w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru, a za okres urlopu rodzicielskiego - w wysokości 60 proc. podstawy wymiaru (zob. art. 31 ustawy zasiłkowej). Jeżeli jednak pracownica nie później niż 14 dni po porodzie wystąpi o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze i od razu po nim urlopu rodzicielskiego także w pełnym wymiarze (26 tygodni), to zasiłek macierzyński przez cały czas takiej opieki nad potomkiem wynosić będzie 80 proc. podstawy wymiaru. Pracownica będzie mogła zrezygnować w całości lub w części z udzielonego jej dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego (w terminie nie krótszym niż 14 dni przed przystąpieniem do pracy). Wówczas z wnioskiem o niewykorzystaną część urlopu dodatkowego lub rodzicielskiego i zasiłek macierzyński za ten okres będzie mógł wystąpić ojciec dziecka. Jeśli pracownica zrezygnuje z urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, będzie jej wypłacane wyrównanie zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego i dodatkowego macierzyńskiego do 100 proc. podstawy wymiaru. Będzie ono przysługiwało tylko wtedy, gdy z urlopu rodzicielskiego i zasiłku za ten sam okres nie korzysta ojciec dziecka.