- W lipcu 2012 r. wniosek o emeryturę złożyła nasza pracownica, która 60 lat ukończyła 30 czerwca 2012 r. Ma tylko 17 lat okresów składkowych. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Do wniosku o emeryturę dołączyła zaświadczenie o opłaconych składkach na ubezpieczenie społeczne rolnicze przez 12 lat. Czy ZUS przyzna jej emeryturę i w jaki sposób obliczy jej wysokość? – pyta czytelnik.
Przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy oraz obliczaniu ich wysokości uwzględnia się też okresy wymienione w art. 10 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej ustawa emerytalna). Chodzi o:
1)
okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,
2)
przypadające przed 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16. roku życia,
3)
przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia.
Traktuje się je jak okresy składkowe, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5–7 ustawy emerytalnej są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.
Osobie, która udowodniła co najmniej: 20 lat – kobieta lub 25 lat – mężczyzna okresów składkowych albo składkowych uzupełnionych okresami nieskładkowymi w rozmiarze nie większym niż 1/3 udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych, przysługującą jej emeryturę oblicza się, uwzględniając okresy składkowe i nieskładkowe bez okresów pracy w gospodarstwie.
Co zaliczyć
Za okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki, uważa się także te, w których występowało ustawowe zwolnienie od opłacania tych danin. Nie bierze się natomiast pod uwagę tych okresów, za które składkę umorzono lub odroczono jej opłacanie. Jeżeli jednak odroczoną składkę uregulowano, okres, za który to zrobiono, uwzględnia się przy ustalaniu ubezpieczenia rolniczego.
Przy tych okresach bierze się też pod uwagę lata prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w nim, gdy znajduje się ono poza granicami Polski, lecz w chwili jego prowadzenia (lub pracy w nim) wchodziło w skład państwa polskiego przed ustaleniem jego obecnych granic.
Po ukończeniu 16. roku życia
Przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury z ZUS. Przez pracę w gospodarstwie rolnym należy rozumieć pracę wykonywaną przez domownika. Badając, czy zostały spełnione kryteria wymagane do uznania osoby za domownika, bierze się pod uwagę przepisy obowiązujące w dacie zgłoszenia wniosku.
Zamieszkiwanie poza gospodarstwem rolnym przez znaczną część roku oraz praca dorywcza w nim lub w czasie wakacji lub ferii zimowych nie są podstawą, aby uznać tę pracę za wykonywaną przez domownika. Nie jest natomiast przeszkodą w uznaniu tego okresu pobieranie nauki w szkole położonej niedaleko gospodarstwa.
Jakie dokumenty
Do wniosków o zaliczenie pracy na roli lub prowadzenia gospodarstw zainteresowani powinni przedłożyć oświadczenie o wykonywaniu tej pracy i zeznania co najmniej dwóch świadków. Muszą też udowodnić istnienie gospodarstwa rolnego oraz okresy tej pracy od 1 lipca 1977 r. do 31 grudnia 1982 r. zaświadczeniami z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego potwierdzającymi opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne rolników przez rodzica będącego właścicielem gospodarstwa rolnego.
Aby wyjaśnić wątpliwości, ZUS może przeprowadzić dodatkowe postępowanie wyjaśniające. Przykładowo ma ono potwierdzić zameldowanie pod tym samym adresem lub w bliskiej odległości.
Udowadniając okres prowadzenia roli przed 1 lipca 1977 r., osoby te przedkładają oświadczenia, zeznania świadków oraz dokumenty potwierdzające istnienie gospodarstwa oraz jego prowadzenie.
Tylko uzupełnienie
Okresy pracy w gospodarstwie przyjmuje się – przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty z ZUS – tylko w zakresie umożliwiającym przyznanie żądanego świadczenia. A zatem tylko wtedy, gdy udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe (nie więcej niż 1/3 uwzględnionych okresów składkowych) nie wystarczą do przyznania świadczenia.
Na dotychczasowych zasadach
Jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe uzupełniono okresami pracy w gospodarstwie, emeryturę ustala się jako część tej obliczonej na zasadach ogólnych (art. 53 ustawy emerytalnej). Wlicza się tu okresy pracy na roli, proporcjonalnie do udziału okresów składkowych i nieskładkowych w okresie stanowiącym sumę okresów składkowych, nieskładkowych i uwzględnionych okresów pracy w gospodarstwie.
Tej zasady nie stosuje się do osoby, która udowodniła co najmniej: 20 lat kobieta lub 25 lat mężczyzna okresów składkowych albo składkowych uzupełnionych okresami nieskładkowymi w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych, bez uwzględnienia pracy na roli.
Aby ustalić wysokość emerytury lub renty, w pierwszej kolejności oblicza się ją na zasadach ogólnych, tj. w myśl art. 53 ustawy emerytalnej, a następnie ustala się jej ostateczną wysokość proporcjonalnie do udziału okresów składkowych i nieskładkowych w okresie stanowiącym sumę tych okresów oraz uwzględnionych lat w gospodarstwie rolnym.
Świadczenie, którego wysokość ustalono na tych zasadach, zwiększa się o kwotę odpowiadającą części składkowej emerytury, ustalonej według reguł wymiaru z przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, uwzględniając cały udowodniony okres pracy na roli.
Jednak okresy prowadzenia gospodarstwa lub pracy w nim – bez podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu – po ukończeniu 16. roku życia, przypadające przed 1 lipca 1977 r., wlicza się, jeżeli przypadają nie wcześniej niż 25 lat przed ustaleniem prawa do emerytury lub renty.
Część składkową emerytury rolniczej oblicza się wyłącznie wtedy, gdy przy ustalaniu prawa do niej uwzględniono okresy pracy w gospodarstwie rolnym.
Ustalając część składkową, okresy, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne rolników, a więc od 1 lipca 1977 r., uwzględnia się niezależnie od tego, czy pokrywają się z okresami innego ubezpieczenia.
Jaka część składkowa
Wysokość części składkowej oblicza się tak:
- za każdy rok przypadający w okresie prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w nim – bez podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu – po ukończeniu 16. roku życia, przypadający przed 1 lipca 1977 r., ale nie wcześniej niż 25 lat przed spełnieniem warunków nabycia prawa do emerytury, przyjmuje się po 0,5 proc. emerytury najniższej,
- za każdy rok podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, tj. za okresy przypadające od 1 lipca 1977 r., przyjmuje się po 1 proc. najniższej emerytury.
Gdy składkę na ubezpieczenie opłacono w kwocie wyższej niż obowiązująca, do obliczenia części składkowej emerytury rolnej czy zwiększenia dzieli się wielkość tej składki przez 120 proc. przeciętnej emerytury podstawowej, obowiązującej w danym okresie. Otrzymany wynik wyrażony w procentach mnoży się przez kwotę najniższej emerytury obowiązującej w dniu ustalenia prawa do emerytury.
Jeżeli ubezpieczony udowodnił okres pracy w gospodarstwie, za który opłacił składki na ubezpieczenie rolników i nie uzupełniał prawa do emerytury okresami pracy na roli, do emerytury przysługuje tzw. zwiększenie. Ustala się je według zasad dla części składkowej, czyli po 1 proc. najniższej emerytury za każdy rok tych okresów.
Kwota emerytury ze zwiększeniem za opłacanie ubezpieczenia rolników i częścią składkową nie może być wyższa niż 100 proc. podstawy wymiaru.
Część składkową lub zwiększenie dolicza się do emerytury przed jej podwyższeniem do kwoty świadczenia najniższego, ustalonej w tej kwocie z powodu braku podstawy wymiaru. Zwiększenie nie przysługuje osobie mającej ustalone prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Na nowych prawach
Wysokość emerytury ustalonej na nowych zasadach zwiększa się za okresy opłacania składek na Fundusz Emerytalny Rolników, Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników i ubezpieczenie emerytalno-rentowe, o których mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Zwiększenie to ustala się według zasad wymiaru części składkowej emerytury rolniczej przewidzianych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników na podstawie zaświadczenia KRUS o okresach opłacania składek, a więc po 1 proc. za każdy rok podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.
Zwiększenie nie przysługuje jednak temu, kto ma ustalone prawo do emerytury z przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz gdy okresy opłacania składek rolniczych są krótsze niż 25 lat.
Odpowiadając czytelnikowi
ZUS przyzna pracownicy prawo do emerytury od lipca 2012 r. Obliczy ją według nowych zasad – w myśl art. 24 ustawy emerytalnej, a także mieszanego sposobu (w 65 proc. zgodnie z dotychczasowymi zasadami i w 35 proc. z nowymi) – na mocy art. 184 ustawy i będzie wypłacał świadczenie obliczone według korzystniejszego wariantu.
Przy obliczeniu emerytury według nowych zasad ustali zwiększenie, także przy ustalaniu emerytury według mieszanego sposobu (zarówno w części w myśl dotychczasowych, jak i nowych zasad). -
Kiedy przeszłośćnie ma znaczenia
Okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy w nim, nawet tych, za które opłacono składki społeczne rolników, nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty, jeżeli zaliczono je do okresów, od których zależy prawo do tych świadczeń z przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, czyli ustaw:
- z 27 października 1974 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (DzU nr 32, poz. 140 ze zm.),
