Od wczoraj obowiązują nowe dowody, które są podstawą wypłaty zasiłków: chorobowego, wyrównawczego, macierzyńskiego, opiekuńczego i w wysokości zasiłku macierzyńskiego, a także świadczenia rehabilitacyjnego. Wprowadziło je rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2012 r., poz. 444). Zastąpiło ono stare rozporządzenie zasiłkowe z 1999 r.
Nowe przepisy wykonawcze dostosowane są do starych już zmian w kodeksie pracy, dotyczących dodatkowego urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu adopcyjnego oraz urlopu ojcowskiego. Uwzględniają też ograniczenie obowiązku stosowania NIP, wprowadzone zeszłoroczną ustawą deregulacyjną. Przy okazji doprecyzowano szereg innych przepisów.
Dwa druki przy biznesie
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, która ubiega się o świadczenie z tytułu choroby lub macierzyństwa po 8 maja br., powinna posługiwać się nowym drukiem zaświadczenia płatnika składek – formularzem ZUS Z-3b. Druk ten obowiązuje również osoby współpracujące przy prowadzeniu biznesu oraz duchownych.
Upraszczając procedurę zasiłkową dla samozatrudnionych ustawodawca wyświadczył im niedźwiedzią przysługę. Utrzymał bowiem w obiegu stare formularze zasiłkowe, czyli stary druk ZUS Z-3a, na którym sporządzali oni zaświadczenie płatnika składek do 8 maja br. Nadal mogą stosować ten druk przy ubieganiu się o świadczenia – ale tylko w poprzedniej wersji.
Nowa, określona kwietniowym rozporządzeniem, nie jest już podstawą do przyznania i wypłaty zasiłków tej grupie ubezpieczonych. Jeśli zatem biznesmen po 8 maja wypełni nowy ZUS Z-3a, to ZUS wstrzyma mu wypłatę świadczenia do czasu dostarczenia poprawnej dokumentacji – czyli wypełnionego ZUS Z-3b, lub starego druku ZUS Z-3a - patrz tabelka.
Podsumowanie zmian
Inne ważne modyfikacje, jakie wprowadza kwietniowe rozporządzenie w zakresie dokumentacji do wypłaty zasiłków, to m.in.:
a) w zakresie zasiłku macierzyńskiego
- do wypłaty zasiłku za czas urlopu macierzyńskiego od dnia porodu wystarczy kopia skróconego aktu urodzenia dziecka potwierdzona przez płatnika zasiłku za zgodność z oryginałem (nie jest już konieczne występowanie o kolejne odpisy do urzędu stanu cywilnego),
- dowodem do przyznania i wypłaty świadczenia przysługującego w razie rozwiązania z pracownicą stosunku pracy w okresie ciąży z powodu upadłości lub likwidacji pracodawcy i niemożności zapewnienia jej innego zatrudnienia jest – oprócz zaświadczenia lekarskiego o stanie ciąży w czasie zatrudnienia i świadectwa pracy lub innego dokumentu potwierdzającego przyczynę rozwiązania stosunku pracy – oświadczenie ubezpieczonej, że nie zapewniono jej innego zatrudnienia. Nie trzeba już przedstawiać w ZUS zaświadczenia powiatowego urzędu pracy o braku propozycji innej pracy,
- dowodem do przyznania i wypłaty zasiłku za czas urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego jest sama umowa cywilnoprawna zawarta między rodziną zastępczą a starostą (taką nową formę umieszczania dzieci w rodzinach zastępczych wprowadziły od 2012 r. przepisy ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej). Wcześniej konieczne było prawomocne orzeczenie sądu opiekuńczego o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej;
b) w zakresie zasiłku chorobowego
- gdy choroba przypada po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, do przyznania świadczenia zainteresowany musi dodatkowo oświadczyć na ZUS Z-10, że nie ma prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego; jak wynika z nowych przepisów, były płatnik składek nie musi już przekazywać zaświadczenia na ZUS Z-3 czy ZUS Z-3a dla takiej osoby. Ponieważ jednak do prawidłowego ustalenia podstawy wymiaru zasiłku takie zaświadczenie płatnika wydaje się konieczne, redakcja wystąpiła o zajęcie w tej sprawie stanowiska przez ZUS,
- nie ma już obowiązku dostarczenia przetłumaczonego na język polski zaświadczenia zagranicznego zakładu leczniczego ani zagranicznego lekarza, jeśli ubezpieczony ubiega się o świadczenie za okres niezdolności do pracy orzeczonej za granicą, gdy zostało ono wystawione na terytorium państw – stron umów międzynarodowych w zakresie zabezpieczenia społecznego, których stroną jest Polska; zaświadczenie musi jednak być wystawione w języku urzędowym obowiązującym w danym kraju;
c) w zakresie świadczenia rehabilitacyjnego
- oprócz oświadczenia składanego na druku ZUS Np-7, konieczne jest także złożenie zaświadczenia lekarza leczącego o stanie zdrowia i wywiadu zawodowego z miejsca pracy (to drugie nie dotyczy przypadków niezdolności do pracy po ustaniu ubezpieczenia i osób prowadzących pozarolniczą działalność); w przypadku niezdolności do pracy powstałej wskutek wypadku przy pracy należy też złożyć protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy lub kartę wypadku, a w razie choroby zawodowej – decyzję inspektora sanitarnego o jej stwierdzeniu.
W nowym rozporządzeniu nie ma już wzorów: asygnaty zastępczej, karty zasiłkowej ani listy płatniczej. Płatnicy nadal mogą stosować (pomocniczo) te druki z poprzedniego rozporządzenia lub wybrać inną formę dokumentowania prawidłowości wypłaty zasiłków.
Macierzyński dla matki i ojca
Przepisy nowego rozporządzenia określają dowody stanowiące podstawę przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonemu za czas dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu ojcowskiego.
Gdy o dodatkowy zasiłek macierzyński, wypłacany przez ZUS, stara się pracownik, musi przedłożyć zaświadczenia pracodawcy o:
- okresie udzielonego dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
- okresie i wymiarze czasu pracy wykonywanej podczas tego urlopu.
Jeśli o takie świadczenie stara się osoba ubezpieczona inna niż pracownik, do wypłaty niezbędny jest jej wniosek o przyznanie tego zasiłku (złożony płatnikowi tego świadczenia), z datą poprzedzającą rozpoczęcie jego pobierania.
W przypadku zaś mężczyzny, który stara się o urlop ojcowski, wykaz dokumentów jest taki sam dla pracowników i innych ubezpieczonych. Musi on przedłożyć:
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub odpowiednio prawomocne postanowienie sądu o przysposobieniu dziecka, bądź ich kopie potwierdzone przez płatnika zasiłku za zgodność z oryginałem,
- oświadczenie, że zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego nie został pobrany z innego tytułu,
- jego wniosek o wypłatę świadczenia za okres urlopu ojcowskiego, złożony przed terminem rozpoczęcia korzystania z tego zasiłku, zawierający datę, od której ubezpieczony zamierza korzystać ze swojego uprawnienia (tylko w przypadku ubezpieczonego niebędącego pracownikiem).
Gdy rodzice dzielą się wolnym
Nowe rozporządzenie określa także dowody do wypłaty zasiłku macierzyńskiego oraz opiekuńczego w przypadku, gdy rodzice dziecka dzielą się urlopem macierzyńskim. I to zarówno wtedy, kiedy zmuszają ich do tego okoliczności, jak i wówczas gdy świadomie dzielą się tą opieką.
Gdy o zasiłek macierzyński występuje ojciec dziecka za okres po upływie ośmiu tygodniu po jego urodzeniu, gdy matka przebywa w szpitalu (art. 180 § 61 i art. 181 kodeksu pracy), potrzebne są dokumenty:
a) do przerwania wypłaty dla matki dziecka:
- zaświadczenie o terminie przyjęcia jej do szpitala wystawione przez szpital lub jego kopia potwierdzona przez płatnika zasiłków za zgodność z oryginałem,
- oświadczenie ubezpieczonej, od kiedy ojciec dziecka będzie korzystał z zasiłku macierzyńskiego,
- zaświadczenie pracodawcy o terminie zaprzestania korzystania z urlopu macierzyńskiego (tylko w przypadku pracownicy, której zasiłek macierzyński wypłaca ZUS);
b) by przyznać zasiłek ojcu:
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona przez płatnika zasiłku za zgodność z oryginałem,
- zaświadczenie płatnika zasiłku o okresie zasiłku przysługującego i wypłaconego matce,
- zaświadczenie szpitala o terminie przyjęcia ubezpieczonej matki dziecka na oddział,
- zaświadczenie o terminie wypisania kobiety ze szpitala.
Aby zasiłek był ponownie wypłacany matce dziecka po jej wyjściu ze szpitala, trzeba zgromadzić dokumenty:
- zaświadczenie płatnika zasiłku o okresie, za który wypłacono zasiłek macierzyński ojcu dziecka,
- zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego (tylko w przypadku pracownicy, której zasiłek macierzyński jest wypłacany przez ZUS).
Inne dowody służą do podjęcia wypłaty dla ubezpieczonego ojca dziecka, który chce skorzystać ze swojego prawa po wykorzystaniu przez matkę 14 tygodni zasiłku macierzyńskiego po porodzie (art. 180 § 5 i art. 181 k.p.). Możliwe jest to po wcześniejszym przerwaniu wypłaty na rzecz matki, co odbywa się na podstawie:
- wniosku ubezpieczonej zawierającego datę, od której rezygnuje z pobierania zasiłku,
- oświadczenia kobiety, od kiedy ojciec będzie korzystał z praawa do zasiłku macierzyńskiego,
- zaświadczenia pracodawcy ubezpieczonej, kiedy zaprzestanie ona korzystać z urlopu macierzyńskiego (w przypadku pracownic, gdy zasiłek wypłaca ZUS);
Aby ZUS podjął wypłatę zasiłku dla ojca, trzeba dodatkowo złożyć:
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub jego kopię potwierdzoną przez płatnika zasiłku za zgodność z oryginałem,
- zaświadczenie płatnika zasiłku o okresie przysługującego i wypłaconego matce dziecka zasiłku macierzyńskiego.
Nowe, stare druki
Kwietniowe rozporządzenie zawiera również następujące wzory druków:
- zaświadczenia płatnika składek: ZUS Z-3, ZUS Z-3a i ZUS Z-3b (nowy dla prowadzących działalność gospodarczą),
- oświadczenie ZUS Z-10 (wypełniane przy ubieganiu się o zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne po ustaniu tytułu do ubezpieczenia chorobowego/wypadkowego),
- oświadczenie do celów świadczenia rehabilitacyjnego ZUS Np-7,
- oświadczenie do celów wypłaty zasiłku opiekuńczego ZUS Z-15.
Tak jak do tej pory, wszystkie te wzory zawierają obszerne pouczenia dotyczące zasad ich wypełniania. Jednak nie ma konieczności natychmiastowego wykorzystania nowych formularzy. Nadal można stosować druki z rozporządzenia zasiłkowego z 1999 r., aż do wyczerpania ich zapasów.
Manewr ten dopuszczają przepisy przejściowe nowego rozporządzenia. Jednak szczególną ostrożność wykazać muszą osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą.