Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma obowiązek wydać zaświadczenie o stanie zaległości składkowych nie tylko na wniosek przedsiębiorcy, ale także na żądanie nabywcy całości lub zorganizowanej części tego przedsiębiorstwa.
Wymagana jest do tego jedynie zgoda zbywcy. Zaświadczenie powinno obejmować długi, jakie powstały w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą do dnia sprzedaży. Tak uznał Sąd Najwyższy w uchwale z 17 stycznia 2012 r. (I UZP 9/11).
Ważne zasady z ordynacji podatkowej
W tej sprawie ZUS upierał się, że powoływane przez nabywcę art. 306g w zw. z art. 112 ordynacji podatkowej – wskazujące na możliwość uzyskania zaświadczenia o ewentualnych zaległościach podatkowych za zgodą zbywcy – nie jest podstawą do żądania zaświadczenia od ZUS o zaległościach składkowych.
Wskazywał, że art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.; dalej ustawa o sus) odsyła jedynie do stosowania art. 112 ordynacji podatkowej, ale nie do art. 306g – a to właśnie ten przepis umożliwia nabywcy żądanie zaświadczenia o długach zbywającego.
Nabywca zdawał sobie jednak sprawę z tego, że na podstawie tego samego przepisu (art. 31 ustawy o sus) ZUS może go uznać za współodpowiedzialnego za nieopłacone składki w części, w jakiej obciążały one nabywany przez niego majątek.
Jak bowiem wynika z art. 112 ordynacji podatkowej, nabywca przedsiębiorstwa lub zorganizowanej jego części odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Może się od niej uwolnić jedynie wtedy, gdy mimo zachowania należytej staranności nie mógł wiedzieć o tych długach.
Natomiast występowanie o wydanie zaświadczenia z ZUS o zaległościach składkowych stanowi właśnie działanie z najwyższą starannością w celu uzyskania wiedzy o zobowiązaniach kupowanego przedsiębiorstwa. Dlatego zaniechanie tego mogłoby się w przyszłości obrócić przeciwko nabywcy. Gdyby te długi zostały ujawnione później, mógłby się nie uwolnić od odpowiedzialności za nie, bo nie dołożył wszelkich starań, by się o nich dowiedzieć. Dodatkowo miał zgodę zbywającego na uzyskanie takiego zaświadczenia.
Korzystne dla każdego
Sąd Najwyższy uznał, że ZUS nie ma racji. Wskazał, że na podstawie odesłania z art. 31 ustawy o sus należy stosować cały art. 112 ordynacji podatkowej. A ten w § 6 mówi, że nabywca nie odpowiada za zaległości podatkowe, które nie zostały wykazane w zaświadczeniu, o którym mowa w art. 306g.
W ten sposób dochodzi do odesłania do stosowania przepisu, który nakazuje wydanie nabywcy przez ZUS zaświadczenia o zaległościach w składkach, pod warunkiem, że zgodę na to wyrazi sprzedający.
Zdaniem SN interpretacja, jaką tu zastosował ZUS, jest dla niego niekorzystna. Nabywca mógłby się uwolnić od odpowiedzialności za zaległe składki wskazując, że działał z należytą starannością, ale nie mógł się dowiedzieć o zaległościach kontrahenta w regulowaniu składek.
Gdyby przy tym zbywca zataił tę informację, to ZUS nie miałby szans na wykazanie odpowiedzialności nabywcy za długi składkowe zakupionej części przedsiębiorstwa.
Z ORZECZNICTWA sądu najwyższego
• Nabywca przedsiębiorstwa odpowiada za należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej z własnych środków przez zbywcę jako płatnika składek (pracodawcę) a nie odpowiada za należności z tytułu składek w części finansowanej przez ubezpieczonych pracowników (art. 112 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa w związku z art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych) – uchwała z 5 sierpnia 2008 r., I UZP 3/08
• Odpowiedzialność osoby trzeciej za zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (art. 108 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, tekst jednolity:
) powstaje na mocy decyzji ustalającej te zobowiązania –
wyrok z 23 października 2006 r., I UK 126/2006
