Czy dyrektor ZUS może prowadzić egzekucję z emerytury wypłacanej przez wojskowe biuro emerytalne?
– pyta czytelnik DOBREJ FIRMY.
Nie.
Dyrektor oddziału ZUS nie ma uprawnień do prowadzenia postępowania egzekucyjnego ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego. Zasady prowadzenia takiego postępowania w administracji określa
.
Na podstawie art. 19 ust. 4 tej ustawy dyrektor oddziału ZUS jest organem egzekucyjnym składek na ubezpieczenia społeczne i należności pochodnych od składek oraz nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub innych świadczeń wypłacanych przez ten oddział, które nie mogą być potrącane z bieżących świadczeń. Przy prowadzonej egzekucji ma prawo stosować środki egzekucji z:
- wynagrodzenia za pracę,
- świadczeń z ubezpieczenia społecznego,
- renty socjalnej,
- wierzytelności pieniężnych oraz z rachunków bankowych.
Zatem dyrektorowi oddziału ZUS wolno prowadzić egzekucję ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego (ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tekst jedn. DzU z 2007 nr 11, poz. 74 ze zm.).
Świadczenia z ubezpieczenia społecznego przysługują osobom podlegającym co najmniej jednemu z ubezpieczeń wymienionych w art. 1 ustawy, czyli obejmujących ubezpieczenia:
1) emerytalne,
2) rentowe,
3) w razie choroby i macierzyństwa, zwane ubezpieczeniem chorobowym,
4) z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane ubezpieczeniem wypadkowym.
Oznacza to, że dyrektor oddziału ZUS może prowadzić tylko egzekucję ze świadczeń wypłacanych z tytułu ubezpieczeń społecznych, które określają odrębne ustawy.
System zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych całkowicie różni się jednak od systemu powszechnego. Świadczenia wojskowe określa ustawa z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (tekst jedn. DzU z 2004 r. nr 8, poz. 66 ze zm.). Zgodnie z rozporządzeniem ministra obrony narodowej z 23 lutego 2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organów w sprawach zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych oraz uprawnionych członków ich rodzin (DzU nr 67, poz. 618 ze zm.) organem właściwym w sprawie ustalania i wypłaty tych świadczeń jest dyrektor wojskowego biura emerytalnego.
Tę odmienność systemu zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych dostrzegł ustawodawca, który wyróżnił egzekucję ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego od egzekucji ze świadczeń ubezpieczeń społecznych. Tę ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego przewiduje art. 1a ust. 12 lit. a tiret trzeci ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji jako jeden ze środków egzekucyjnych, obok egzekucji ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Art. 19 ust. 4 upoważnił dyrektora oddziału ZUS do stosowania w prowadzonym postępowaniu jedynie egzekucji ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Jego kompetencje nie rozciągają się więc na świadczenia emerytalne z zaopatrzenia emerytalnego.
Nie wolno zatem rozszerzyć przepisów o kompetencjach organów administracji, a już szczególnie tych uprawniających do stosowania środków przymusowego wykonania określonych zobowiązań.
Skoro więc dyrektor oddziału ZUS ma prawo jedynie wyegzekwować należności ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, to nie wolno rozciągnąć stosowania tego przepisu na świadczenia zaopatrzeniowe. Tym bardziej że dla innych organów egzekucyjnych wymienionych w art. 19 ustawy egzekucyjnej, choćby dyrektora oddziału regionalnego Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, będącego organem egzekucyjnym, ustawodawca dopuścił stosowanie egzekucji ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego albo z ubezpieczenia społecznego.
Cel tego rozwiązania budzi wątpliwości tym bardziej, że świadczenia te w postępowaniu egzekucyjnym są chronione w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 50 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin).
Zatem gdy egzekucja dotyczy nieopłaconych składek ZUS ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego, może ją prowadzić tylko naczelnik urzędu skarbowego.
Natomiast swoich należności ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego mają prawo dochodzić pozostałe organy wymienione w art. 19 ustawy. Są to naczelnik urzędu skarbowego, organ gminy o statusie miasta, dyrektor izby celnej oraz dyrektor oddziału regionalnego Wojskowej Agencji Mieszkaniowej. Prócz dyrektora oddziału ZUS z możliwości prowadzenia egzekucji ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego wyłączono także przewodniczącego organu orzekającego w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych w pierwszej instancji w zakresie podlegających im egzekucji świadczeń.
Według większości pytanych przez DF ekspertów nawet po zmianie statutu (rozporządzeniem prezesa Rady Ministrów z 30 lipca 2007 r. w sprawie nadania statutu Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, DzU nr 137, poz. 965)ZUS nie może prowadzić egzekucji za pośrednictwem dyrektora oddziału (pisaliśmy o tym w „Rzeczpospolitej” z 29 października 2007 r. w artykule „ZUS bez prawa egzekucji”).
