A te mogą skonsumować sporą część ich grudniowych pensji. Pracodawcy często pytają przed świętami, czy od bożonarodzeniowych prezentów dla zatrudnionych muszą naliczać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz podatek dochodowy. Odpowiedź zależy od źródła sfinansowania prezentów.

Do podstawy wymiaru składek nie wchodzą świadczenia pokryte ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Przesądza o tym § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia. Obowiązek tworzenia funduszu spoczywa na:

- jednostkach budżetowych i ich gospodarstwach pomocniczych oraz zakładach budżetowych niezależnie od liczebności załogi,

- zatrudniających 1 stycznia co najmniej 20 osób w przeliczeniu na pełny etat.

Ci ostatni mogą jednak odstąpić od tworzenia funduszu, zmieniając układ zbiorowy pracy lub regulamin wynagradzania. Oczywiście przy przekazywaniu pomocy z funduszu obowiązują zasady określone w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych – przyznanie i wysokość świadczeń musi zależeć od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej zainteresowanego pracownika. Jeśli tak jest, są one wyłączone od składek w pełnej wysokości. Dotyczy to również świątecznych talonów czy bonów. Od wartości tych sfinansowanych z funduszu socjalnego nie naliczamy zatem składek na ubezpieczenia społeczne ani zdrowotne, bez względu na ich wysokość.

Z preferencji korzystają też talony pochodzące z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe zgodnie z obowiązującym w firmie układem zbiorowym. Nie potrącamy z nich żadnych składek do wysokości odpisu podstawowego określonego w art. 5 ust. 2 ustawy na pełnozatrudnionego w normalnych warunkach pracy, czyli rocznie do 804,60 zł. Zastrzegam jednak, że dotyczy to wyłącznie funduszy socjalno-bytowych utworzonych na podstawie układu zbiorowego ewentualnie u pracodawców, którzy nie tworzą funduszu socjalnego. A więc u większych, zatrudniających 1 stycznia przynajmniej 20 osób w przeliczeniu na pełne etaty, którzy zrezygnowali z funduszu socjalnego, jak i u mniejszych. Szef, wypłacając pracownikowi świadczenie z takiego funduszu socjalnego-bytowego, musi więc ustalić, czy w tym roku otrzymał on już pomoc z tego źródła. Od składek jest bowiem zwolnione tylko wsparcie do wysokości odpisu podstawowego. Przewyższające ten pułap wchodzi do podstawy wymiaru składek.

Prezes przyznał pani Magdalenie, zatrudnionej na pełny etat, talon świąteczny o wartości 300 zł ze środków funduszu socjalno-bytowego. W 2007 r. otrzymała już ona z tego funduszu 700 zł dofinansowania do wypoczynku. Wobec tego do podstawy wymiaru składek wliczamy 195,40 zł (1000 zł – 804,60 zł), czyli nadwyżkę ponad odpis podstawowy.

Jeśli pracodawca zdecyduje się przekazać pracownikom talony, które nie są finansowane ze środków zfśs lub funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe, ich wartość stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne. Zamiast talonów część pracodawców funduje paczki świąteczne. Wówczas o tym, czy od ich wartości należy płacić składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, decyduje to, z jakiego funduszu zostały sfinansowane. Należy więc postępować tak samo jak przy talonach i bonach. Gdy szef finansuje paczki z innych środków niż wymienione (np. z obrotowych), to ich wartość stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Wartość pieniężną świadczeń w naturze pracodawca ustala wówczas według cen ich zakupu.

Jeśli szef przekazuje talony lub bony, pracownik musi się liczyć z koniecznością zapłaty podatku dochodowego. Świadczenia te są bowiem przychodem z jego stosunku pracy.

Za przychody ze stosunku pracy uważamy wszelkie wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty bez względu na źródło ich finansowania. W szczególności: wynagrodzenie zasadnicze, za godziny nadliczbowe, różne dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop, inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, oraz świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika i wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń.

Z podatku zwolniona jest tylko wartość rzeczowych świadczeń otrzymywanych przez pracownika, pokryta w całości z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszy związków zawodowych do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 380 zł.

Rzeczowymi świadczeniami nie są jednak bony, talony i inne znaki uprawniające do ich wymiany na towary lub usługi. Stąd otrzymane przez pracowników bony towarowe podlegają podatkowi dochodowemu od osób fizycznych niezależnie od tego, z jakich źródeł pochodzą.

Pan Michał otrzymuje wynagrodzenie w stałej stawce miesięcznej 1000 zł. Złożył PIT-2 i ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodu. W grudniu dostał od pracodawcy talon do supermarketu o wartości 500 zł. W firmie jest zakładowy fundusz świadczeń socjalnych oraz fundusz socjalno-bytowy założony dobrowolnie na podstawie układu zbiorowego. Ustalamy w kilku wariantach, ile pracownik musi dostać na rękę w grudniu w zależności od tego, z jakiego źródła bon został sfinansowany.

WARIANT PIERWSZY – bon sfinansowany z własnych funduszy zatrudniającego (opodatkowany i oskładkowany)

- składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy 1500 zł: 235,65 zł (15,71 proc.)

- podstawa składki zdrowotnej: 1500 zł – 235,65 zł = 1264,35 zł

- składka zdrowotna:

– cała: 1264,35 zł x 9 proc. = 113,79 zł

– odliczana od zaliczki: 1264,35 zł x 7,75 proc. = 97,99 zł

– finansowana z dochodu pracownika: 113,79 zł – 97,99 zł = 15,80 zł

- podstawa opodatkowania: 1500 zł – 235,65 zł – 108,50 zł = 1155,85 zł, po zaokrągleniu 1156 zł

- zaliczka na podatek: 1156 zł x 19 proc. – 47,71 zł = 171,93 zł– przekazywana do urzędu skarbowego:171,93 zł – 97,99 zł = 73,94 zł, po zaokrągleniu 74 zł

- wynagrodzenie netto do ręki pana Michała:1000 zł – 235,65 zł – 113,79 zł – 74 zł = 576,56 zł

WARIANT DRUGI – bon sfinansowany ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (opodatkowany, bez składek)

- składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy 1000 zł: 157,10 zł (15,71 proc.)

- podstawa składki zdrowotnej: 1000 zł – 157,10 zł = 842,90 zł

- składka zdrowotna:

– cała: 842,90 zł x 9 proc. = 75,86 zł

– odliczana od zaliczki: 842,90 x 7,75 proc. = 65,32 zł

– finansowana z dochodu pracownika: 75,86 zł – 65,32 zł = 10,54 zł

- podstawa opodatkowania: 1500 zł – 157,10 zł – 108,50 zł = 1234,40 zł, po zaokrągleniu 1234 zł

- zaliczka na podatek: (1234 zł x 19 proc.) – 47,71 zł = 186,75 zł– przekazywana do urzędu skarbowego:186,75 zł – 65,32 zł = 121,43 zł, po zaokrągleniu 121 zł

- wynagrodzenie netto do ręki pana Michała:1000 zł – 157,10 zł – 75,86 zł – 121 zł = 646,04 zł

WARIANT TRZECI – bon finansowany ze środków funduszu socjalno-bytowego (opodatkowany i oskładkowany, bo opisany pracodawca ma zakładowy fundusz świadczeń socjalnych)

.

Rachunki w tym wariancie wyglądają zatem tak samo jak w wariancie pierwszym. Pan Michał powinien więc dostać na rękę 576,56 zł.

- Składki na ubezpieczenia społeczne za pracowników odprowadzamy od ich przychodów w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jaki otrzymują ze stosunku pracy. Chodzi zarówno o wynagrodzenie w gotówce, jak i świadczenia rzeczowe oraz talony i bony, którymi zatrudniony płaci za zakupy.

- Do podstawy wymiaru składek nie wchodzą jednak: wynagrodzenie chorobowe, zasiłki oraz wypłaty wymienione w rozporządzeniu z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.).

- art.18 ust.1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz.74 ze zm.) - § 2 ust.1 pkt 19 i pkt 20 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

- art. 12, art. 21 ust. 1 pkt 38 i 67 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.)