Mimo że od 1 maja br. mają zacząć obowiązywać nowe rozporządzenia, to po tym dniu w niektórych sytuacjach zastosowanie nadal znajdą przepisy obecnych rozporządzeń.
[srodtytul]Kogo obejmie[/srodtytul]
Po pierwsze, będzie to dotyczyć państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które nie należą do UE (tj. Islandii, Liechtensteinu i Norwegii), oraz Szwajcarii. Nowe rozporządzenia będą musiały zostać przyjęte do krajowych ustawodawstw wspomnianych państw, zanim staną się obowiązujące.
I tak w Szwajcarii nowe rozporządzenia najprawdopodobniej nie przejdą wymaganej ścieżki legislacyjnej przed 2011 r. W pozostałych pozaunijnych krajach może być podobnie.
Po drugie, będą zdarzały się sytuacje, kiedy mimo wejścia w życie nowych rozporządzeń status zabezpieczenia społecznego konkretnej osoby oparty będzie na obowiązujących przepisach koordynacyjnych.
Będzie to możliwe dzięki przepisom przejściowym, na podstawie których stary i nowy system może, w określonych sytuacjach, współistnieć przez jeszcze dziesięć lat.
[srodtytul]Stare ustawodawstwo przez dekadę[/srodtytul]
Według przepisów przejściowych, gdy w wyniku zastosowania nowych regulacji koordynacyjnych dana osoba podlegać ma ustawodawstwu innego państwa niż to, które określone jest zgodnie z obecnym rozporządzeniem, to ustawodawstwo określone według starych reguł nadal będzie obowiązywać.
Taki stan rzeczy będzie trwał tak długo, jak dana sytuacja pozostanie niezmieniona. Nie dłużej jednak niż przez okres dziesięciu lat od dnia rozpoczęcia stosowania nowych regulacji, chyba że dana osoba przedłoży wniosek o podleganie ustawodawstwu ustalonemu według nowych zasad.
W praktyce może to oznaczać, że np. pracownik lub osoba pracująca na własny rachunek będzie mogła wybrać system zabezpieczenia społecznego, do którego będzie chciała wpłacać składki.
Może przy tym kierować się wysokością obciążeń z tytułu składek bądź poziomem świadczeń finansowanych przez dany system zabezpieczenia społecznego. Wszystko po to, aby wybrać system bardziej korzystny w jej konkretnej sytuacji.
[srodtytul]Sytuacja niezmieniona[/srodtytul]
Wybór ten jest jednak ograniczony do sytuacji, która ma pozostać „niezmieniona”. Interpretacja tego mało precyzyjnego warunku może stwarzać największe kłopoty. Nie ma bowiem jasności, jakiego rodzaju zmiana będzie postrzegana przez władze ubezpieczeniowe jako wykluczająca możliwość wyboru.
Na tym etapie nie wiadomo, czy chodzi o zasadniczą zmianę warunków oddelegowania (np. zmiana pracodawcy, zmiana miejsca świadczenia pracy) bądź wykonywania pracy na własny rachunek (np. przeniesienie działalności gospodarczej do innego państwa członkowskiego), czy również o każdą zmianę, jaka przez okres dziesięciu lat może zaistnieć w zakresie warunków zatrudnienia danej osoby.
[ramka][b]Przykład 1[/b]
Pani Mariola prowadzi działalność na własny rachunek w Portugalii. Jednocześnie na stałe mieszka w Polsce, gdzie jest zatrudniona na umowę o pracę.
W związku z zapisem w załączniku VII do rozporządzenia 1408/71, wskazującym odstępstwa od zasady ogólnej dotyczącej podlegania ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego, pani Mariola jest objęta zarówno polskim (w zakresie pracy najemnej), jak i portugalskim (w zakresie działalności gospodarczej) ustawodawstwem. [/ramka]
Zatem odprowadza składki do dwóch systemów zabezpieczenia społecznego.
Nowe rozporządzenie, realizując zasadę uproszczania zasad dotyczących ustalania właściwego ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego, rezygnuje z wyjątków określonych w załączniku VII obecnego rozporządzenia, przyjmując ogólną zasadę podlegania ustawodawstwu państwa, w którym pracownik świadczy pracę najemną.
Zatem pani Mariola będzie mogła zdecydować, czy chce odprowadzać składki odnoszące się do działalności gospodarczej nadal do portugalskiego, czy już do polskiego systemu zabezpieczenia społecznego.
Jeżeli uzna, że system polski bardziej odpowiada jej potrzebom, powinna złożyć wniosek do ZUS, informujący o tym wyborze, w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie nowych rozporządzeń.
Jeżeli zrobi to później, to przejście do polskiego systemu będzie skuteczne od pierwszego dnia następnego miesiąca.
[ramka][b]Przykład 2[/b]
Pan Krzysztof wykonuje pracę na rzecz swojego francuskiego pracodawcy jednocześnie w trzech krajach UE:
we Francji w wymiarze 16 dni roboczych w miesiącu, we Włoszech przez cztery dni w miesiącu i w Polsce średnio dwa dni w każdym miesiącu.
Miejsce zamieszkania pana Krzysztofa znajduje się w Polsce.
Ze względu na to, że wykonuje on część pracy (tj. co najmniej jeden dzień w miesiącu) w kraju swojego zamieszkania, to obecnie podlega ustawodawstwu polskiemu.
Od 1 maja 2010 r., według nowych przepisów, powinien przystąpić do systemu zabezpieczenia społecznego kraju, w którym znajduje się siedziba jego pracodawcy, czyli do systemu francuskiego.
Nowe przepisy wymagają bowiem, żeby praca była wykonywana w kraju zamieszkania w znacznej części (rozumianej jako 25 proc. czasu lub wynagrodzenia), by pozostać ubezpieczonym w krajowym systemie.
Jeżeli jednak sytuacja, w jakiej znajduje się pan Krzysztof, pozostanie niezmieniona, będzie on mógł nadal podlegać polskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych.
Natomiast jeśli francuski pracodawca przedłuży z nim umowę o pracę, to takie działanie może być uznane przez władze ubezpieczeniowe za zmianę sytuacji.
W takim wypadku pan Krzysztof może obligatoryjnie zacząć podlegać francuskiemu systemowi zabezpieczenia społecznego.[/ramka]
[ramka][b]Przykład 3[/b]
Pan Rafał mieszka w Czechach. Prowadzi działalność gospodarczą w Polsce, Czechach i Niemczech, przy czym na terytorium Czech ma ona charakter marginalny.
Według obecnych rozporządzeń podlega ubezpieczeniom społecznym w Czechach, bo wystarczające jest, że wykonuje na terytorium swojego kraju zamieszkania jakąkolwiek część swojej działalności.
Nowe rozporządzenia wymagają jednak wykonywania pracy na własny rachunek w kraju zamieszkania w znacznej części, aby do tego systemu odprowadzać składki od wszystkich prowadzonych działalności.
Ze względu na to, że działalność wykonywana przez pana Rafała w kraju jego zamieszkania ma charakter znikomy, co do zasady, od momentu wejścia w życie nowych rozporządzeń zacznie podlegać ubezpieczeniu społecznemu w tym kraju, w którym znajduje się centrum zainteresowania tej działalności.
Będzie to zatem albo w Polsce, albo w Niemczech, w zależności od lokalizacji tego centrum (świadczyć o nim może m.in. okres trwania działalności czy liczba świadczonych usług).
Jeśli pan Rafał będzie zainteresowany przystąpieniem do polskiego bądź niemieckiego systemu zabezpieczenia społecznego, powinien złożyć w wybranej przez siebie instytucji stosowny wniosek.
Gdy jednak nadal będzie chciał wpłacać składki do systemu czeskiego, będzie to możliwe maksymalnie przez dziesięć lat.
Wybór między czeskim a polskim albo niemieckim systemem będzie możliwy tylko wtedy, kiedy sytuacja, w jakiej znajduje się pan Rafał, pozostanie niezmieniona.
Jeżeli więc centrum zainteresowania prowadzonej przez niego działalności zostanie przeniesione do innego kraju, zastosowanie reguł wynikających z aktualnie obowiązujących rozporządzeń nie będzie możliwe.[/ramka]
[ramka][b]Jakie regulacje omawiamy[/b]
W cyklu przedstawiamy wchodzące w życie 1 maja 2010 r. rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE):
- nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (zmienione w drodze rozporządzenia (WE) nr 988/2009 z 16 września 2009 r. w celu uwzględnienia wymogów państw członkowskich, które przystąpiły do Unii Europejskiej po przyjęciu rozporządzenia nr 883/2004, oraz ostatnich zmian w pozostałych państwach członkowskich),
- nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004.
Zmodyfikują one europejski system koordynacji zabezpieczenia społecznego oparty w głównej mierze na rozporządzeniach Rady (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. i nr 574/72 z 21 marca 1972 r.[/ramka]
[b] Czytaj więcej w naszym poradniku [link=http://www.rp.pl/temat/429134.html]Składki ubezpieczeniowe w Unii Europejskiej[/link][/b]