Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 16 grudnia 2016 r. (II UK 514/15).

W tej sprawie wnioskodawca miał ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. W orzeczeniu z 30 października 2009 r. lekarz orzecznik ZUS nie stwierdził u niego niezdolności do pracy. W związku z tym otrzymał decyzję odmawiającą dalszego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Decyzja stała się prawomocna.

22 sierpnia 2011 r. wnioskodawca złożył kolejny wniosek o przyznanie mu renty z tytułu niezdolności do pracy. Tym razem lekarz orzecznik ZUS uznał go za częściowo niezdolnego do pracy od 1 listopada 2009 r. do 20 sierpnia 2015 r. Mimo to, ZUS w decyzji z 31 maja 2012 r. ustalił wnioskodawcy prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy dopiero od 1 sierpnia 2011 r., czyli od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłosił wniosek o świadczenie. Wnioskodawca odwołał się od decyzji ZUS, twierdząc, że prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy powinno zostać ustalone od 1 listopada 2009 r., czyli od wydania orzeczenia lekarza orzecznika. Sąd okręgowy oddalił odwołanie od decyzji z 31 maja 2012 r. ustalającej prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy od 1 sierpnia 2011 r., kwestionujące datę przyznania świadczenia. Sąd apelacyjny oddalił apelację wnioskodawcy. Sąd Najwyższy oddalił zaś wniesioną przez niego skargę kasacyjną.

Komentarz eksperta

Alicja Pawelec, radca prawny w Kancelarii Prawa Pracy Wojewódka i Wspólnicy sp.k.

W analizowanej sprawie wnioskodawca niezasadnie wskazywał datę 1 listopada 2009 r. jako początek wypłaty świadczeń wynikających z prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Stosownie bowiem do treści art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Zatem do wypłaty samego świadczenia niezbędny jest wniosek uprawnionego, który w przedmiotowej sprawie został złożony dopiero w sierpniu 2011 r.

W ocenie sądów nie ma możliwości przyznania renty w dacie wcześniejszej, tj. od dnia następującego bezpośrednio po poprzednim wstrzymaniu prawa do renty, tak jak chciał tego wnioskodawca. O terminie wypłaty świadczeń decyduje bowiem wniosek i decyzja organu rentowego, nie zaś data uzyskania samego prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Taki wniosek jest wymagany nawet w przypadku przywrócenia renty z tytułu niezdolności do pracy.

Dzieje się tak dlatego, że samo prawo do świadczeń określonych ustawą emerytalną powstaje z mocy prawa z dniem spełnienia warunków wymaganych do jego nabycia. Prawo to jest niezależne od decyzji organu rentowego, jednak już jego realizacja wymaga wniosku uprawnionego i decyzji organu rentowego. Tak też dzieje się w przypadku przywrócenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, gdy ubezpieczony ponownie stanie się niezdolny do pracy w ciągu 18 miesięcy do ustania prawa do renty. Jeśli zostaną spełnione przesłanki do przywrócenia prawa do renty, prawo to zostaje przywrócone, jednak dla jego wykonania nadal konieczny jest wniosek uprawnionego oraz wydanie decyzji przez organ rentowy. Przywrócenie prawa nie stanowi dla organu rentowego obowiązku wypłaty świadczenia od daty powstania ponownej niezdolności do pracy z urzędu (powstania prawa). Dopiero inicjatywa uprawnionego poprzez złożenie odpowiedniego wniosku wiąże się dla organu rentowego

z obowiązkiem wydania decyzji i wypłaty świadczeń od dnia powstania prawa do świadczeń, nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. W przedmiotowej sprawie wniosek został złożony 22 sierpnia 2011 r., zatem ZUS prawidłowo podjął wypłatę świadczenia od sierpnia 2011 r., stosownie do przywołanego powyżej art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej.