Na początku tego roku zmieniły się przepisy dotyczące zasad liczenia podstawy wymiaru zasiłków dla kobiety, która założyła działalność tuż przed porodem. Czy to już koniec wysokich zasiłków na firmę?
Hanna Perło, Beata Zacharjasiewicz: Na pewno wyeliminowały zjawisko bardzo wysokich zasiłków, niejednokrotnie po jednym lub dwóch miesiącach ubezpieczenia. Wiele osób zachowało jednak możliwość pobierania wysokiego świadczenia liczonego na dotychczasowych zasadach. Jest to możliwe, jeśli nabyły prawo do zasiłku przed zmianą przepisów i mają to prawo nieprzerwanie po zmianie, a także gdy przerwa między kolejnymi okresami pobierania zasiłków nie przekroczyła trzech miesięcy.
Głośno było ostatnio, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwestionował umowę o pracę czy działalność gospodarczą kobiety w ciąży, przez co traciła prawo do zasiłku po urodzeniu dziecka.
ZUS nie ma żadnych procedur ukierunkowanych na kontrolę kobiet w ciąży. W 2015 r. mieliśmy 5,8 mln wypłat z ubezpieczenia chorobowego, z czego 1,8 mln to zasiłki macierzyńskie. Z naszych statystyk wynika, że tylko 2,6 tys. decyzji dotyczyło kobiet w ciąży, które zostały wyłączone z ubezpieczenia chorobowego, a 1,5 tys. obniżono podstawę wymiaru składek przyjmowaną do obliczenia zasiłku. Jak widać, ZUS rzadko interweniuje w takich przypadkach. Szybko jednak robi się o nich głośno, gdyż dotyczą właśnie kobiet w ciąży. Trzeba jednak pamiętać, że zasiłki są wypłacane ze wspólnych pieniędzy wszystkich ubezpieczonych i mamy ustawowy obowiązek weryfikować wątpliwe przypadki bez względu na to, czy dotyczą one kobiet czy mężczyzn.
W jakich przypadkach ZUS podejmuje kontrolę?
Najczęściej, gdy mamy do czynienia z krótkim okresem ubezpieczenia przed rozpoczęciem wypłaty zasiłku i wysoką podstawą do jego naliczenia. To mocny sygnał do kontroli. Podkreślamy, że nie ma tu jednak żadnych procedur, które byłyby nakierowane wyłącznie na kobiety w ciąży. Tego typu sytuacje dotyczą także mężczyzn.
Kiedy można spodziewać się negatywnej decyzji?
Przede wszystkim, gdy umowa o pracę została zawarta dla pozoru, a także gdy bezpodstawnie wykazano wysoką podstawę wymiaru składek. Zdarza się, że osoba zatrudniona dotychczas w niepełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem w wysokości kilkuset złotych z dnia na dzień dostaje kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych wynagrodzenia i w bardzo krótkim okresie po tej zmianie występuje o świadczenie. Nasze wątpliwości budzą także wysokie zarobki nowo zatrudnionych, chociaż z sytuacji finansowej pracodawcy wynika, że go na to nie stać. Zwracamy również uwagę na wynagrodzenia rażąco odbiegające od wynagrodzeń innych zatrudnionych na podobnych stanowiskach.
Na co liczą ci, którzy próbują naciągnąć ZUS, stosując triki łatwe do wykrycia?
Biorąc pod uwagę liczbę wypłacanych przez ZUS świadczeń, a mówimy tu o milionach decyzji każdego roku, pewnie niektórzy liczą na to, że ich przypadek nie zostanie zweryfikowany. Jeśli będziemy mieli dowody na to, że działalność założona tuż przed porodem nie była faktycznie prowadzona, to ZUS będzie miał pełne prawo odmówić wypłaty zasiłku, stwierdzając, że działalność gospodarcza nie została podjęta, a więc podleganie ubezpieczeniu to fikcja.
Hanna Perło, dyrektor Departamentu Zasiłków w Centrali ZUS
Beata Zacharjasiewicz, wicedyrektor Departamentu Ubezpieczeń i Składek
—rozmawiał Mateusz Rzemek
