Świadczenie za wypadek przy pracy - związanie wcześniejszym wyrokiem

Tak wynika z orzeczenia Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2015 r. (I UK 526/14).

Sąd rozpoznający odwołanie od decyzji ZUS, która odmawia przyznania prawa do renty w związku z wypadkiem przy pracy, jest związany wcześniejszym prawomocnym wyrokiem oddalającym odwołanie od decyzji odmawiających prawa do innych świadczeń z ustawy wypadkowej co do wyłącznej winy ubezpieczonego jako przesłanki, że nie przysługuje mu prawo do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.

W tej sprawie 6 kwietnia 2011 r. ubezpieczony, pracujący jako kierowca samochodu ciężarowego, podczas przejazdu autostradą otrzymał kilka wiadomości esemesowych od dyspozytora na przenośny komputer, o czym poinformował go specjalny dźwięk emitowany przez to urządzenie. Mimo przeszkolenia zakazującego obsługi komputera w czasie jazdy chciał wyłączyć urządzenie. W tym celu odwrócił wzrok od sytuacji na drodze. Kiedy ponownie na nią spojrzał, nie zdążył wyhamować przed stojącą naczepą innego pojazdu i w nią uderzył.

Ubezpieczony wystąpił do ZUS o przyznanie zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego, ale ten odmówił. Decyzję tę utrzymał w mocy sąd, oddalając odwołanie kierowcy. Za wyłączną przyczynę wypadku uznał rażąco niedbałe zachowanie pracownika, który naruszył przepisy dotyczące ochrony życia i zdrowia. Podstawą odmowy przyznania świadczenia był art. 21 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 1242 ze zm.; dalej: ustawa wypadkowa).

W tej sprawie ubezpieczony ponownie wystąpił do ZUS o inne świadczenie z ustawy wypadkowej, tj. o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z tym samym wypadkiem przy pracy. Tu ZUS również odmówił. Następnie sąd okręgowy oddalił odwołanie kierowcy od tej decyzji, a wyrok ten utrzymał sąd apelacyjny. Również skargę kasacyjną wniesioną przez ubezpieczonego Sąd Najwyższy oddalił.

Sądy powołały się na art. 365 § 1 kodeksu postępowania cywilnego. Wskazały, że istnienie prawomocnego wyroku, w którym przesądzono, że wyłączną przyczynę wypadku przy pracy było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów o ochronie życia i zdrowia, powoduje, że nie można w tej sprawie inaczej ocenić i odmiennie osądzić tego samego stosunku prawnego. Bazuje on przecież na tych samych okolicznościach faktycznych i istniał między tymi samymi stronami. Prawomocność wcześniej wydanego wyroku ma ten skutek, że sądy i inne organy muszą respektować okoliczności faktyczne określające istotę sporu, które zostały ustalone we wcześniejszej sprawie i uzasadniały oddalenie żądania. W tej sprawie nie podlegała już badaniu prawomocnie rozstrzygnięta kwestia, iż przyczyną wypadku ciężarówki było wyłącznie naruszenie przez kierowcę przepisów o ochronie życia i zdrowia, spowodowane jego rażącym niedbalstwem. Związanie orzeczeniem zakazuje zatem dokonywania ustaleń sprzecznych z wcześniej osądzoną sprawą, a nawet prowadzenia postępowania dowodowego w tym zakresie.

Komentarz eksperta

Piotr Nietrzpiel, radca prawny w Kancelarii Prawa Pracy Wojewódka i Wspólnicy sp.k.

W opisywanej sprawie, na bazie której zapadł komentowany wyrok, sądy postąpiły właściwie, stosując art. 365 § 1 k.p.c. Miało to swoją podstawę w tym, że w trakcie rozstrzygania sporu istniał prawomocny wyrok, który dotyczył odmowy przyznania temu samemu ubezpieczonemu, w związku z tym samym wypadkiem, innego ze świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego. W prowadzonym wcześniej postępowaniu sąd, badając istnienie przesłanek do przyznania świadczenia, odmówił przyznania prawa również do pozostałych świadczeń z ustawy wypadkowej, tj. z art. 21 ust. 1. A to dlatego, że świadczenia z art. 6 ustawy wypadkowej nie przysługują, gdy wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów o ochronie życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

Niedopuszczalna byłaby zatem sytuacja, w której sądy w dwóch postępowaniach, tożsamych pod względem stanu faktycznego i jego stron, odmiennie oceniłyby istniejący stosunek prawny. Prowadziłoby to do powstania rozbieżności w orzecznictwie, niewątpliwie podważających zaufanie do wymiaru sprawiedliwości.

Niewykluczone ponadto, że zastosowanie art. 365 § 1 k.p.c., odmiennie niż w tym przypadku, ułatwi ubezpieczonym dochodzenie kolejnych świadczeń w związku z wypadkiem przy pracy. Związanie sądu w kolejnych postępowaniach może bowiem dotyczyć także ustalenia sądu co do istnienia związku przyczynowego między określonym schorzeniem ubezpieczonego a wypadkiem przy pracy. Zwrócił na to uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z 11 lutego 2014 r. (I UK 329/13).