Odmowa prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy: odwołanie czy nowy wniosek

Jestem byłym przedsiębiorcą. ZUS odmówił mi renty z tytułu niezdolności do pracy. Zaszły jednak nowe okoliczności. Po wydaniu decyzji przez ZUS uzyskałem orzeczenie o umiarkowanej niepełnosprawności, a poza tym mam nowe badania potwierdzające pogorszenie stanu zdrowia. Czy mogę w odwołaniu do sądu na to się powołać? Ewentualnie czy mogę wnosić o wykonanie badań przez biegłych lekarzy lub instytutu naukowego? – pyta czytelnik.

Po pierwsze, jak wynika z art. 4779 § 1 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.), odwołania od decyzji organów rentowych (np. ZUS) lub orzeczeń wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności, wnosi się na piśmie do organu lub zespołu, który wydał decyzję lub orzeczenie, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ lub zespół, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji lub orzeczenia. Bez wątpienia więc czytelnikowi przysługuje prawo wniesienia odwołania do właściwego sądu rejonowego za pośrednictwem ZUS.

Prośba o badanie...

Po drugie, z reguł rządzących postępowaniem cywilnym wynika, że strona postępowania (np. w sprawach ubezpieczeń społecznych) ma prawo powoływać dowody dla wykazania zasadności swych twierdzeń. Wśród możliwych środków dowodowych są m.in. dowody z opinii biegłych (art. 278 i nast. k.p.c.). Skoro tak, to uzasadnione byłoby zawarcie w odwołaniu od ww. decyzji – wniosku o powołanie biegłych lekarzy pożądanych specjalności.

...nie wiąże sądu

Po trzecie, sąd orzekający nie jest takim wnioskiem związany. Może zadecydować o powołaniu biegłych bądź wniosek o powołaniu biegłych oddalić. Zależy to od uznania sądu. Co zaś się tyczy możliwości uznania wniosku o przeprowadzenie dowodu przez tzw. instytut naukowy lub naukowo-badawczy, to według przepisu art. 290 § 1 k.p.c., sąd może zażądać opinii odpowiedniego instytutu naukowego lub naukowo-badawczego, co nie może jednak stanowić reguły. Potrzeba zasięgnięcia opinii placówki naukowej lub naukowo-badawczej zachodzi wyjątkowo, gdy problem podlegający ocenie sądu, ze względu na jego złożoność, wymaga wyjaśnienia przez specjalistów o szczególnie wysokim stopniu przygotowania praktycznego i teoretycznego i gdy konieczne jest wykorzystanie najnowszych wyników badań naukowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 czerwca 1981 r., IV CR 215/81). Natomiast w wyroku z 15 listopada 2000 r. (II UKN 757/99) SN wskazał, że dopuszczenie dowodu z opinii instytutu naukowego lub naukowo-badawczego jest celowe wówczas, gdy zachodzi konieczność przeprowadzenia skomplikowanych badań, a także wtedy, gdy nie da się usunąć w inny sposób sprzeczności w dostępnych opiniach.

Z powyższego wynika zatem, że kwestia przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego przez ww. instytuty pozostaje w gestii decyzji sądu, przy czym, będzie to uzasadnione jedynie w wyjątkowych okolicznościach. Trudno zaś uznać, że sytuacja czytelnika jest szczególnie skomplikowana, skoro nie była nawet przedmiotem opinii zwykłych biegłych.

Nierówne orzeczenia

Po czwarte, co się tyczy orzeczenia o niepełnosprawności i innej dokumentacji, a pozyskanych już po wydaniu przez ZUS odmownej decyzji, należy wskazać na następujące okoliczności. Co do orzeczenia o niepełnosprawności wypowiedział się SN w wyrokach z 11 lutego 2005 r. (I UK 177/04) i z 11 marca 2008 r. (I UK 286/07) wskazując, że orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności nie przesądza o ustaleniu niezdolności do pracy w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Tym bardziej nie może przesądzać o stwierdzeniu całkowitej niezdolności do pracy czy też o trwałości niezdolności do pracy. Oznacza to, że samo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności nie jest równoznaczne z orzeczeniem o niezdolności do pracy jako przesłance prawa do renty.

Wszystko to nie wyklucza jednak faktu, że czytelnik z uwagi na zmianę okoliczności (pogorszenie stanu zdrowia) może ponownie złożyć wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

podstawa prawna: art. 278 , art. 290, art. 4779 § 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1010 ze zm.)

—Marcin Nagórek, radca prawny

Ważny stan na dzień wydania decyzji

Natomiast w kwestii innej dokumentacji medycznej składanej dopiero na etapie postępowania odwoławczego, warto zauważyć, że ze względu na specyfikę postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie może on weryfikować oceny stanu zdrowia czytelnika z daty wydania decyzji. To treść decyzji wydanej przez ZUS, a także zakres wniesionego odwołania wyznacza przedmiot sporu. Warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, w tym też warunkujące stopień tej niezdolności muszą być spełnione łącznie w chwili wydania decyzji przez ZUS. W postępowaniu odwoławczym od decyzji odmawiającej prawa do tej renty sąd ubezpieczeń społecznych ocenia legalność decyzji według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania (por. wyrok SN z 20 maja 2004 r., II UK 395/03). Podobnie orzekł Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 17 czerwca 2015 r. (III AUa 329/15), wskazując, że: „Wszelkie dokumenty obrazujące stan zdrowia ubezpieczonego po dacie zaskarżonej decyzji organu rentowego ze względu na specyfikę postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie mogą weryfikować oceny jego stanu zdrowia z daty wydania decyzji".