Przepisy ustawy z 5 marca 2015 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych weszły w życie 1 maja 2015 r. (DzU z 2015 r., poz. 552). Na ich podstawie osoby sprawujące opiekę nad dzieckiem, niezależnie od okresu, kiedy to miało miejsce, mogą liczyć na przeliczenie kapitału początkowego, a w konsekwencji – wysokości emerytury.

Za osoby, które sprawowały opiekę nad dzieckiem po 31 grudnia 1998 r., odprowadzane są z budżetu państwa składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Od 1 maja 2015 r. matki, które przed 1 stycznia 1999 r. sprawowały osobistą opiekę nad dzieckiem, nie będą stratne przez to, że za nie takich składek nikt nie opłacał. Po zmianach okres takiej opieki traktuje się bowiem tak, jakby były w tym czasie odprowadzane składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe z budżetu.

Grupa z przywilejami

Zmiana przepisów nie tylko powiększyła grono uprzywilejowanych osób, ale wprowadziła też korzystniejszy sposób uwzględniania okresu opieki nad dzieckiem przy ustaleniu kapitału początkowego. Przed 1 maja 2015 r. czas takiej opieki (urlopu wychowawczego lub bezpłatnego) uwzględniano po 0,7 proc. podstawy wymiaru kapitału początkowego za każdy rok tych okresów (z uwzględnieniem pełnych miesięcy). Po zmianach wlicza się po 1,3 proc. podstawy za każdy taki rok.

Maksymalnie 6 lat

Każdy opiekun przebywający na urlopie wychowawczym lub bezpłatnym na dziecko w wieku do lat czterech może wystąpić o ponowne przeliczenie kapitału początkowego przez doliczenie do trzech lat po 1,3 proc. podstawy z tytułu opieki nad każdym dzieckiem. Łącznie jednak można w ten sposób uwzględnić nie więcej niż sześć lat. Jeżeli dziecku przyznany został zasiłek pielęgnacyjny, wówczas wliczany okres może być na nie powiększony o trzy lata (ale maksymalnie do sześciu lat).

Warto podkreślić, że wprowadzone zmiany dotyczą tylko osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., dla których liczony jest kapitał początkowy i przyznawana emerytura na nowych zasadach. Osoby, które mają już ustalony kapitał początkowy z uwzględnieniem okresów opieki nad dzieckiem, mogą wystąpić do ZUS z wnioskiem o jego przeliczenie.

Wniosek o przeliczenie kapitału początkowego należy złożyć na druku ZUS Kp-3 dostępnym na stronie ZUS lub w każdej jego jednostce. W przypadku niezgłoszenia takiego wniosku do czasu przejścia na emeryturę ZUS przeliczy kapitał początkowy przy ustalaniu wysokości świadczenia.

Analogicznie osoby, które przed wejściem w życie nowych przepisów miały ustalone prawo do emerytury, mogą wystąpić do ZUS z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości świadczenia. Służy do tego druk ZUS-ER-WPS-01. ZUS ma 60 dni od daty zgłoszenia wniosku na wydanie decyzji. Emerytura w nowej wysokości przysługuje od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o jej ponowne ustalenie.

Przykład

Kobieta urodzona w 1953 r., od 1 maja 2014 r. przeszła na emeryturę wyliczoną na nowych zasadach. Od 1 stycznia 1990 r. do 31 grudnia 1995 r. przebywała na bezpłatnym urlopie wychowawczym. Czy powinna złożyć wniosek o ponowne przeliczenie emerytury?

Tak, do kapitału początkowego wliczone zostały okresy wychowania dzieci w wysokości 0,7 proc. podstawy wymiaru. Przeliczenie umożliwi zaliczenie tych okresów po 1,3 proc.

Przykład

Kobieta urodzona 1 stycznia 1948 r., przebywa na emeryturze od 1 stycznia 1999 r. W 1996 r. korzystała z bezpłatnego urlopu, opiekując się w tym czasie dzieckiem. Na jej wniosek o przeliczenie emerytury ZUS wydałby decyzję odmowną. Zmiany dotyczą tylko kapitału początkowego, który liczy się dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r.

Przykład

Kobieta urodzona w 1954 r. ma wyliczony kapitał początkowy. Od 1 stycznia 1991 r. do 31 grudnia 1994 r. przebywała na bezpłatnym urlopie wychowawczym. Od 1 maja 2016 r. ma przejść na emeryturę. Nie musi składać wniosku o przeliczenie kapitału początkowego. ZUS przeliczy go i przyjmie wyższy wskaźnik na podstawie wniosku o przyznanie emerytury.

Magdalena Ciałkowska, ekspert ds. Zarządzania Zasobami Ludzkimi i Administracji Kadrowo-Płacowej w Dziale Usług Księgowych BDO