Od początku roku przepisy przewidują bardzo skomplikowany sposób liczenia zasiłku dla prowadzących działalność gospodarczą i opłacających składki ZUS w kwocie wyższej niż minimalna. Przepisy, które w założeniu miały przeciwdziałać uzyskiwaniu wysokich zasiłków kobietom zakładającym działalność tuż przed porodem, dotyczą bowiem wszystkich prowadzących biznes, czyli ponad 1,5 mln osób, bez względu na ich płeć czy wiek. Każda taka osoba może w dowolnym momencie zacząć płacić wyższe niż podstawowe składki społeczne, aby w ten sposób zapewnić sobie wyższy zasiłek chorobowy w czasie zbliżającego się pobytu w szpitalu czy turnusu rehabilitacyjnego.
W myśl nowego art. 48a ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) taka krótkotrwała podwyżka składki od początku tego roku spowoduje tylko niewielki wzrost należnego świadczenia. Nowa regulacja przewiduje bowiem, że każdy miesiąc opłacania wyższych składek podniesie świadczenie tylko o 1/12 nadwyżki. Dopiero po roku opłacania wyższych niż standardowe składek ubezpieczony będzie mógł otrzymać świadczenie w pełnej kwocie.
Przykładem nowych zasad liczenia jest przedsiębiorca, który w związku z zaplanowaną pod koniec stycznia 2016 r. operacją już od 1 października 2015 r. przystąpił do ubezpieczenia chorobowego i ustalił podstawę do obliczenia składek na 6 tys. zł. Po tym kiedy przez trzy miesiące opłacał co miesiąc składki w wysokości prawie 2340 zł (wliczając w to składkę zdrowotną), po zmianach dostanie zasiłek liczony od podstawy sięgającej 2831,65 zł, za każdy miesiąc zwolnienia lekarskiego po operacji. Czyli poniżej połowy podstawy, od której opłacał składki.
Od początku 2016 r. taka krótkotrwała podwyżka składek przestała się więc opłacać prowadzącym działalność. Nie zrekompensuje bowiem podwyższonych składek. W myśl art. 48a ustawy zasiłkowej do wyliczenia ważna jest kwota przeciętnej najniższej podstawy wymiaru składek, czyli 2375,40 zł w 2015 r. i 2433 zł w 2016 r. Te kwoty będą stanowiły punkt wyjścia do obliczenia zasiłku. Nadwyżka ponad średnią z nich jest obecnie wliczana tylko jako 1/12 za każdy miesiąc opłacania podwyższonej składki.
Zgodnie z ustawą zasiłkową nową podstawę stanowi suma przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu 13,71 proc. tej podstawy. Dla chorującego w styczniu br. jest to 2375,40 zł – 325,67 zł (2375,40 zł x 13,71 proc.) = 2049,73 zł.
Po zmianach podwyżkę do podstawy wyliczenia zasiłku uwzględnia się jako iloczyn 1/12 nadwyżki ponad najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc., za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. U wskazanego biznesmena miesięczna kwota nadwyżek (kwot przewyższających miesięczną najniższą podstawę wymiaru składek po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc.) 6000 zł – 2375,40 zł = 3624,60 zł – 496,93 zł (3624,60 zł x 13,71 proc.) = 3127,67 zł. Z tej kwoty 1/12 to 260,64 zł.
Skoro prowadzący działalność opłacał podwyższoną składkę przez trzy miesiące, do podstawy wyliczenia zasiłku trzeba uwzględnić 3/12 nadwyżki, czyli 781,92 zł. W finale podstawa do wyliczenia zasiłku wyniesie więc tylko wspomniane już 2831,65 zł.
W myśl tego samego przepisu uprzywilejowane są osoby, które bardzo krótko prowadzą działalność, a wcześniej pracowały na etacie czy zleceniu i miały z tego tytułu opłaconą składkę na ubezpieczenie chorobowe. Co ważne, w myśl tej regulacji nie ma znaczenia, jaka była kwota wynagrodzenia na takiej umowie i jakie składki do ZUS zostały od niej opłacone. Każdy miesiąc takiego ubezpieczenia wlicza się jednak do powyższego wzoru jako 1/12 okresu opłacania podwyższonych składek.
Gdyby więc przedsiębiorca z przykładu od stycznia do września 2015 r. pracował na zleceniu, nawet za 1500 zł miesięcznie i miał od tego opłaconą dobrowolną składkę na ubezpieczenie chorobowe, zasiłek przysługujący mu z założonej później działalności gospodarczej byłby liczony od maksymalnej możliwej tu podstawy, czyli 6 tys. zł.
